Ερικ Χόμπσμπομ: Ο μαρξισμός μπορεί να φανεί και πάλι χρήσιμος για να ξεπεράσετε την κρίση

Ο μεγάλος ιστορικός απευθύνει χαιρετισμό στο ελληνικό κοινό επ' αφορμή της δημοσίευσης της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο. Ιστορίες του Μαρξ και του μαρξισμού που παρουσιάστηκε την Τρίτη 20.12 στην Στοά του Βιβλίου

Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο: Ιστορίες του Μαρξ και του μαρξισμού

Η ΑΥΓΗ: 25/12/2011

Το βιβλίο Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο. Ιστορίες του Μαρξ και του μαρξισμού του Έρικ Χομπσμπάουμ κυκλοφόρησε μόλις στα ελληνικά (μετάφραση: Μάνια Μεζίτη, εκδόσεις Θεμέλιο), λίγους μήνες μετά την αγγλική του έκδοση. Το έργο, μια επισκόπηση της διαδρομής της σκέψης του Μαρξ και των ιστορικών πραγματώσεών της, από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, παρουσίασαν, στη Στοά του Βιβλίου, την Τρίτη 20.12 ο Σπύρος Ι. Ασδραχάς, ο Γιάννης Βούλγαρης, ο Παναγιώτης Ιωακειμίδης, ο Νίκος Καραπιδάκης, ο Ηλίας Νικολακόπουλος και ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς. Δημοσιεύουμε σήμερα --και θα επανέλθουμε σε επόμενο φύλλο-- τον χαιρετισμό που έστειλε ο Έρικ Χομπσμπάουμ και διαβάστηκε στην εκδήλωση.

του Ερικ Χομπσμπάουμ
Είναι μεγάλη τιμή για μένα να συγκεντρώνονται τόσοι πολλοί διακεκριμένοι έλληνες συνάδελφοί μου στην ιστορία και στις πολιτικές επιστήμες για να παρουσιάσουν την ελληνική έκδοση του βιβλίου μου Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο. Θέλω να εκφράσω την ικανοποίησή μου που το βιβλίο αυτό, μια συλλογή από μελέτες για την ιστορία του Μαρξ και του μαρξισμού, γραμμένες σε διάφορες περιόδους ανάμεσα στο 1957 και το 2010, εκδίδεται σε μια ιστορική στιγμή κατά την οποία η μεγαλύτερη κρίση μετά τη δεκαετία του 1930 στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα αποδεικνύει, για άλλη μια φορά, τη σπουδαιότητα της ανάλυσης του καπιταλισμού από τον σημαντικότερο επικριτή του. Για σαράντα περίπου χρόνια, η οικονομική θεωρία και η πολιτική των περισσότερων κυβερνήσεων ασπάζονταν την πεποίθηση, ότι μια ελεύθερη αγορά που δεν συγκρατείται από τη δημόσια δράση ή από το ενδιαφέρον για την ευημερία του ανθρώπου θα παρήγαγε ένα σύστημα οικονομικής ανάπτυξης που, αφενός, θα σταθεροποιούνταν από μόνο του και, αφετέρου, όλοι θα ωφελούνταν από αυτό. Καθώς κάτι τέτοιο δεν ήταν μόνο θεωρητικά αστήρικτο αλλά και εντελώς μη ρεαλιστικό στην πράξη, οι αυξανόμενες αστάθειες της οικονομίας και οι συγκλονιστικά αυξανόμενες οικονομικές ανισότητες συγκαλύπτονταν από τη γιγάντια έξαρση της οικονομικής κερδοσκοπίας και του χρέους.

Εποχή κατάρρευσης ουτοπιών

• Tου Ηλια Μαγκλινη, Η Καθημερινή, 21/12/2011

Είναι βέβαιο ότι, δυστυχώς, ζούμε ιστορικές στιγμές. Δυστυχώς, διότι την Ιστορία είναι πιο ευχάριστο να τη μελετάς παρά να τη ζεις. Και ειδικά σήμερα, είναι όλα τόσο ρευστά που ο καθένας μας αισθάνεται ότι προσπαθεί να διασχίσει μια απέραντη κινούμενη άμμο. Σε κάθε αποφασιστικό βήμα, νιώθουμε ότι βουλιάζουμε ακόμα πιο βαθιά. Αναπόφευκτα, αναζητούμε καταφύγιο στα περασμένα, αναζητούμε την ασφάλεια στην Ιστορία, εκλαμβάνοντάς την ως κάτι κυκλικό, που επαναλαμβάνεται αενάως. Π.χ., «σήμερα ζούμε μια Βαϊμάρη» ή «ζούμε ξανά έναν Μεσοπόλεμο», προβλέποντας μάλιστα καταστροφές και πολέμους. Είναι όμως έτσι;

Οι επιρρεπείς στη συνωμοσιολογία έχουν έτοιμες τις δικές τους απαντήσεις. Θεωρούν ότι όλα είναι προσχεδιασμένα. Δεν ξέρω αν έχουν δίκιο, αλλά αναρωτιέμαι με τι κουράγιο σηκώνονται κάθε πρωί απ’ τα κρεβάτια τους - από τη στιγμή που κινούνται με μια βεβαιότητα ότι κάποια αόρατη, ομιχλώδης «επιτροπή» αφανών εξουσιαστών έχει προσχεδιάσει το μέλλον όλων μας.

Για τον Νίκολο Μακιαβέλλι, από τον Θάνο Βερέμη

Μακιαβέλλι, ένας σύγχρονος στοχαστής (Ι)

Του Θανου Βερεμη*

Η άσκηση του Νίκολο Μακιαβέλλι (1469-1527) στην τέχνη της πολιτικής αποτελεί μια από τις εισόδους στη νεώτερη πολιτική σκέψη. Οι καινοτομίες που το έργο του μεγάλου Φλωρεντινού εκφράζει είναι πολλές και όχι πάντοτε φανερές. Ο ρεαλισμός, ο εμπειρισμός, η ανάδυση του έθνους-κράτους και ο ουμανιστικός ατομικισμός, ενδημούν στο έργο του.

Πέρα όμως από την τέχνη της εξαπάτησης των αντιπάλων, για την οποία είναι περισσότερο γνωστός ο Μακιαβέλλι, υπάρχει στον «Ηγεμόνα» (1513) του η εντυπωσιακή έκκληση για τον μετασχηματισμό της νοοτροπίας των συγχρόνων του. Ζητάει, από τους συμπατριώτες του να διευρύνουν την αφοσίωσή τους από την τοπική στην εθνική τους πατρίδα, από την πόλη-κράτος στο έθνος-κράτος. Η διεύρυνση αυτή που επικαλείται ο Μακιαβέλλι, προαναγγέλλει τη συγκέντρωση των εξουσιών στο νεώτερο κράτος και την ισορροπία δυνάμεων στις διεθνείς σχέσεις. Πρόκειται για μνημειώδες όραμα ενός νέου κόσμου που βρισκόταν ακόμα στο μέλλον του 17ου αιώνα.

Η γλωσσική ενότητα της δημοτικής ιταλικής την οποία επεξεργάστηκε ο Ντάντε, διακόσια περίπου χρόνια νωρίτερα, συνέβαλε στη δημιουργία μιας γλωσσικής κοινότητας που ενσωμάτωσε ή εξαφάνισε την ποικιλία των διαλέκτων, οι οποίες χώριζαν τους Ιταλούς και κατακερμάτιζαν την Ιταλία. Η ιταλική χερσόνησος την εποχή του Μακιαβέλλι βρισκόταν πλησιέστερα στο ιδανικό της εδαφικής ενοποίησης και της δημιουργίας ενιαίου κράτους, όμως ο οικουμενικός ρόλος του παπικού θεσμού ήταν ακόμα ισχυρός. Στο τελευταίο κεφάλαιο του «Ηγεμόνα», που φέρει τον τίτλο «Προτροπή για την απελευθέρωση της Ιταλίας από τους βαρβάρους», ο Μακιαβέλλι ζητάει από τους συμπατριώτες του να ενώσουν και πάλι την Ιταλία και να επαναφέρουν τη δόξα της αρχαίας Ρώμης.