Ο Φερνάν Μπρωντέλ [Fernand Braudel, 24 Αυγούστου 1902 – 27 Νοεμβρίου 1985], ήταν ο σπουδαιότερος Γάλλος ιστορικός της μεταπολεμικής περιόδου, και εξέχουσα μορφή της Σχολής Annales. Οργάνωσε την ακαδημαϊκή του πορεία γύρω από τρεις μεγάλες εργασίες, καθεμιά από τις οποίες πήρε δεκαετίες εντατικής μελέτης: «Η Μεσόγειος» (1923-49, έπειτα 1949-66), «Πολιτισμός και Καπιταλισμός» (1955-79), και το ανολοκλήρωτο, «Ταυτότητα της Γαλλίας» (1970-85).
Η φήμη του πηγάζει εν μέρει από τα γραπτά του, αλλά πολύ περισσότερο από την επιτυχία του στο να καταστήσει τη Σχολή Annalesτην πιο σημαντική μηχανή ιστορικής έρευνας στη Γαλλία και σε αρκετά μέρη του κόσμου, μετά το 1950. Ως η κύρια μορφή της Σχολής Annales της ιστοριογραφίας κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960, άσκησε τεράστια επιρροή στη γραφή της ιστορίας στη Γαλλία και σε άλλες χώρες.
Ο Μπρωντέλ έχει θεωρηθεί ως ένας από τους σπουδαιότερους εκείνους ιστορικούς που έχουν δώσει έμφαση στο ρόλο μεγάλης κλίμακας κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων στη γραφή και αφήγηση της ιστορίας. Είναι επίσης δυνατόν να θεωρηθεί ως ένας από τους προδρόμους της Θεωρίας Παγκόσμιων Συστημάτων.
Ο Μπρωντέλ γεννήθηκε το 1902 στην Λυμεβίλ-αν-Ορνουά (Luméville-en-Ornois), στο διαμέρισμα Μεζ της Γαλλίας, όπου επίσης έζησε με τη γιαγιά του για αρκετό χρονικό διάστημα. Ο πατέρας του, ο οποίος ήταν μαθηματικός, τον βοήθησε στις σπουδές του. Ο Μπρωντέλ μελέτησε ακόμη αρκετά τα λατινικά και τα ελληνικά. Αγαπούσε την Ιστορία και έγραφε ποίηση. Ήθελε να σπουδάσει Ιατρική, αλλά ο πατέρας του ήταν αντίθετος με την ιδέα αυτή. Το 1922 ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο φιλολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου του Παρισιού. Σε ηλικία 20 ετών έγινε υφηγητής (γαλλ.: agrégé) της Ιστορίας. Καθώς δίδασκε σε σχολείο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Αλγερία, μεταξύ του 1923 και του 1932, γοητεύτηκε από την Μεσόγειο Θάλασσα και καθετί γύρω από αυτή. Από το 1932 μέχρι το 1935 δίδασκε στα παρισινά λύκεια Παστέρ, Κοντορσέ και Ερρίκου Δ΄. Γνώρισε τον Λυσιέν Φεβρ (Lucien Febvre), συνιδρυτή του σημαντικού περιοδικού Annales, ο οποίος επρόκειτο να επηρεάσει σημαντικά το έργο του.
Μέχρι το 1900 οι Γάλλοι παγίωσαν την πολιτιστική τους κυριαρχία στην Βραζιλία με την εγκαθίδρυση της Βραζιλιάνικης Ακαδημίας Καλών Τεχνών. Η Βραζιλία είχε, ωστόσο. ακόμη έλλειψη σε πανεπιστήμια, και το 1934 ο γαλλόφιλος Χούλιο δε Μεσκουΐτα Φίλιο (Julio de Mesquita Filho) προσεκάλεσε τον ανθρωπολόγο Κλωντ Λεβί-Στρος και τον Μπρωντέλ να βοηθήσουν στην ίδρυση ενός νέου πανεπιστημίου. Το αποτέλεσμα ήταν η ίδρυση του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο. Ο Μπρωντέλ αργότερα είπε πως ο χρόνος του στη Βραζιλία ήταν «η σπουδαιότερη περίοδος της ζωής του». Επέστρεψε στο Παρίσι το 1937 και το 1939 κατατάχθηκε στον Στρατό, αλλά συνελήφθη αιχμάλωτος το 1940 και κρατήθηκε σε στρατόπεδο κοντά στο Λίμπεκ (Lübek) της Γερμανίας, όπου, εργαζόμενος από μνήμης, οργάνωσε το μεγάλο του έργο Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β΄. Μερικά από τα κίνητρα συγγραφής του βιβλίου, όπως είπε, ήταν ότι, ως «Βόρειος» αγάπησε, τελικά, τη Μεσόγειο. Μετά τον Πόλεμο δούλεψε με τον Φεβρ σε ένα καινούριο κολέγιο, που ιδρύθηκε ξεχωριστά από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, αφιερωμένο στην Κοινωνική και Οικονομική Ιστορία.
Ο Μπρωντέλ είχε ήδη αρχίσει αρχειακή έρευνα στο διδακτορικό του για τη Μεσόγειο όταν υπήχθη στην επιρροή της Σχολής των Annales, γύρω στο 1938, αφού μπήκε στην Πρακτική Σχολή Ανωτάτων Σπουδών (École Pratique des Hautes Études) ως ιστορικός σύμβουλος. Εργάστηκε με τον Φεβρ, ο οποίος αργότερα διάβασε τις πρώιμες εκδόσεις του magnum opus του Μπρωντέλ και του παρείχε εκδοτικές συμβουλές. Κατά το ξέσπασμα του πολέμου το 1939, κλήθηκε στο στρατό και τελικά αιχμαλωτίστηκε από τους Γερμανούς (1940-45). Καθώς ήταν αιχμάλωτος πολέμου, ο Μπρωντέλ δεν είχε πρόσβαση σε βιβλία ή σημειώσεις· βασίστηκε στο αξιοθαύμαστο μνημονικό του για να μελετήσει και να αντλήσει πληροφορίες για το έργο του.
Το 1949 εξελέγη στο Κολλέγιο της Γαλλίας μετά την απόσυρση του Φεβρ. Το 1947, μαζί με τους Φεβρ και Μοραζέ, ο Μπρωντέλ ίδρυσε το γνωστό «Έκτο Τμήμα» (Sixième Section) για «Οικονομικές και Κοινωνικές Επιστήμες» στην Πρακτική Σχολή Ανωτάτων Σπουδών. Αποσύρθηκε το 1968, και το 1983 εξελέγη μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας.
Το 1962 συνέγραψε Μια Ιστορία των Πολιτισμών ως βάση μιας ιστορικής σειράς, αλλά η απόρριψη της παραδοσιακής αφήγησης – βασισμένης σε γεγονότα – κρίθηκε αρκετά ριζοσπαστική από το Γαλλικό Υπουργείο Παιδείας, το οποίο και απέρριψε το βιβλίο.
Εκτός από τη Μεσόγειο, το πιο γνωστό έργο του είναι το τρίτομο Υλικός πολιτισμός, καπιταλισμός και οικονομία, XV – XVIII, XVe-XVIIIe, που πρωτοεμφανίστηκε το 1979. Είναι μια εκτενής σε κάλυψη ιστορία του προβιομηχανικού σύγχρονου κόσμου, που παρουσιάζει τη λεπτομερή κάλυψη που απαιτεί η σχολή της κλειομετρικής, που εστιάζει στο πώς οι άνθρωποι έθεσαν τις βάσεις λειτουργίας των οικονομιών. Όπως όλα τα μεγάλα του έργα, αναμειγνύει το παραδοσιακό οικονομικό υλικό με εκτενή περιγραφή του κοινωνικού αντίκτυπου οικονομικών γεγονότων στην καθημερινή ζωή, και δίνει ιδιαίτερη προσοχή στη διατροφή, τη μόδα, τις κοινωνικές νόρμες και παρεμφερείς περιοχές.
Ο Μπρωντέλ υποστηρίζει ότι υπάρχουν μακροπρόθεσμοι κύκλοι στην καπιταλιστική οικονομία, οι οποίοι αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη το 12ο αιώνα. Πόλεις και αργότερα εθνικά κράτη ακολουθούν το ένα το άλλο διαδοχικά ως κέντρα αυτών των κύκλων. Η Βενετία και η Γένοβα το 13ο με 15ο αιώνα (1250–1510), η Αμβέρσα το 16ο (1500–1569), το Άμστερνταμ το 16ο με 18ο (1570–1733), το Λονδίνο και η Αγγλία το 18ο και 19ο (1733–1896). Υποστήριζε ότι «δομές» — λέξη που χρησιμοποιεί για να δηλώσει αρκετά είδη οργανωμένων συμπεριφορών, στάσεων, και συνηθειών, όπως επίσης και κυριολεκτικά δομές και υποδομές — που οικοδομήθηκαν στην Ευρώπη κατά το Μεσαίωνα που συνέβαλαν σε ή ίσως ήταν υπαίτιες για την επιτυχία των βασισμένων στην Ευρώπη πολιτισμών μέχρι σήμερα. Αρκετές από αυτές φαίνεται να αποδίδει στη μακρόβια ανεξαρτησία πόλεων-κρατών, τα οποία, παρότι αργότερα αντικαταστάθηκαν από γεωγραφικά κράτη, δεν ήταν πάντα εντελώς υπό πίεση – ίσως για λόγους ωφέλειας.
Ένα χαρακτηριστικό του έργου του Μπρωντέλ είναι η εμφανής συμπόνια του για τη δυστυχία περιθωριποιημένων ανθρώπων. Επισημαίνει το προφανές, ότι οι περισσότερες ιστορικές πηγές προέρχονται από τις οικονομικά (ή τουλάχιστον πνευματικά) ισχυρές τάξεις — αυτές που είναι είτε πλούσιες είτε αναρριχώνται για να γίνουν. Δίνει σημασία στις φαινομενικά εφήμερες ζωές σκλάβων, δουλοπάροικων και χωρικών, όπως επίσης και των πτωχών αστών, και υποδεικνύει τις προσφορές τους στον πλούτο και τη δύναμη των αντίστοιχων αφεντών και κοινωνιών. Πράγματι, φαίνεται να θεωρεί πως οι άνθρωποι αυτοί σχηματίζουν το πραγματικό υλικό του πολιτισμού. Η εργασία του συχνά διευκρινίζεται με ταυτόχρονες απεικονίσεις της καθημερινής ζωής, σπάνια με εικόνες ευγενών ή βασιλέων.
Έργα μεταφρασμένα στα ελληνικά
- Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β’ της Ισπανίας, ΜΙΕΤ, 1999 ISBN 960-250-134-0(τρεις τόμοι)
- Μεσόγειος (τρεις τόμοι)
- Α΄: Ο ρόλος του περιγύρου, μτφ. Κλαίρη Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ
- Β΄: Συλλογικά Πεπρωμένα, μτφ. Κλαίρη Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ
- Γ΄: Γεγονότα, Πολιτική, Άνθρωποι, μτφ. Κλαίρη Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ
- Μεσόγειος, Εκδ. Αλεξάνδρεια
- Μπρωντέλ, Ντυμπύ (Duby), Η Μεσόγειος, Εκδ. Αλεξάνδρεια
- Κοινωνική Ανθρωπολογία, ΜΙΕΤ, 2005, μτφ. Άρης Αλεξάκης, 787 σελ.
- Οι μνήμες της Μεσογείου, Α. Α. Λιβάνης, 2000, μτφ. Ουγουρλόγλου Κλεοπάτρα, σελ. 476
- Γραμματική των Πολιτισμών, ΜΙΕΤ, 2001, μτφ. Άρης Αλεξάκης, σελ. 784, ISBN 978-960-250-219-8
- Υλικός Πολιτισμός, Οικονομία και Καπιταλισμός (δύο τόμοι), ΜΙΕΤ, μτφ. Αικατερίνη Ασδραχά
- Η δυναμική του Καπιταλισμού, Αλεξάνδρεια, μτφ. Ρίκα Μπενβενίστε
- Η Μεσόγειος: Άνθρωποι και πολιτισμική κληρονομιά, Αλεξάνδρεια, μτφ. Κώστας Αντύπας
- Η Μεσόγειος: Ο Χώρος και η Ιστορία, Αλεξάνδρεια, μτφ. Έφη Αβδελά, Ρίκα Μπενβενίστε
- Μελέτες για την Ιστορία, Μνήμων, μτφ. Ρόδη Σταμούλη, Οντέτ Βαρών
- Υλικός Πολιτισμός, Οικονομία και Καπιταλισμός, Μορφωτικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τράπεζα, 1995 σετ δυο τόμων ISBN 960-8405-12-2
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου