- EMILY EAKIN
ΜΑΖΙ με τα μαλλιά “λάχανο” και τα παπούτσια πλατφόρμες, η χαζομάρα ήταν κι αυτή της μόδας στο Λονδίνο της δεκαετίας του ’70. Εκεί, το 1976, ένας δημοσιογράφος ονόματι Στίβεν Πάιλ ίδρυσε τη “Λέσχη των Όχι Τρομερά Καλών”. Η προϋπόθεση εγγραφής στη λέσχη ήταν απλή: να είσαι ατζαμής. Στις συναντήσεις γίνονταν ατομικές επιδείξεις της εν λόγω ιδιότητας σε διάφορα αντικείμενα (συζήτηση, μαγείρεμα, ζωγραφική, μπατίκ κ.λπ.). Στην εναρκτήρια εκδήλωαση της λέσχης ο Πάιλ έκανε το λάθος να πιάσει στον αέρα μια σουπιλέρα που έπεφτε. Γι’ αυτή την ανάρμοστη επίδειξη δεξιότητας, υποβιβάστηκε πάραυτα από τη θέση του προέδρου.
20.000 μέλη σε 2 μήνες
Στη συνέχεια ο Πάιλ έγραψε το “Ατελές Βιβλίο της Αποτυχίας”, έναν κατάλογο αξιοσημείωτων επιτευγμάτων στο πεδίο της ανοησίας, που περιλάμβανε τον “χειρότερο τουρίστα” (έναν άντρα που πέρασε δυο μέρες στη Νέα Υόρκη πιστεύοντας ότι βρίσκεται στη Ρώμη) και τη “βραδύτερη λύση σταυρολέξου” (34 χρόνια), ενώ επίσης περιείχε μια αίτηση εγγραφής στη Λέσχη των Ατζαμήδων. Το αποτέλεσμα ήταν να διογκωθεί ο αριθμός των μελών. Μετά τη δημοσίευση του βιβλίου το 1979, η οργάνωση δέχτηκε 20.000 αιτήσεις εγγραφής σε δυο μήνες. Μια αδιαμφισβήτητη επιτυχία. Η λέσχη είχε παραβιάσει την προσήλωσή της στην αποτυχία και, σύμφωνα με τους καταστατικούς κανονισμούς της, έπρεπε να αυτοδιαλυθεί.
Δυναμική επάνοδος
Σήμερα η βλακεία φαίνεται ότι κάνει μια δυναμική επάνοδο – και η επιτυχία των ταινιών “Ο ηλίθιος κι ο πανηλίθιος” δεν είναι η μόνη απόδειξη. Δείτε, π.χ. τον 46χρονο Ολλανδό συγγραφέα Matthijs van Boxsel, ο οποίος ασχολείται φουλ-τάιμ με τη βλακεία εδώ και αρκετά χρόνια. Το 1999 δημοσίευσε την “Εγκυκλοπαίδεια της Βλακείας” (The Encyclopedia of Stupidity), βιβλίο που είχε τεράστια επιτυχία. Ο Βαν Μπόξελ έγινε περιζήτητος σε διαλέξεις και τηλεοπτικές εκπομπές και οι θαυμαστές του προχώρησαν στην ίδρυση “λεσχών βλακείας” σε διάφορα μέρη της Ολλανδίας, όπου ανταγωνίζονταν ποιος έχει κάνει τις μεγαλύτερες χαζομάρες.
Η “Εγκυκλοπαίδεια της Βλακείας” μεταφράστηκε στα αγγλικά και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Reaktion Books. Είναι ένας εικονογραφημένος τόμος γεμάτος στοχασμούς, πληροφορίες, ανέκδοτα και αφορισμούς, που πλαγιοκοπεί το θέμα του συναρμολογώντας μια θεωρία περί βλακείας, ενώ καταλογογραφεί τα αξιοθέατά της.
Matthijs van Boxsel
Ανόητη επιστήμη; Ο Βαν Μπόξελ αναφέρει επιστημονικές μελέτες που έχουν γίνει για την “επίδραση των ανέμων στα αριθμητικά ποσά”, το “ειδικό βάρος του φιλιού” και την “επιφάνεια του Θεού”. Μιλάει επίσης για “το εκρηκτικό μίγμα βλακείας και ευφυίας” που επιδεικνύεται σε πρόσφατες τεχνολογικές καινοτομίες: φίλτρα για καθαρισμό του νερού που αποδεικνύεται ότι γίνονται εστίες βακτηριδίων, λοσιόν μαυρίσματος που προκαλούν καρκίνο του δέρματος και αθλητικά παπούτσια με αφρώδη σόλα που προστατεύουν τα γόνατα από την καταπόνηση, αλλά βλάπτουν τις κλειδώσεις των γοφών.
“Δαρβινοβραβεία”
Ο Βαν Μπόξελ αφιερώνει δυο σελίδες στο darwinawards.com (“δαρβινοβραβεία”), μια διαδικτυακή διεύθυνση που τιμά εκείνους που “βελτιώνουν τη δεξαμενή γονιδίων μας… αποσυρόμενοι από αυτή”. Στους πρόσφατα βραβευθέντες περιλαμβάνεται “ένας αθλητής bungee jumping που μέτρησε το μήκος του σχοινιού του από την κορυφή ώς τον πάτο του φαραγγιού, αλλά ξέχασε ότι το σχοινί είναι φτιαγμένο από λάστιχο”, και τον ηγέτη μιας χριστιανικής αίρεσης, “που σκοτώθηκε όταν πάτησε το σαπούνι στη μπανιέρα του, ενώ προσπαθούσε να περπατήσει πάνω στο νερό”.
“Από τη μια μεριά, η βλακεία βάζει σε συνεχή κίνδυνο τον πολιτισμό”, γράφει. “Από την άλλη, αποτελεί το μυστικό θεμέλιο της ύπαρξής μας. Διότι, για να μην πέσει ο άνθρωπος θύμα της ίδιας του της βλακείας, αναγκάστηκε να αναπτύξει την ευφυία του”. Ή, όπως είπε σε μια τηλεφωνική συνέντευξη από το Άμστερνταμ, “η βλακεία είναι η μηχανή που κινεί την κοινωνία μας”.
Αυτό είναι το σημείο στο οποίο εστιάζει περισσότερο. Η βλακεία δεν είναι το ίδιο με την έλλειψη ευφυίας – αν και το τι ακριβώς είναι δεν μπορεί να διευκρινιστεί πλήρως. “Είναι μια ξεχωριστή ιδιότητα”, λέει ο συγγραφέας. “Είναι η ανέμελη αυτοκαταστροφή, η ικανότητα να δρας εναντίον των βασικών συμφερόντων και επιθυμιών σου, με πιο ακραία συνέπεια τον θάνατο. Και αποτελεί ένα τυπικά ανθρώπινο ταλέντο”.
Σ’ αυτό το τελευταίο σημείο, σημαντικοί λογοτέχνες φαίνεται να συμφωνούν μαζί του. Ο Ραμπελέ, ο Θερβάντες και ο Λόρενς Στερν γοητεύονταν από τους βλάκες. Και ο Φλομπέρ αφιέρωσε ένα μεγάλο βιβλίο του στη βλακεία, το “Μπουβάρ και Πεκισέ” (Bouvard et Pécuchet), που δεν πρόλαβε να το ολοκληρώσει. Πρωταγωνιστούν δυο συνταξιούχοι γραφιάδες που βάζουν μπρος το φοβερό εγχείρημα να συγκεντρώσουν όλη τη γνώση του κόσμου. Καταπονημένοι από την ανικανότητά τους να κρίνουν, ομολογούν την ήττα τους.
Ο Βαν Μπόξελ δεν είναι άλλωστε ο μόνος που θεωρητικολογεί για το θέμα σήμερα. O εκδοτικός οίκος Gibson Square Books δημοσίευσε το “Λεξικό της ηλιθιότητας” (A Dictionary of Idiocy) του Stephen Bayley. Εμπνευσμένο από το “Μπουβάρ και Πεκισέ” του Φλομπέρ, το βιβλίο, όπως είπε ο Bayley, είναι ένας κατάλογος ανόητων απόψεων για διάφορα θέματα, από τις γενειάδες ακι το ιταλικό φαγητό ώς τους λογιστές και την αφηρημένη τέχνη.
Η κινητήρια δύναμη
Απ΄ όλους, ωστόσο, τους σχολιαστές της βλακείας, παλιούς και σύγχρονους, ο Βαν Μπόξελ ξεχωρίζει για την έμφαση που δίνει στη θετική πλευρά του φαινομένου. Η βλακεία είναι κινητήρια δύναμη, υποστηρίζει. Χωρίς αυτήν ελάχιστα θα είχαμε προχωρήσει στον δρόμο της προόδου και του πολιτισμού, ο οποίος κατά την προκλητική άποψή του, “δεν είναι παρά μια σειρά αποτυχημένων ως επί το πλείστον προσπαθειών να αντιμετωπίσουμε την αυτοκαταστροφική τρέλα που υπάρχει σε όλες τις χώρες και σε όλες τις εποχές”.
Είναι μια θεωρία που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τη σταδιοδρομία του ίδιου του Βαν Μπόξελ. Έχει καταφέρει να κάνει αυτό το απίθανο θέμα πηγή σταθερού εισοδήματος και αρκετά μεγάλης φήμης. Το δεύτερο βιβλίο του για τη βλακεία, με τίτλο “Μωροσοφία” (Morosofie, Em. Querido) κυκλοφόρησε στην Ολλανδία το 2001.
Το τρίτο, η “Τοπογραφία της Βλακείας”, είναι ένας κατάλογος ευρωπαϊκών πόλεων και επαρχιών γνωστών για τις επιδόσεις τους στη χαζομάρα. “Από τους ανθρώπους σαν κι εμένα που δαπανούν μεγάλο μέρος της ζωής τους σε βλακείες, νομίζω ότι είμαι ο μόνος που καταφέρνω να ζω από τη βλακεία μου”, λέει γελώντας.
Herald Tribune
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου