Στον φιλόσοφο Γ.Χάμπερμας το φετινό Βραβείο «Έρασμος»

Στον 83χρονο Γερμανό φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας απονεμήθηκε το το φετινό Βραβείο Έρασμος (για το σύνολο του συγγραφικού έργου του με θέμα τη Δημοκρατία. Το θέμα του φετινού βραβείου Έρασμος είναι «Το μέλλον της Δημοκρατίας». Για περισσότερο από μισό αιώνα, ο Γιούργκεν Χάμπερμας αποτελεί έναν εκ των κορυφαίων διανοητών στα πεδία της της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας και της πολιτικής. Στη σκέψη του κεντρικό ρόλο έχει η Δημοκρατία και ο ρόλος των πολιτών. Όπως σημειώνει το ολλανδικό Praemium Erasmianum Foundation «στην πολιτική του ανάλυση είναι κριτικός και αιχμηρός, αλλά την ίδια ώρα αισιόδοξος σχετικά με το μέλλον μίας δημοκρατικής Ευρώπης».

Το κράτος δικαίου σε αμφισβήτηση

• ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΣΗΜΙΤΗ στο ΕΘΝΟΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ (27/1/2013)

H συζήτηση για τη λίστα Λαγκάρντ, το CD που χάθηκε, τα στικάκια, ένα ή περισσότερα που κυκλοφορούσαν χωρίς να ασχολείται κανείς με το ουσιαστικό πρόβλημα, η απογοητευτική συνεδρίαση της Βουλής για το θέμα έφεραν πάλι στο προσκήνιο το ερώτημα για την υποχώρηση του κράτους δικαίου, την επαναλαμβανόμενη αδυναμία να λειτουργήσουν οι θεσμοί μας.

Γιατί αποτυγχάνουμε εκεί που άλλες κοινωνίες λύνουν τα προβλήματά τους χωρίς διαμάχες, πολιτικές αναμετρήσεις, δημόσιες καταγγελίες και σκανδαλολογία; Γιατί χαρακτηρίζει τη λειτουργία της πολιτείας μας η αντιπαλότητα και η σύγχυση;

Το φαινόμενο που ζήσαμε τις προηγούμενες μέρες δεν εμφανίστηκε για πρώτη φορά. Είναι χρόνιο και επαναλαμβανόμενο. Διάφορες εξεταστικές επιτροπές της Βουλής επί των κυβερνήσεων Καραμανλή και Παπανδρέου, παρ' όλο που ξεκίνησαν με τυμπανοκρουσίες ως απαρχή της πολυπόθητης κάθαρσης, δεν κατέληξαν σε ουσιαστικά αποτελέσματα.

Πόσο κοστίζει να ξεδίνει κανείς;

Η διασκέδαση σήμερα που τα χρήματα λιγοστεύουν και τα χαρούμενα πράγματα είναι δυσπρόσιτα

• Του Βασιλη Καραποστολη*Η Καθημερινή, 13/1/2013

Σαν υποκατάστατο της ευτυχίας, η διασκέδαση διέθετε πάντα ακαταμάχητα θέλγητρα. Εξαρτημένη από χίλια δυο, η ευτυχία ξεγλιστράει συνεχώς, ενώ η διασκέδαση πιστεύουμε ότι είναι του χεριού μας. Οποιος πληρώνει το αντίτιμο την αποκτά. Να όμως που σήμερα οι τερπνές υπηρεσίες της γίνονται αναπάντεχα πιο ακριβές. Θα δυστυχήσουμε λοιπόν διπλά; Εκτός από φτωχότεροι θα γίνουμε και ανίκανοι να ξεδίνουμε; Το όλο ζήτημα ανάγεται στο τι έχουμε στη διάθεσή μας ώστε να ελαφρώνουν τα βάρη. Μέχρι τώρα είχαμε αρκετά πράγματα ειδικά κατασκευασμένα για να φτιάχνουν τη διάθεση. Αποδείχτηκε πως ήταν «χαρούμενα πράγματα για λυπημένους ανθρώπους». Πράγματι, η διάθεση των ανθρώπων έφτιαχνε όλο και δυσκολότερα, όχι επειδή τα πράγματα που προμηθεύονταν ήταν ελαττωματικά, αλλά επειδή ο εθισμός στην αγορά της διασκέδασης υπενθύμιζε διαρκώς στον αγοραστή ότι ήταν δέσμιος μιας δοσοληψίας. Από το πόσα είχε στην τσέπη του εξαρτιόταν το τι θα ’βαζε στην καρδιά του. Ποθούσε να συγκινηθεί έως δακρύων ή να γελάσει. Επρεπε να πληρώσει γι’ αυτό, μια υποχρέωση που τον ξανάφερνε πίσω, στην εργασία, στις έγνοιες. Ωστόσο, το πρόβλημα αντιμετωπιζόταν γρήγορα και χωρίς πολλούς δισταγμούς, όσο το επέτρεπαν οι συνθήκες. Ηταν ανάγκη πάση θυσία να εξασφαλισθεί η διασκέδαση για να εμποδίσει τη σκέψη να πάει εκεί όπου δεν θα ’ξερε κυριολεκτικά τι να κάνει. Και ακριβώς, όπως έλεγε ο Πασκάλ, για να μη βλέπει μπροστά του τον γκρεμό ο άνθρωπος υψώνει φράχτες και δεν κοιτάει παρά μόνον αυτούς.

Οι δύο ψυχές του φιλοσόφου Ζαν–Ζακ Ρουσσώ

• Μια καίρια προσέγγιση στο έργο του
• Tου Βασιλη Μουρδουκουτα, Η Καθημερινή, 13/1/2013

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΑΚΑΝΤΑΡΗΣΖαν–Ζακ Ρουσσώ, ο φιλόσοφοςτης πεφωτισμένης δημοκρατίαςεκδ. Πόλις

Χειμώνας 2012-2013. Ανέχεια, αίσθηση αδυναμίας, έλλειψη ελπίδας. «Η δυστυχία απλώνεται γύρω μας, σαν χιόνι». Η παγκόσμια και πολυεπίπεδη κρίση σαρώνει τα πάντα. Βρεθήκαμε άξαφνα από την άλλη πλευρά του καθρέφτη: η χώρα των θαυμάτων έγινε πατρίδα της οδύνης και των βασάνων. Τρεις, περίπου, αιώνες από την εποχή των Φώτων. Ο αντίποδας. Η ιστορική περίοδος όπου η ανθρωπότητα ανέκτησε το σθένος της. Τόλμησε να ονειρευτεί. Τόλμησε να απαιτήσει έναν καλύτερο και πιο δίκαιο κόσμο, αξιώνοντας την ισότητα, την ελευθερία και την αδελφοσύνη. Τριακόσια χρόνια από τη γέννηση του Ζαν–Ζακ Ρουσσώ. Ο Γιώργος Σιακαντάρης, με αφορμή την επέτειο, μας προσφέρει ένα βραχύ και λακωνικό εγχειρίδιο γνωριμίας με τον πιο διαπρεπή, αλλά και τον πλέον οξυδερκή εκπρόσωπο της κοινωνικής κριτικής του Διαφωτισμού. Τον φιλόσοφο που, αδιαφορώντας για τις συνέπειες, ανέδειξε τις αντινομίες του πολιτισμού και της προόδου, τις βλαβερές συνέπειες της απομάκρυνσής του ανθρώπου από τη φυσική ύπαρξη, αλλά και την ανισότητα, διαφθορά και καταπίεση των πολιτικών καθεστώτων όπου ο λαός δεν είναι κυρίαρχος.

Η πιο αυτοκαταστροφική μεσαία τάξη στον κόσμο

Του Νικου Mαραντζιδη*Η Καθημερινή, 13/1/2013

Η μεσαία τάξη συνιστά αναμφίβολα την κύρια δύναμη υποστήριξης των ανεπτυγμένων δημοκρατιών στον σύγχρονο κόσμο. Χάρη αφενός στο πληθυσμιακό της εύρος, αλλά κυρίως χάρη στη φοροδοτική της ικανότητα, την ενεργητικότητα και τις φιλοδοξίες της, αποτελεί το στοιχείο εκείνο που επενεργεί με προωθητικό τρόπο πάνω στο σύνολο της κοινωνίας και αναζωογονητικά στους δημοκρατικούς αντιπροσωπευτικούς θεσμούς. Δεν υπάρχει δημοκρατία χωρίς ευημερούσα και δραστήρια μεσαία τάξη. Πουθενά, βέβαια, δεν υπάρχει ευημερία αν δεν υπάρχουν πλούσιοι, αλλά κυρίως μια εύπορη μεσαία τάξη που να μπορεί όχι μόνο να ξοδέψει για τον εαυτό της, αλλά να δύναται να αξιοποιήσει τα χρήματά της για το μέλλον των παιδιών της και εντέλει το αύριο της ίδιας της χώρας της. Μετά 70 χρόνια κομμουνισμού, η ανθρωπότητα αντιλήφθηκε πως οι κοινωνίες του εξισωτισμού και της ισοπέδωσης όχι μόνο αποδείχτηκαν μια χίμαιρα, αλλά επιπλέον συνιστούσαν φτωχές κοινωνίες που οι πολλοί μοιράζονταν τη μιζέρια τους και οι λίγοι κατανάλωναν με σκληρό συνάλλαγμα στα μαγαζιά του Κόμματος.

H προσδοκώμενη έκρηξη

Tου Χρηστου Γιανναρα, Η Καθημερινή, 13/1/2013

H ελπίδα μπορεί να προκύπτει από οξυδερκή και νηφάλια κριτική εκτίμηση πραγματικών δεδομένων. Mπορεί όμως και να γεννιέται, περισσότερο ή λιγότερο, από το ένστικτο αυτοσυντήρησης – να εκκρίνει την ελπίδα η τυφλή (ασυνείδητη) ανάγκη ψυχολογικής αυτοάμυνας. «The human kind cannot bear very much reality» πιστοποιεί σοφά ο ποιητής – «το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να αντέξει πάρα πολλή πραγματικότητα» (T. S. Eliot, Burnt Norton I). Eνστικτώδη χαρακτήρα ελπίδας έχει σίγουρα η «αισιοδοξία». Oι άνθρωποι λογαριάζουν την αισιοδοξία προσόν, κάποιοι καυχώνται γι’ αυτήν. «Eίμαι από τη φύση μου αισιόδοξος», λένε, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι κυριολεκτούν: Oτι την αισιοδοξία τη γεννάει η φύση, το ένστικτο, όχι η κριτική σκέψη, όχι η κατακτημένη ελευθερία από τα φυσικά ορμέμφυτα. Προβάλλουν σαν προσόν την απεμπόληση της λογικής τους για χάρη ενστικτωδών, διορατικών (υποτίθεται) ενορμήσεων.

Η χρονιά που θα κρίνει το μέλλον μας

• Tου Στεφανου Κασιματη, Η Καθημερινή, 5/1/2013

Το παράδοξο για την ευρωπαϊκή και την εγχώρια Αριστερά, που δαιμονοποιεί την Παγκοσμιοποίηση, είναι ότι, βάσει των στατιστικών, το 2012 είναι «ο καλύτερος χρόνος στην ιστορία της ανθρωπότητας», για να δανειστώ τη φράση του έγκυρου περιοδικού The Spectator από το κύριο άρθρο του τελευταίου τεύχους της περασμένης χρονιάς. Φτώχεια, πείνα, ανισότητα, θνησιμότητα από βία, ασθένειες και καιρικά φαινόμενα, όλοι αυτοί οι δείκτες σε παγκόσμιο επίπεδο συνέχισαν να πέφτουν και κατά το 2012. Αυτή η πρόοδος ήταν το αποτέλεσμα της επάρατης Παγκοσμιοποίησης. Αλλά για τους περισσότερους ανθρώπους στη Δύση, ακόμη και για τους αριστερούς, η Ασία και η Αφρική βρίσκονται πολύ μακριά για να είναι μέρος της εικόνας του κόσμου. Τους διαφεύγει, λοιπόν, ότι η κρίση του καπιταλισμού στην Ευρώπη και την Αμερική, για την οποία η Αριστερά επιχαίρει, είναι ο θρίαμβος του καπιταλισμού για άλλες ηπείρους.

Eνα ενδεχόμενο στοίχημα

• Tου Χρηστου Γιανναρα, Η Καθημερινή, 5/1/2013

Σε επανάληψη το ερώτημα, το κρίσιμο για τον ρεαλιστικό προσανατολισμό μας στο ελλαδικό σήμερα: Aν εξαφανιζόμασταν (και τυπικά) από τον ιστορικό ορίζοντα οι Eλληνώνυμοι, ποιος θα είχε να χάσει τι; Tι το ξεχωριστό δικό μας κομίζουμε σήμερα στο γίγνεσθαι του κόσμου (στην Eυρωπαϊκή Eνωση, στη διεθνή κοινότητα) – κάτι που μόνο εμείς διασώζουμε ή κατ’ εξοχήν καλλιεργούμε, και οι άλλοι το εκτιμούν και το χρειάζονται; Για να χαριτολογήσουμε το μακάβριο: Mήπως θα νοσταλγήσει κανείς την αρχιτεκτονική νεωτερική μας καλαισθησία, τις τριτοκοσμικές μας πολυκατοικίες που ασέλγησαν βανδαλικά στο κάλλος της γης μας και στην ποιότητα της ζωής μας; Mήπως τους κοινοβουλευτικούς μας θεσμούς που γέννησαν το πελατειακό κράτος, τη διαφθορά, τη διαπλοκή, την απάνθρωπη αδικία, το ρεζιλίκι της αναξιοκρατίας; Θα υπάρξει κανείς που να αναπολήσει με συγκίνηση τον παραλυμένο, ατελέσφορο, τυραννικό για τον πολίτη κρατικό μας μηχανισμό; Mήπως τον συνδικαλισμό μας, βασανιστή ασύδοτο των αδύναμων και της φτωχολογιάς;

Παλιά και νέα φτώχεια και η εξουσία του χρήµατος

ΠΑΛΙΑ ΚΑΙ ΝΕΑ ΦΤΩΧΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΞΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗµΑΤΟΣ

15 Ιανουαρίου – 26 Φεβρουαρίου 2013

Η φτώχεια, όπως και αν αυτή ορίζεται ή αντιµετωπίζεται µέσα στον ιστορικό χρόνο (θέµα που µελετάται στον παρόντα Κύκλο), υπήρξε πάντα η αποκλειστική συνοδός της εξουσίας του πλούτου. Αν σήµερα τα οικονοµικά και τα στατιστικά µεγέθη την ορίζουν ανά χώρα και κοινωνία, ως την έλλειψη πόρων για την ικανοποίηση βασικών ανθρώπινων αναγκών, τα µεγέθη αυτά και τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά δεν υπήρξαν πάντα  συγκεκριµένα, ούτε επαρκώς διακριτά και µετρήσιµα. Η αδιαφορία των πλουσίων ή η φιλανθρωπία και ο ευεργετισµός συσκότιζε την αόρατη, κρυµµένη ή χωρίς κυρίαρχο λόγο αλλά πάντα απειλητική πενία κατά την αρχαιότητα.