Το μνημόνιο και η αίσθηση του μέτρου

• Του ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΟΣ ΜΑΡΑΒΕΓΙΑ Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών 

• Σημαντικοί έλληνες συγγραφείς έχουν επισημάνει το φαινόμενο του εκκρεμούς σε πολλές εκφάνσεις του δημόσιου βίου της χώρας μας. Το φαινόμενο αυτό συνίσταται στη μετακίνηση από το ένα άκρο στο άλλο χωρίς ενδιάμεσες θέσεις. Μ' άλλα λόγια, πρόκειται για απώλεια αίσθησης του μέτρου, το οποίο στην κλασική αρχαιότητα αποτελούσε μια από τις σημαντικότερες αρετές στη συμπεριφορά τόσο των πολιτών όσο και των πολιτικών.

Πολλές περιπτώσεις απώλειας της αίσθησης του μέτρου στις κοινωνικές και πολιτικές συμπεριφορές επιβεβαιώνουν τις παραπάνω διαπιστώσεις. Ετσι στην περίοδο της δικτατορίας, από τη λατρεία της εθνικοφροσύνης, την απόλυτη πειθαρχία, την παντελή έλλειψη δημοκρατίας , τον άκριτο σεβασμό της ιεραρχίας κ.ά, στη μεταπολίτευση περάσαμε στο άλλο άκρο. Στη σημερινή εποχή, από το ένα άκρο των ολέθριων πρακτικών ασυδοσίας μεγάλης μερίδας του πολιτικού κόσμου, με την ανοχή και τη συνενοχή ενός μέρους της κοινωνίας στην προηγούμενη περίοδο, περνάμε τώρα στο άλλο άκρο, όπου παρατηρούμε πρακτικές υπερβολικής «σύνεσης» στην εφαρμογή του γνωστού Μνημονίου, οι οποίες έχουν, βεβαίως, άμεσο δημοσιονομικό ή/και οικονομικό όφελος, βλάπτουν, όμως, την συνοχή της ελληνικής κοινωνίας, δημιουργώντας νέα φτώχεια και διευρύνοντας τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Αξίζει να αναφερθούν δυο ακραία παραδείγματα. Από το ένα άκρο του εκκρεμούς, δηλαδή την απόλυτη σπατάλη στην απονομή των συντάξεων με ελάχιστο χρόνο υπηρεσίας σε πολλές κατηγορίες εργαζομένων, η σημερινή μεταρρύθμιση περνάει στο άλλο άκρο με απόλυτα θύματα μάλιστα τις μητέρες ανηλίκων. Πρόκειται προφανώς για προσαρμογή στα ισχύοντα σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ομως στη χώρα μας αυτή η ευνοϊκή μεταχείριση των γυναικών ήταν και το μοναδικό μέτρο προστασίας της μητρότητας και αντιμετώπισης της υπογεννητικότητας. Είναι γνωστό ότι το σύστημα παιδικών σταθμών, δημόσιων σχολείων, επιδομάτων των πολύτεκνων μητέρων κ.ά., που σε άλλες χώρες είναι πρώτη προτεραιότητα του κοινωνικού κράτους, στην Ελλάδα πάσχει από χρόνια ανεπάρκεια.
Μια άλλη περίπτωση απώλειας της αίσθησης του μέτρου είναι η επιχειρούμενη μείωση του κατώτατου μισθού στον ιδιωτικό τομέα και η δυνατότητα κατάργησης των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Τέτοιες ρυθμίσεις, σε συνδυασμό με την ελαστικότητα στις απολύσεις, βελτιώνουν την πολύ χαμηλή διεθνή ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, πράγμα απολύτως αναγκαίο, οδηγούν, όμως, σε πλήρη απαξίωση την εργασία των νέων εργαζομένων με ανυπολόγιστες ηθικές, πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες.

Οι περικοπές των αμοιβών στο δημόσιο τομέα, η μεγαλύτερη φορολόγηση των ήδη φορολογουμένων, η πλήρης ανατροπή των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών δεδομένων, η πίεση για χαμηλότερες αμοιβές στον ιδιωτικό τομέα, η αύξηση της ανεργίας κ.ά. στο πλαίσιο της εφαρμογής του Μνημονίου (το οποίο περιλαμβάνει τους όρους διάσωσης της χώρας μας από την πτώχευση), έχουν προφανώς ένα όριο πέραν του οποίου καμιά πολιτική προσπάθεια πειθούς δεν μπορεί να τιθασεύσει τις αντιδράσεις.

Ποιο θα είναι το τελικό όφελος αν σωθεί η ελληνική οικονομία από την πτώχευση, αλλά έχει χαθεί κάθε ικμάδα διάθεσης για δημιουργική εργασία μέσα σε μια γενικευμένη κοινωνική και πολιτική αναταραχή; Η αίσθηση του μέτρου όταν επιχειρούνται μεγάλες μεταρρυθμίσεις, είναι αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχία τους. Τα όρια της πολιτικής και κοινωνικής ελαστικότητας πρέπει πάντοτε να υπολογίζονται από τους μεταρρυθμιστές γιατί διαφορετικά η αποτυχία της προσπάθειας είναι σίγουρη. Οι «επιτυχημένες» εγχειρήσεις δεν εξασφαλίζουν πάντοτε την επιβίωση του ασθενούς.  [Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 4 Ιουλίου 2010]