Δευτέρα 20 Ιανουαρίου 2014

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: Πληρώνουμε τη χρόνια παθογένεια του ελληνικού κράτους

Ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών περιγράφει τις αιτίες της κρίσης και τις αλλαγές που έχουν επέλθει στην Ευρώπη με την επικράτηση της πολιτικής της λιτότητας και της αγοραίας ορθοδοξίας 
  • Μπέκος Γρηγόρης, ΤΟ ΒΗΜΑ: 19/01/2014
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: Πληρώνουμε τη χρόνια παθογένεια του ελληνικού κράτους

«Η ιστορία είναι μάχη, είναι συνεχής πάλη, δεν μπορεί να είναι ούτε υποταγή ούτε άνευ όρων άρνηση» είπε στο «Βήμα της Κυριακής» ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ετσι απάντησε ο ίδιος όταν ρωτήθηκε τι πρέπει να κάνει η πολιτική ηγεσία της χώρας στην παρούσα κρίσιμη περίοδο. Η δουλειά των κυβερνώντων, συνέχισε, είναι «να πιέζουν όσο είναι δυνατόν, ενδεχομένως κάνοντας και λάθη, προς την κατεύθυνση της μεγιστοποίησης των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων, οφείλουν να εκμεταλλευθούν ακόμη και τις δυνατότητες πολιτικής εκβίασης που μας δίνει αυτή η παγκόσμια συγκυρία, αν χρειαστεί». Ο ίδιος υπογράμμισε, ακριβώς επειδή το ευρωπαϊκό πρόβλημα είναι συστημικής φύσεως, ότι η Ελλάδα σήμερα «δεν λειτουργεί μόνο σαν αποδιοπομπαίος τράγος, λειτουργεί και σαν προπομπός μιας επερχόμενης, ευρύτερης κρίσης που δεν έχει πει ακόμη την τελευταία της λέξη». Από τις εκδόσεις Θεμέλιο κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο του «Μορφές συνέχειας, και ασυνέχειας - Από την ιστορική εθνεγερσία στην οικουμενική δυσφορία», στο οποίο συσσωματώνονται κείμενα που επιχειρούν να ακτινογραφήσουν τη σημερινή, σύνθετη πραγματικότητα στον κόσμο, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

Τρίτη 7 Ιανουαρίου 2014

Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ: «Η τρόικα πρέπει να καταργηθεί»


Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ: «Η τρόικα πρέπει να καταργηθεί»



Η Ευρώπη στο σταυροδρόμι. Εν όψει των ευρωεκλογών του ερχόμενου Μαΐου η ήπειρός μας έχει δύο επιλογές: ή να επισπεύσει την ολοκλήρωσή της με δημοκρατικούς όρους ή να συνεχίσει να βολοδέρνει στο χάος της κρίσης αποσπασματικών και αυταρχικών πολιτικών. Ο πρώην ηγέτης του γαλλικού Μάη του 1968 και σημερινός εκπρόσωπος της κοινοβουλευτικής ομάδας των Πρασίνων στην Ευρωβουλή Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ τάσσεται στην παρακάτω συνέντευξη ανεπιφύλακτα υπέρ της πρώτης επιλογής. Ο πυρήνας της, λέει, είναι η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής δημοκρατίας, ενός ευρωπαϊκού ομοσπονδιακού κράτους, το οποίο θα διασφαλίζει τα κοινωνικά δικαιώματα των ευρωπολιτών, καθώς και τα συμφέροντά τους στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. Ο ίδιος καυτηριάζει εξίσου ανεπιφύλακτα και την πολιτική της τρόικας, χωρίς να παραλείπει όμως την κριτική στο φαύλο πελατειακό καθεστώς που κυριαρχούσε στην Ελλάδα τα 30 τελευταία χρόνια. Ταυτόχρονα ασκεί δριμεία κριτική και στην αυξανόμενη ξενοφοβία και στον ρατσισμό στην Ευρώπη. Οι Γερμανοί, πάντως, διευκρινίζει, δεν είναι περισσότερο ρατσιστές από τους Ελληνες. Στο θέμα αυτό υπάρχει ισοπαλία.

Πέτερ Μπόφινγκερ: Χρειαζόμαστε τολμηρούς πολιτικούς


Μέλος της Επιτροπής Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης
Πέτερ Μπόφινγκερ: Χρειαζόμαστε τολμηρούς πολιτικούς


 
Το 2013 ήταν - και λόγω αριθμού - «γρουσούζικος» χρόνος, το 2014 υπόσχεται να είναι καλύτερος για την Ευρώπη. Η βελτίωση δεν είναι όμως γραμμένη σε κάποιο βιβλίο της μοίρας ούτε καν στη συμφωνία για την κυβέρνηση του μεγάλου συνασπισμού που συγκροτήθηκε στα τέλη Δεκεμβρίου στη Γερμανία. Παρ' όλα αυτά, ο γνωστός γερμανός οικονομολόγος Πέτερ Μπόφινγκερ διακρίνει σημάδια καλυτέρευσης ανάμεσα στις γραμμές της συμφωνίας. Με τους Σοσιαλδημοκράτες στην κυβέρνηση, λέει στην παρακάτω συνέντευξη, μπορεί να γίνει μια νέα αρχή. Υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι θα πείσουν την Ανγκελα Μέρκελ να κάνει στροφή προς την ανάπτυξη, να υποστείλει έστω και μερικά τη σημαία της λιτότητας και να βάλει νερό στο γερμανικό κρασί σε ό,τι αφορά τις μεγάλες δομικές αλλαγές της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως εκείνη της Τραπεζικής Ενωσης.

Ούλριχ Μπεκ: Χρειαζόμαστε έναν υπερεθνικό πατριωτισμό


  • Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου του Μονάχου
Ούλριχ Μπεκ: Χρειαζόμαστε έναν υπερεθνικό πατριωτισμό



 
Οι ευρωεκλογές, που θα γίνουν τον ερχόμενο Μάιο υπό την αιγίδα της ελληνικής προεδρίας, θα παίξουν καθοριστικό ρόλο για την περαιτέρω τύχη της Ευρωπαϊκής Ενωσης Από την έκβασή τους, σύμφωνα με τον διάσημο γερμανό κοινωνιολόγο Ούλριχ Μπεκ, θα εξαρτηθεί το κατά πόσο θα περιοριστεί ο ηγεμονικός ρόλος της Γερμανίας στην Ευρώπη, καθώς και η τρομακτική ζημιά που προκαλεί η πολιτική της λιτότητας σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Οι οιωνοί για στροφή προς μια κοινωνικότερη Ευρώπη, υποστηρίζει, είναι καλοί  - ιδίως μετά την πρόσφατη είσοδο των Σοσιαλδημοκρατών στη γερμανική κυβέρνηση. Κακοί, αντίθετα, όπως προκύπτει από την παρακάτω συνέντευξη, είναι οι οιωνοί για την Ελλάδα, η οποία απειλείται με τη μόνιμη ανάμειξη της τρόικας στις εσωτερικές της υποθέσεις.

Μαρία Δαμανάκη: Περάσαμε τον κάβο, αλλά πάμε με ρυθμό αραμπά...


  • Επίτροπος για τις Θαλάσσιες Υποθέσεις και την Αλιεία
Μαρία Δαμανάκη: Περάσαμε τον κάβο, αλλά πάμε με ρυθμό αραμπά...


 
Η Μαρία Δαμανάκη βρέθηκε στις Βρυξέλλες το 2010. Είναι περιττό να περιγράψει κανείς ποια ήταν η εικόνα της Ελλάδος την περίοδο εκείνη, αλλά και στη συνέχεια. Η πρόκληση της θέσης του επιτρόπου υπήρξε μεγάλη, όχι όμως ανέφελη όπως παλαιότερα. Με τη χώρα στα πρόθυρα χρεοκοπίας, η κυρία Δαμανάκη έπρεπε να βρει μια ισορροπία ανάμεσα στο καθήκον των επιτρόπων «να σκέφτονται και να δρουν ευρωπαϊκά», υπεράνω εθνικών συμφερόντων, και στην αναγκαιότητα να προασπίζει, όπου και όποτε χρειαζόταν, τις ελληνικές θέσεις.  
 
«Τα τελευταία χρόνια ήταν τρικυμιώδη. Στα όρια της θύελλας» παραδέχτηκε μιλώντας στο «Βήμα» πριν από λίγες ημέρες. «Η μάχη που έδωσε η Ελλάδα ήταν πολύ δύσκολη. Κατά συνέπεια και ο δικός μου ρόλος διαρκώς στην κόψη του ξυραφιού για μεγάλο διάστημα» προσθέτει, κοιτώντας πλέον όμως μπροστά: «Αυτά είναι παρελθόν. Σήμερα είμαστε σε καλύτερη θέση και μπορούμε να αισιοδοξούμε ότι στρίψαμε τον κάβο, για να δανειστώ μια ναυτική ορολογία».

5 σενάρια για την πορεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης

5 σενάρια για την πορεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης



Πώς θα μπορούσε να μοιάζει η Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) του μέλλοντος; Υπάρχει η δυνατότητα και η επιθυμία για περισσότερη ολοκλήρωση ή η οικονομική κρίση που απείλησε την ίδια την επιβίωση του ενιαίου νομίσματος, του σπουδαιότερου συμβόλου της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής ιδέας, από το 2010 και μετά, οδηγεί τα κράτη-μέλη σε αποκλίνουσες πορείες και σε επανεθνικοποίηση των επιλογών τους;

Σε αυτά, μεταξύ πολλών άλλων, τα ερωτήματα επιχειρεί να απαντήσει η πρωτοβουλία «Νέα Συμφωνία για την Ευρώπη» (New Pact for Europe) που ανέλαβαν, στα τέλη του 2012, 10 ευρωπαϊκά ιδρύματα σε μια κίνηση που ξεκίνησε από το Ιδρυμα King Baudouin του Βελγίου και Bertelsmann της Γερμανίας. Στην πρωτοβουλία συμμετείχαν πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, στελέχη επιχειρήσεων αλλά και συνδικάτων, ειδικοί σε ευρωπαϊκά θέματα, αλλά και διαμορφωτές της κοινής γνώμης.

To φάντασμα του ευρωσκεπτικισμού


  • Από τη Μαρίν Λεπέν και τον Χερτ Βίλντερς ως τον Νάιτζελ Φάρατζ και την Εναλλακτική για τη Γερμανία
 
Ενα φάντασμα στοιχειώνει τις πρωτεύουσες της Ευρώπης εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου: το φάντασμα του ευρωσκεπτικισμού. Στις καγκελαρίες, στα ινστιτούτα ερευνών και δημοσκοπήσεων και φυσικά στα think tanks όλοι προσπαθούν να ερμηνεύσουν ή, καλύτερα, να προβλέψουν τι θα βγάλουν οι κάλπες.

Η άνοδος αντιευρωπαϊκών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, διαφόρων ιδεολογικών αποχρώσεων και αντιφατικών απόψεων, αλλά με βασικό πρόσημο και κοινό παρονομαστή τον λαϊκισμό, προκαλεί τεράστια ανησυχία. Και αυτό διότι μια επιτυχία τους στην Ευρωβουλή θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο: να διοχετευθεί πίσω στην εθνική πολιτική σκηνή κάθε χώρας και να υψώσει εμπόδια στη λήψη αποφάσεων κρίσιμων για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).

Βρετανία: Να μείνει ή να βγει από την ΕΕ;

 
Πριν από περίπου έναν χρόνο, στις 23 Ιανουαρίου 2013, ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον πραγματοποίησε μία από τις σημαντικότερες ομιλίες στην ιστορία των ευρωβρετανικών σχέσεων. Υπό την πίεση ακραίων φωνών μέσα στο ίδιο του το κόμμα, τους Τόρις, αλλά και υπό τη δημοσκοπική άνοδο του εθνικιστικού Κόμματος της Ανεξαρτησίας (UKIP) του Νάιτζελ Φάρατζ, ο Κάμερον υποσχέθηκε ότι εφόσον κερδίσει τις επόμενες εκλογές το 2015, θα επαναδιαπραγματευθεί τη σχέση του Λονδίνου με την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Στη συνέχεια, μέσα σε δύο χρόνια, ως το 2017, το αποτέλεσμα αυτής της επαναδιαπραγμάτευσης θα τεθεί ενώπιον του βρετανικού λαού σε δημοψήφισμα ώστε αυτός να αποφασίσει αν θέλει να μείνει ή χώρα στην ΕΕ ή όχι.

Γαλλία: Ο «μεγάλος ασθενής»



 
Το φθινόπωρο του 2013 στη Γαλλία μοιάζει λίγο με εκείνο του 1983. Τότε, όπως και τώρα, ο πρόεδρος της χώρας, ο Φρανσουά Μιτεράν, έβλεπε τη δημοτικότητά του να κατακρημνίζεται εξαιτίας της υψηλής ανεργίας και της ασθμαίνουσας ανάπτυξης - αποτέλεσμα, σύμφωνα με τους επικριτές του, της πολιτικής λιτότητας που είχε επιβάλει ο υπουργός Οικονομικών Ζακ Ντελόρ ήδη από τον Μάρτιο του 1983.

Σήμερα ο Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος έχει επανειλημμένως παραδεχθεί ότι θεωρεί μέντορά του τον Μιτεράν, βρίσκεται πάνω-κάτω στην ίδια δύσκολη θέση. Αν και στους δρόμους του (χριστουγεννιάτικου) Παρισιού ο επισκέπτης δεν αντιλαμβάνεται ίχνος κρίσης, η δημοτικότητά του είναι η χαμηλότερη στην ιστορία προέδρου της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας - και αυτό μόλις 18 μήνες μετά την εκλογή του.

Γερμανικός προτεσταντισμός και ελληνικός εθνολαϊκισμός


 
Οπως έχει ήδη ειπωθεί, το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται σε ένα μεγάλο βαθμό από την ευρωπαϊκή πολιτική της Γερμανίας. Και λόγω του ότι είναι η κύρια οικονομική δύναμη στον ευρωπαϊκό χώρο και λόγω του ότι οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου δεν φαίνεται να είναι ικανές να δημιουργήσουν μια ισχυρή συμμαχία με σκοπό την άμβλυνση της γερμανικής πολιτικοοικονομικής κυριαρχίας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ένας συνδυασμός λαϊκισμού και νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας οδηγεί σήμερα τις κύριες γερμανικές ελίτ σε μια πολιτική που, αν δεν αλλάξει, θα οδηγήσει στη διάλυση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.

Εξηγούμαι: στην ευρωζώνη, καλώς ή κακώς, έχουμε οικονομίες που βρίσκονται για μακροϊστορικούς λόγους σε διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης. Εχουμε τις πιο αναπτυγμένες και ανταγωνιστικές οικονομίες του Βορρά και τις λιγότερο ανταγωνιστικές οικονομίες του Νότου. Με το κοινό νόμισμα, που δεν επιτρέπει στις χώρες του Νότου να έχουν τη δική τους νομισματική πολιτική, παρατηρούμε μια συνεχιζόμενη ανισορροπία μεταξύ του πιο ανταγωνιστικού κέντρου και της λιγότερο ανταγωνιστικής περιφέρειας.

Οι 4 προκλήσεις για το Νότο της ΕΕ


 
Η πρόσφατη διπλή κρίση δημοσίου χρέους - τραπεζών στην ευρωπεριφέρεια ανέδειξε ανάγλυφα τον καταστροφικό γόρδιο δεσμό μεταξύ κρατών και τραπεζικού τομέα, με την ιδιαιτερότητα βέβαια ότι τώρα αφορά κράτη-μέλη μιας νομισματικής ένωσης. Η κρίση αυτή ξεδιπλώθηκε με διαφορετικό τρόπο για τα κράτη της ευρωπεριφέρειας: για παράδειγμα στην Ελλάδα η κρίση ξεκίνησε αρχικά ως κρίση δημόσιου δανεισμού, μετά έγινε κρίση φερεγγυότητας του χρέους, που εν τέλει εξελίχθηκε και σε τραπεζική εξαιτίας του PSI+ και της ραγδαίας αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων λόγω της βαθιάς ύφεσης. Στη δε Ισπανία η κρίση προκλήθηκε από τη φούσκα ακινήτων και την υψηλή μόχλευση του τραπεζικού δανεισμού, ενώ στην Πορτογαλία ως ένας συνδυασμός των δύο πιο πάνω, με βαθύτερο αίτιο εκεί την παρατεταμένη στασιμότητα της προηγούμενης δεκαετίας. Ωστόσο, αν και η αφετηρία της κρίσης στις χώρες αυτές ήταν διαφορετική, η κοινή λύση που προκρίθηκε ήταν η αυστηρή δημοσιονομική λιτότητα μέσα από προγράμματα προσαρμογής και δανειακές συμβάσεις υπό αυστηρούς όρους.

Γερμανία: Νέα κυβέρνηση, ίδια πολιτική


Οι Ευρωπαίοι περιμένουν πολλά από τη Γερμανία. Πριν από όλα τα υπόλοιπα, θα ήθελαν να αναλάβει επιτέλους την ευθύνη που της αναλογεί ως της σπουδαιότερης οικονομικής - και κατά συνέπεια - πολιτικής δύναμης της Γηραιάς Ηπείρου. Οι περισσότεροι έχουν κουραστεί από τη στρατηγική που ακολούθησε το Βερολίνο από την αρχή της κρίσης, το 2010, την οποία θεωρούν απλώς μια τακτικιστική αντιμετώπιση επειγόντων ζητημάτων, αποστεωμένη όμως από κάθε όραμα.

Η «βήμα προς βήμα» προσέγγιση της Ανγκελα Μέρκελ δεν τους ικανοποιεί, αλλά παρά τη δημιουργία του «μεγάλου συνασπισμού» Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών που προέκυψε μετά τις εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου 2013, μάλλον θα πρέπει να κατεβάσουν τον πήχη των προσδοκιών τους. Η σημερινή Γερμανία δεν μοιάζει να μπορεί - ακόμη περισσότερο, να έχει την πολιτική φιλοδοξία - να ηγηθεί της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΕΕ).

Μια ανηφορική και ελπιδοφόρα αρχή

 
Εξι χρόνια συνεχούς ύφεσης, με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ευρώπη, τα εισοδήματα σε κάθετη πτώση, πολλές επιχειρήσεις να κλείνουν, τη φορολογία στα ύψη και τη νεολαία να προσπαθεί να βρει διέξοδο εκτός συνόρων, η σταθεροποίηση μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας σε πολύ κόσμο. Κι όμως οι ενδείξεις πληθαίνουν ότι η οικονομία το 2014 σταματά την ελεύθερη πτώση της. Τα πρώτα θετικά μηνύματα ήρθαν το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 2013 με την αύξηση του τουρισμού κατά 14,4% το εννεάμηνο, απόρροια της αυξανόμενης ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος αλλά και των προβλημάτων στις γειτονικές περιοχές. Συνεχίστηκαν με τη βελτίωση στο οικονομικό κλίμα επιχειρήσεων και νοικοκυριών, την άνοδο του Χρηματιστηρίου και τη μείωση των επιτοκίων δανεισμού από τη διεθνή αγορά. Οι αξιολογικοί οίκοι που τα τελευταία χρόνια διαρκώς μας υποβάθμιζαν ξεκίνησαν τις αναβαθμίσεις τους. Ξένοι επενδυτές που για πολλά χρόνια - και πολύ πριν από την κρίση - απέφευγαν τη χώρα μας ξεκίνησαν να τοποθετούνται όχι μόνο στο ελληνικό χρηματιστήριο αλλά και πιο μακροπρόθεσμα στις ίδιες τις επιχειρήσεις. Τελευταία μάλιστα η ανεργία σταμάτησε την ανοδική πορεία της, ενώ εμφανίστηκαν και τα πρώτα δειλά σημάδια ανάκαμψης στη ζήτηση για εξειδικευμένα στελέχη στις επιχειρήσεις.

Προέχει η διευθέτηση των «κόκκινων» δανείων

 
Οι ελληνικές τράπεζες βρέθηκαν συχνά στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας τη χρονιά που πέρασε. Αυτό και λόγω της ανακεφαλαιοποίησής τους, η οποία ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι, και λόγω της διαχείρισης των προβληματικών («κόκκινων») δανείων. Επειτα από αυτές τις εξελίξεις τίθεται το ερώτημα αν το τραπεζικό σύστημα στηρίζεται σε στερεότερες βάσεις και ποιες είναι οι προοπτικές του.

Η ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών ήταν απαραίτητη μετά τις απώλειες που υπέστησαν στις επενδύσεις τους σε ομόλογα του Ελληνικού Δημοσίου. Οι απώλειες για το σύνολο των ελληνικών τραπεζών ανήλθαν σε 31,9 δισ. ευρώ, ποσό μεγαλύτερο από το συνολικό τους κεφάλαιο (Core Tier I capital) που ήταν 22,1 δισ. ευρώ. Στις απώλειες αυτές προστέθηκαν και προβλεπόμενες απώλειες από προβληματικά δάνεια στον ιδιωτικό τομέα, οι οποίες εκτιμήθηκαν σε 22,1 δισ. ευρώ. Επομένως το συνολικό κεφάλαιο των ελληνικών τραπεζών ήταν αρνητικό, δηλαδή οι τράπεζες δεν είχαν επαρκή στοιχεία στο ενεργητικό τους (δάνεια κτλ.) για να καλύψουν το παθητικό τους (καταθέσεις κτλ). Αυτή η «τρύπα» έπρεπε να καλυφθεί, και επιπλέον το κεφάλαιο έπρεπε να ξεπεράσει το 6% του ενεργητικού, όπως το επιτάσσουν οι διεθνείς κανόνες.

Διέξοδος από την «ευρωσκλήρυνση» και τη λιτότητα


 
Η ευρωπαϊκή οικονομία παραμένει, μετά την κρίση του 2008, η «μαύρη τρύπα» της παγκόσμιας οικονομίας. Είναι η πρώτη φορά ιστορικά που μια τόσο μεγάλη οικονομική κρίση δεν οδήγησε σε κατάρρευση ή αποδυνάμωση της παγκόσμιας οικονομίας. Αυτή, με εξαίρεση τον πρώτο χρόνο, διατήρησε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, της τάξεως του 2,5%, καθώς οι αναπτυσσόμενες οικονομίες διατήρησαν υψηλούς, αν και ηπιότερους ρυθμούς σε σχέση με το παρελθόν, και οι ΗΠΑ κινήθηκαν κοντά στον μέσο όρο. Η Ευρώπη είναι η εξαίρεση με μηδενική ανάπτυξη.

Αυτές οι διαφορετικές οικονομικές επιδόσεις οφείλονται αποκλειστικά στις διαφορετικές επιλογές οικονομικής πολιτικής. Στις αναπτυσσόμενες χώρες και στις ΗΠΑ εφαρμόστηκε συνδυασμένα η νομισματική και η δημοσιονομική πολιτική. Η νομισματική πολιτική επικεντρώθηκε στη στήριξη του τραπεζικού συστήματος και τη διατήρηση υψηλής ρευστότητας στην οικονομία. Η αύξηση της προσφοράς χρήματος διευκόλυνε τη σταδιακή αποκλιμάκωση των τοξικών τίτλων. Ταυτόχρονα η δημοσιονομική πολιτική ήταν επεκτατική προκειμένου να παραμείνει η ζήτηση χρήματος υψηλή, με διεύρυνση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αύξηση του δημόσιου χρέους και στήριξη της εγχώριας ζήτησης. Ο συνδυασμός αυτός επέτρεψε να διατηρηθούν οι θετικοί ρυθμοί ανάπτυξης, χωρίς πληθωρισμό.

Ετος-σταθμός το 2014


 
Το 2014 θα είναι μια καλή χρονιά και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη. Η Ευρώπη, στην πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, θα έχει κάνει ένα ακόμη μεγάλο βήμα, αυτό της τραπεζικής ένωσης, με την ανάθεση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα της εποπτείας των μεγάλων τραπεζών με την ουσιαστική συμβολή και των εθνικών κεντρικών τραπεζών. Η Ελλάδα θα βρίσκεται σε πορεία ανάκαμψης, με τη δημοσιονομική πειθαρχία να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χρέους της και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις να δημιουργούν συνθήκες σταθερής απογείωσης της οικονομικής δραστηριότητας στη βάση διεθνώς ανταγωνιστικής παραγωγής και απασχόλησης, που δεν θα εξαρτώνται από ελλείμματα και εξωτερικό δανεισμό αλλά από τις εγγενείς δυνάμεις της σκληρής δουλειάς και της εθνικής αποταμίευσης.

Υστερα από 18 μήνες αρνητικού ρυθμού ανάπτυξης, η ευρωπαϊκή οικονομία φαίνεται να επιστρέφει σταδιακά σε θετική ανάπτυξη. Στην Ελλάδα, έπειτα από μια ύφεση όπου το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μειώθηκε κατά 23%, το 2014 αναμένεται να παγιωθούν τα χαρακτηριστικά της ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας που είναι ήδη σε εξέλιξη. Η Ελλάδα ήδη εμφανίζει πλεόνασμα στο πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με το εξωτερικό. Εχει επίσης αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, που διαβρώθηκε κατά τη δεκαετία μετά την είσοδο της χώρας στην ευρωζώνη - με απώλεια τότε και της δυνατότητας εκμετάλλευσης των ωφελειών από την ένταξη. Ετσι το 2014 η αναπτυξιακή διαδικασία αναμένεται να ενταθεί, κυρίως λόγω ανάκαμψης των κρατικών και επιχειρηματικών επενδύσεων και της συνέχισης της θετικής επίδρασης των καθαρών εξαγωγών, οδηγώντας την οικονομία σε ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 1%.

Η ευρωπαϊκή οικονομία, αργά αλλά σταθερά, φαίνεται να εξέρχεται από την περιδίνηση την οποία υπέστη εξαιτίας της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής αναταραχής του 2007-2009 και της βαθιάς ύφεσης που ακολούθησε. Η αντιμετώπιση όμως της πολύπλευρης κρίσης είχε ως αποτέλεσμα τη μετατροπή της τραπεζικής κρίσης σε δημοσιονομική. Στην Ελλάδα η δημοσιονομική κρίση έφερε την τραπεζική κρίση, μέσω της βίαιης απομείωσης της αξίας των υποχρεώσεων του Δημοσίου προς τις τράπεζες και της συνακόλουθης ύφεσης που έφερε η επιβολή όρων λιτότητας για τη δημοσιονομική εξυγίανση. Μάλιστα, ο τρόπος που επελέγη για την αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους και η μεγαλύτερη του αναμενομένου ύφεση στην Ελλάδα κατέστησαν αναγκαία τη ριζική ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών για να αντιμετωπίσουν οι τελευταίες την απομείωση της αξίας των ομολόγων Ελληνικού Δημοσίου και των δανείων στο χαρτοφυλάκιό τους, που, σημειωτέον, έπληξε ασύμμετρα ορισμένες τράπεζες έναντι άλλων.  

Η κρίση δημοσίου χρέους είχε επίσης ως αποτέλεσμα την εξασθένηση της εμπιστοσύνης στις προοπτικές της χώρας και οδήγησε σε μαζική έξοδο καταθέσεων από τη χώρα. Αυτό κατέστησε αναγκαία την προσωρινή κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού των τραπεζών με πόρους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ώσπου να επανέλθει η ομαλότητα στην ελληνική οικονομία. Παρά την επιστροφή καταθέσεων περίπου €13 δισ. στις εγχώριες τράπεζες μετά τον Ιούνιο του 2013, από συνολική εκροή περίπου €90 δισ. από την αρχή του 2010 ως τα μέσα Ιουνίου 2012, σήμερα η συμπεριφορά των καταθετών εξακολουθεί να επιβαρύνεται από αβεβαιότητες που ακόμη υπάρχουν, ιδιαίτερα μετά την κρίση στην Κύπρο. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης θα πραγματοποιηθεί σταδιακά στον βαθμό που θα επιβεβαιώνεται η προοπτική ανάκαμψης της οικονομίας και θα συνεχίζεται η ικανοποιητική πορεία της δημοσιονομικής προσαρμογής, εξελίξεις που μπορεί να συμβάλουν και σε ομαλή λειτουργία του πολιτικού συστήματος της χώρας. Η συνεπαγόμενη σταδιακή επιστροφή των καταθέσεων μπορεί τότε να αποτελέσει τον καταλύτη για αποκατάσταση ενός θετικού ρυθμού μεταβολής των τραπεζικών χορηγήσεων με θετικές επιδράσεις στην υγιή ανάκαμψη και ανάπτυξη της οικονομίας.  

Καθώς θα ομαλοποιείται η ελληνική οικονομία, το 2014 θα είναι η πρώτη χρονιά θετικών ρυθμών ανάπτυξης, και οι τράπεζες θα επανέρχονται σε κανονικούς ρυθμούς λειτουργίας, έπειτα από μια περίοδο διόγκωσης των καθυστερήσεων και των επισφαλειών που αναμένεται να αυξάνονται με επιβραδυνόμενο ρυθμό ως το τέλος του νέου έτους. Από τις αρχές του 2015 αναμένεται να σταματήσουν να αυξάνονται τα καθυστερημένα δάνεια. Το τελευταίο θα καταστεί δυνατόν όχι μόνο επειδή ο σχηματισμός νέων καθυστερήσεων θα επιβραδυνθεί σημαντικά αλλά και διότι θα αρχίσει και πάλι η ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς την οικονομία. Η τάση αυτή θα ενταθεί και θα αποκτήσει μονιμότερο χαρακτήρα το 2015, που θα είναι η πρώτη χρονιά θετικής πιστωτικής επέκτασης στην οικονομία. Σημειώνεται ωστόσο ότι, ακόμη και στην περίοδο της μεγάλης κρίσης, οι επιχειρηματικές δανειοδοτήσεις με προοπτική δεν έπαψαν να ικανοποιούνται από τις τράπεζες.

Οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν σήμερα ικανοποιητικά αποθέματα κεφαλαίων και προβλέψεων για να αντιμετωπίσουν τις επισφάλειες, διατηρώντας ταυτόχρονα την κεφαλαιακή τους επάρκεια σε υψηλό επίπεδο. Η ρευστότητά τους όμως συνεχίζει να συναρτάται με την πορεία αποκατάστασης της εμπιστοσύνης. Σε αυτό θα βοηθήσει όχι μόνο η εδραίωση προοπτικών βιώσιμης ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας αλλά και η υπό διαμόρφωση τραπεζική ένωση της Ευρώπης, η οποία θα ενδυναμώσει τη σχέση των ελληνικών τραπεζών με τα ευρωπαϊκά δρώμενα έτσι ώστε η επιρροή των συνθηκών της ελληνικής οικονομίας στη σταθερότητα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος να μην είναι πλέον τόσο καθοριστική όσο ήταν στο παρελθόν, και που μας οδήγησε εδώ που μας οδήγησε.

Το 2014 θα είναι ένα έτος-σταθμός, καθώς έχουν ήδη τεθεί τα θεμέλια της δημοσιονομικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Η διαφύλαξη συνθηκών πολιτικής σταθερότητας είναι εκ των ων ουκ άνευ για να μπορέσουμε να δρέψουμε τους καρπούς των προσπαθειών και των θυσιών των Ελλήνων που υπέφεραν τα τελευταία χρόνια τις συνέπειες της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης που έπληξε ποτέ τη χώρα μας. Είναι λοιπόν αναγκαίο και η πολιτική αντιπαράθεση να επικεντρώνεται στο πώς θα χτίσουμε και θα εξασφαλίσουμε την πρόοδο και την ανάπτυξη της χώρας από εδώ και πέρα.

Ο κ. Γιάννης Κωστόπουλος είναι πρόεδρος της Alpha Bank.

Μια λύση πέρα από τη λιτότητα


 
Ολα τα σχέδια διάσωσης για τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου στηρίζονται στην υπόθεση ότι με την πολιτική της λιτότητας μέσα σε λίγο χρόνο θα μπορέσουν να βάλουν σε τάξη τα δημοσιονομικά προβλήματά τους. Η πολιτική λιτότητας, μαζί με την εσωτερική υποτίμηση, υποτίθεται ότι θα λύσει αφενός το πρόβλημα χωρών-μελών της ευρωζώνης που έχουν υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους και αφετέρου το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας απέναντι σε χώρες που είτε είναι πολύ περισσότερο παραγωγικές ή έχουν χαμηλότερο κόστος παραγωγής.

Κανένα σχέδιο διάσωσης όμως δεν μπορεί να αντιμετωπίσει το ουσιαστικό κεντρικό πρόβλημα - ότι οι χώρες με διαφορετικές δομές στην οικονομία τους μοιράζονται το ίδιο νόμισμα. Δίχως το δικό τους εθνικό νόμισμα ώστε να μπορούν να ξεπεράσουν τις δημοσιονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουν μέσω μιας νομισματικής υποτίμησης, οι χώρες αυτές δεν έχουν παρά ελάχιστες βιώσιμες επιλογές - και οι ψηφοφόροι σε Γερμανία, Φινλανδία και Ολλανδία έχουν κουραστεί να πληρώνουν αυτό που παρουσιάζεται σαν έκτακτος λογαριασμός.

Λιγότερη εθνική κυριαρχία για πιο αποτελεσματική Ενωση


  • Η επιδίωξη της Ευρώπης για μια «τελειότερη ένωση»
 
Οι χώρες της ευρωζώνης έχουν εμπλακεί σήμερα σε μια μακροπρόθεσμη διαδικασία θεσμικής μεταρρύθμισης - ορισμένοι όμως αναρωτιούνται πού θα οδηγήσει αυτή. Το προοίμιο της Συνθήκης για την ΕΕ καθιστά ως στόχο της την «όλο και στενότερη ένωση». Σημαίνει αυτό ότι βρισκόμαστε σε μια αδυσώπητη πορεία προς ένα μελλοντικό υπερ-κράτος; Για πολλούς Ευρωπαίους, με διαφορετικές εθνικές ιστορίες και κουλτούρες, αυτό θα ήταν ίσως ένα υπερβολικό βήμα.

Αυτό καθιστά σημαντική την αποσαφήνιση της ατζέντας με την οποία είναι σήμερα αντιμέτωπη η Ευρώπη. Η φράση «όλο και στενότερη ένωση» δεν είναι επαρκής για να την περιγράψει. Κατά την άποψή μου, περιγράφεται καλύτερα από μια φράση που υπάρχει στο Σύνταγμα των ΗΠΑ: την εγκαθίδρυση μιας «τελειότερης ένωσης».

Ευκαιρία για αλλαγή οικονομικού μοντέλου


ΤΟ ΒΗΜΑ:  04/01/2014 


Με βάση τα διδάγματα από την οικονομική κρίση και την κρίση δημόσιου χρέους, το σύστημα διακυβέρνησης στην Ευρώπη έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, κυρίως με τη δημιουργία μηχανισμών στήριξης χωρών που αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες χρηματοδότησης και την ενίσχυση της εποπτείας και του συντονισμού των δημοσιονομικών και οικονομικών πολιτικών. Αποφασιστικά βήματα έχουν γίνει επίσης προς την κατεύθυνση της δημιουργίας της τραπεζικής ένωσης. Η τελευταία αποτελεί τη σημαντικότερη ίσως θεσμική μεταρρύθμιση στην Ευρωπαϊκή Ενωση μετά τη δημιουργία του ευρώ. Οι προσπάθειες για τη συμπλήρωση της αρχιτεκτονικής της οικονομικής και νομισματικής ένωσης και την οικονομική προσαρμογή στις επί μέρους χώρες-μέλη συνεχίζονται από πιο στέρεη πλέον βάση.

Περισσότερη Ευρώπη και σχέδιο για ανάπτυξη


 
Ο στόχος του ευρωπαϊκού εγχειρήματος, όταν ξεκίνησε τη δεκαετία του 1950, ήταν κυρίως πολιτικός. Να εξαλειφθούν οι αιτίες των πολεμικών αναμετρήσεων μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών με τη βαθμιαία οικοδόμηση της ευρωπαϊκής πολιτικής ομοσπονδίας. Τα κράτη-μέλη ήταν έξι, ένας όμιλος αναπτυγμένων χωρών με πολλές ομοιότητες. Η δυναμική της παγκόσμιας εξέλιξης οδήγησε σε διεύρυνση του ομίλου και σε όλο και στενότερη κοινή δράση. Τα μέλη έγιναν είκοσι οκτώ.  Οι πλούσιοι του Βορρά πρέπει να συζήσουν με τους φτωχούς του Νότου. Οι αναπτυγμένες δημοκρατίες της Δυτικής Ευρώπης με τους κληρονόμους του σοβιετικού αυταρχισμού της Ανατολικής Ευρώπης. Το σχήμα, όπως διαμορφώθηκε μέχρι σήμερα, δεν ανταποκρίνεται πια στις ανάγκες.

Πού πάει η Ευρώπη, πού πάει η Ελλάδα;

ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ: Πού πάει η Ευρώπη, πού πάει η Ελλάδα;


 
Περισσότερη Ευρώπη και σχέδιο για ανάπτυξη

Ευκαιρία για αλλαγή οικονομικού μοντέλου

Λιγότερη εθνική κυριαρχία για πιο αποτελεσματική Ενωση

Μια λύση πέρα από τη λιτότητα

Ετος-σταθμός το 2014

Διέξοδος από την «ευρωσκλήρυνση» και τη λιτότητα

Προέχει η διευθέτηση των «κόκκινων» δανείων

Μια ανηφορική και ελπιδοφόρα αρχή

Γερμανία: Νέα κυβέρνηση, ίδια πολιτική

Οι 4 προκλήσεις για το Νότο της ΕΕ

Γερμανικός προτεσταντισμός και ελληνικός εθνολαϊκισμός

Γαλλία: Ο «μεγάλος ασθενής»

Βρετανία: Να μείνει ή να βγει από την ΕΕ;

To φάντασμα του ευρωσκεπτικισμού

5 σενάρια για την πορεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης

Μαρία Δαμανάκη: Περάσαμε τον κάβο, αλλά πάμε με ρυθμό αραμπά...

Ούλριχ Μπεκ: Χρειαζόμαστε έναν υπερεθνικό πατριωτισμό

Πέτερ Μπόφινγκερ: Χρειαζόμαστε τολμηρούς πολιτικούς

Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ: «Η τρόικα πρέπει να καταργηθεί»