Τι φταίει και η σοσιαλδημοκρατία ηττάται παντού;

• H μετάλλαξή της ήταν τόσο ριζική, ώστε να εγκαταλείψει τον «οπλισμό» της στη Δεξιά

• Του Γιωργου Σιακανταρη, Η Καθημερινή, 20/06/2010

• Ανδρεας Πανταζοπουλος: Ο μαρασμός της Σοσιαλδημοκρατίας. Εκδ. Το Πέρασμα, 2009

Στη δεκαετία του ’90 και μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού οι περισσότεροι ανέμεναν ένα κύμα ανόδου της κεντροδεξιάς και ήττα της σοσιαλδημοκρατίας. Συνέβη το αντίθετο. Στην πρώτη δεκαετία του 2000 και με αποκορύφωμα τις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2009 (με εξαίρεση την Ελλάδα) η σοσιαλδημοκρατία απέτυχε παταγωδώς. Αυτή η σοσιαλδημοκρατία, υποστηρίζει ο επίκουρος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο ΑΠΘ, βρίσκεται σε μια διαδικασία μαρασμού. Τα αίτια της εκλογικής ήττας και του πολιτικο-ιδεολογικού μαρασμού της σοσιαλδημοκρατίας αναλύει στο σύντομο, αλλά γεμάτο ιδεολογικές και πολιτικές προκλήσεις, αυτό δοκίμιο.

Τι φταίει και η σοσιαλδημοκρατία ηττάται παντού; Ο Πανταζόπουλος, φυσικά, διευκρινίζει πως το ζήτημα είναι βαθύτατα πολιτικό και ιδεολογικό. Ούτε λόγος για προσχώρηση στις αστυνομικές αντιλήψεις περί προδοσίας. Η σοσιαλδημοκρατία ηττάται γιατί μεταλλάχτηκε τόσο ριζικά, ώστε να εγκαταλείψει «τον οπλισμό της στη Δεξιά». Τα ζητήματα της κοινωνικής προστασίας, της κοινωνικής ασφάλειας και συνοχής, αλλά και τα θέματα εθνικής ταυτότητας παραχωρήθηκαν ευχαρίστως στον δεξιό προγραμματικό λόγο. Η Αριστερά ενσωματώθηκε στην ιδεολογία της προόδου, όπως αυτή, κατά τον συγγραφέα, εκφράζεται με το τρίπτυχο οικονομία+τεχνολογία+ατομικισμός. Σ’ αυτό το πλαίσιο η σοσιαλδημοκρατία διαβάζει μόνο μια πλευρά της πραγματικότητας, τις νέες τεχνολογίες και την παγκοσμιοποίηση, ενώ εγκαταλείπει συστατικά στοιχεία της ιδεολογικής της φαρέτρας. Η κλασική Αριστερά και η σοσιαλδημοκρατία είχε αποδεχτεί τους περιορισμούς και τους αποκλεισμούς της κρατικο-εθνικής συγκρότησης, γι’ αυτό και μεγαλούργησε όταν και όπου λειτουργούσε ως «εθνική δύναμη». Σήμερα αυτή η Αριστερά, κατά τον Πανταζόπουλο, εγκαταλείπει τα αιτήματα της κυριαρχίας, της διάκρισης δημόσιου/ιδιωτικού και της πολιτικής κυριαρχίας, τα αιτήματα δηλαδή που παλαιότερα συγκροτούσαν το δικό της πολιτικό πρόταγμα. (σελ. 48).

Η σοσιαλδημοκρατία δαιμονοποίησε την πολιτική ως σφαίρα εξουσίας και κυριαρχίας εντός της οποίας εκφράζονται με αντιπροσωπευτικό τρόπο συλλογικά συμφέροντα. Η Αριστερά εγκατέλειψε την πολιτική ως χώρο γενίκευσης συμφερόντων και προσχώρησε σε ατομικιστικές λογικές και ταυτόχρονα εγκατέλειψε τις υλικές αξίες για χάρη των μετα-υλικών. Κατάργησε έτσι στην ουσία το αίτημα της αντιπροσώπευσης και της λαϊκής κυριαρχίας.

Σίγουρα ο Πανταζόπουλος δεν ρίχνει βόλια στον αέρα, σημαδεύει τον στόχο, μόνο που όμως δεν τον πετυχαίνει.

Ο συγγραφέας αντιστρέφοντας το ερώτημα απαντά πως η Δεξιά κερδίζει γιατί καταλαμβάνει τον χώρο της ιστορικότητας του εθνικού χώρου, της κοινωνικής προστασίας και της πραγματικότητας της κυριαρχίας. Στοιχεία που εγκαταλείπει η Αριστερά. Αλήθεια η Δεξιά σήμερα κερδίζει επειδή εκφράζει συλλογικότητες και ποιες ακριβώς; Αν είναι έτσι τότε το πρόβλημα λύνεται αυτομάτως. Κάποιος πρέπει να πει στους ηγέτες της σοσιαλδημοκρατίας να γυρίσουν πίσω τα ρολόγια τους και να αντιληφθούν πως η πραγματικότητα της παγκοσμιοποίησης δεν είναι πραγματικότητα, αλλά φαντασίωση την οποία αρκεί να σηκωθούν από τον καναπέ για να καταρρεύσει. Η Αριστερά αν γυρίσει στα κλασικά της εργαλεία σύμφωνα με τη λογική του βιβλίου θα κερδίσει πάλι. Και το αίτημα η Αριστερά διαρκώς να αλλάζει σ’ έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει δεν τίθεται;

• Απαντήσεις στην κρίση

Μήπως όμως η Δεξιά κερδίζει επειδή μερικώς πείθει πως κατανοεί καλύτερα την παγκοσμιοποίηση και έχει πιο λυσιτελείς απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει η οικονομική και πολιτική κρίση; Από την άλλη είναι αλήθεια πως η αντιπροσώπευση και η λαϊκή κυριαρχία μέχρι σήμερα εκφράσθηκαν στο πλαίσιο του κράτους-έθνους, είναι αλήθεια πως αυτό έχει πολλά να δώσει ακόμη, αλλά μήπως δεν είναι αλήθεια πως η Αριστερά πάντοτε έβλεπε στο άνοιγμα των κλειστών εθνικών συνόλων και κοινωνιών το μέλλον της πολιτικής;

Και αλήθεια, από πότε το πρόταγμα της προόδου δεν αποτελεί αριστερό πρόταγμα; Θα μου απαντήσει κάποιος πως αυτό συμβαίνει από τότε που το διαφωτιστικό πρόταγμα της ελευθερίας και της αυτονομίας του ατόμου, δηλαδή ο ατομικισμός (προϋπόθεση για την ένταξη στις ταξικές συλλογικότητες της νεωτερικής κοινωνίας), εξοβελίζεται στο πυρ το εξώτερον.

Το οικοδόμημα του Πανταζόπουλου στήθηκε πάνω σε σωστά θεμελιακά ερωτήματα, χρησιμοποιεί όμως άστοχα υλικά.