Ο Καρλ Μαρξ αντεπιτίθεται

• Σε ένα πανεπιστήμιο του Λονδίνου- κεντρικής αρτηρίας του καπιταλισμού-, τέσσερις θεωρητικοί της Αριστεράς συζήτησαν για τον κομμουνισμό. Εκατοντάδες νέοι από όλη την Ευρώπη κατέκλυσαν το αμφιθέατρο
• Οι μετριοπαθείς κληρονόμοι του Γερμανού φιλοσόφου είναι εδώ

• Το ραντεβού δόθηκε πολύ κοντά στο πληγωμένο από την οικονομική κρίση Σίτι του Λονδίνου. Το θέμα που θα απασχολούσε μερικούς από τους γνωστότερους αριστερούς εκπροσώπους της πολιτικής φιλοσοφίας ήταν το μέλλον του κομμουνισμού. Στο κοιμητήριο Χάιγκεϊτ της πόλης, όπου βρίσκεται θαμμένος, ο Μαρξ θα ένιωθε ασφαλώς ικανοποιημένος.

Ήταν εκεί ο Σλοβένος «μετριοπαθής μαρξιστής» Σλάβοϊ Ζίζεκ, ο Ιταλός καθηγητής και θεωρητικός της αντιπαγκοσμιοποίησης Τόνι Νέγκρι, ο Γάλλος Αλέν Μπαντιού, άλλοτε μαοϊστής με ενεργό συμμετοχή στον Μάη του ΄68, ο Αμερικανός Μάικλ Χαρντ, εμπνευστής της θεωρίας περί «Αυτοκρατορίας» μαζί με τον Νέγκρι. Για τρεις ημέρες, από την Παρασκευή 13 Μαρτίου έως την Κυριακή 15 Μαρτίου, θα ανέλυαν τις απόψεις τους για το θέμα «περί της ιδέας του κομμουνισμού». Για τη συζήτηση, αρχικά τους είχε διατεθεί μια αίθουσα 180 θέσεων στο Βirkbeck College του πανεπιστημίου του Λονδίνου. Πέρα από κάθε προσδοκία των διοργανωτών, οι αιτήσεις για μια θέση στο ακροατήριο έπεσαν βροχή. Τελικά, παραχωρήθηκε ένα αμφιθέατρο 900 θέσεων, το οποίο ξεχείλισε από νέους ανθρώπους από πολλές χώρες της Ευρώπης. Το νεαρό ακροατήριο παρακολούθησε το συνέδριο με θρησκευτική ευλάβεια, κρατώντας σημειώσεις, πίνοντας κόκα κόλα λάιτ και καταγράφοντας με χάι τεκ βιντεοκάμερες απόψεις των επιφανών ομιλητών για ένα πολιτικό ζήτημα που φαινόταν ότι είχε μπει οριστικά στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας.

• Η συζήτηση.

Μια τέτοια συζήτηση, την οποία άνοιξε με χαιρετισμό του ο διευθυντής Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ινστιτούτου Κώστας Δουζίνας, σε μια από τις κεντρικές αρτηρίες του καπιταλιστικού συστήματος θα μπορούσε να είναι άλλο ένα σύμπτωμα της παγκόσμιας ύφεσης, όπως παρατηρεί το περιοδικό «Νouvel Οbservateur». Αλλά και μια ακόμη ευκαιρία για να θριαμβολογήσουν μερικοί- ή να ανησυχήσουν κάποιοι άλλοι- ότι «ο Καρλ Μαρξ αντεπιτίθεται». Τα μέσα ενημέρωσης αφιερώνουν πολλές σελίδες και εκπομπές για να αναλύσουν το φαινόμενο. Το περιοδικό «Εconomist» παρουσίασε στο εξώφυλλό του τον μαρξισμό ως ζόμπι που βγαίνει από τον τάφο και συνόψισε σε μια φράση το κλίμα: «Η οικονομική ελευθερία δέχεται επίθεση και ο καπιταλισμός αμφισβητείται». Το ΒΒC μετέδωσε μία τηλεοπτική εκπομπή με το ερώτημα εάν ήρθε το τέλος το καπιταλισμού. Και μια βδομάδα πριν από το συνέδριο, οι «Financial Τimes» έθεσαν το δικό τους ερώτημα: «Κομμουνισμός: μια εναλλακτική λύση στον καπιταλισμό για άλλη μια φορά;».

• Οι προϋποθέσεις.

Στο συνέδριο του Λονδίνου- κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας επί 200 χρόνια, αλλά και ο τόπος όπου ο Μαρξ προετοίμασε τη συγγραφή του Κεφαλαίου πριν από ενάμιση αιώνα-, οι προϋποθέσεις για τη συμμετοχή των ομιλητών ήταν δύο. Πρώτον, να προσεγγίζουν θετικά την ιδέα της αναγέννησης του κομμουνισμού· και δεύτερον, να μην εκπροσωπούν κανέναν πολιτικό χώρο. Κι αν οι «Financial Τimes» κατέληξαν σε εκείνο το άρθρο τους στο συμπέρασμα ότι «η αναβίωση του κομμουνισμού είναι μια ακαδημαϊκή ψευδαίσθηση», μια μέρα νωρίτερα είχαν φιλοτεχνήσει στο πρόσωπο του Σλάβοϊ Ζίζεκ το πορτρέτο ενός ροκ σταρ του μαρξισμού. Ο Σλοβένος φιλόσοφος γίνεται όλο και πιο δημοφιλής- από τα περιοδικά «Foreign Ρolicy» και «Ρrospect» ανακηρύχθηκε ένας από τους 25 διανοούμενους με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως. Παράλληλα, ανέλαβε τη διεύθυνση Διεθνών Σχέσεων του Βirkbeck Ιnstitute, μιας σχολής που από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου καλεί στις τάξεις της «αντιφρονούντες» διανοουμένους.

• «Πρέπει να επανεφεύρουμε τον κομμουνισμό»

O Σλάβοϊ Ζίζεκ υποδέχθηκε τον δημοσιογράφο των «Financial Τimes» σε ένα εστιατόριο στη Λιουμπλιάνα. «Είμαι ένας απολύτως μετριοπαθής μαρξιστής», είπε στον Βρετανό δημοσιογράφο όταν εκείνος τον ρώτησε για την οικονομική κρίση ελπίζοντας ότι θα εισέπραττε μια απάντηση για το τέλος του καπιταλισμού. «Δεν λέω ότι είμαστε ένα βήμα πριν από την επανάσταση και έχω πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι μια κομμουνιστική λύση παλαιού τύπου δεν είναι εφικτή», πρόσθεσε. Ο Ζίζεκ πιστεύει ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να δώσει λύση στις μεγάλες προκλήσεις του σήμερα, όπως είναι η περιβαλλοντική καταστροφή και η βιογενετική. Την ίδια στιγμή, η κυρίαρχη ιδεολογία επιχειρεί να προστατεύσει το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα και τις παρεκτροπές του από την κριτική. «Η βασική μου κριτική δεν είναι ότι ο καπιταλισμός είναι κακός, αλλά ότι δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα», εξηγεί. Και τότε; «Πρέπει να επανεφεύρουμε τον κομμουνισμό». Οι κληρονόμοι του Μαρξ είναι εδώ, έστω και χωρίς το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» του.[ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΛΟΠΟΥΛΟΣ. ΤΑ ΝΕΑ: Σάββατο 11 Απριλίου 2009]