Αριστεράς επανεκκίνηση

• ΖΑΚ ΖΙΛΙΑΡ ΜΙΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΓΑΛΛΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

• Υπεύθυνος: Επιμέλεια-μετάφραση: ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 22 Νοεμβρίου 2010

Μια ευρεία συζήτηση για την ταυτότητα, τη στρατηγική και το μέλλον της Αριστεράς τροφοδότησε στο γαλλικό Τύπο το ακόλουθο κείμενο του Ζακ Ζιλιάρ, που δημοσιεύθηκε στη Liberation.

Συγγραφέας πολλών έργων, ο Ζακ Ζιλιάρ είναι ιστορικός, διευθυντής σπουδών στην Έcole des Hautes Etudes en Sciences Sociales. Είναι επίσης γνωστός δημοσιογράφος, διευθυντής σύνταξης του περιοδικού «Nouvel Observateur».

• 15 ΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΑ

1 Ζούμε μια νέα εποχή του καπιταλισμού. Μετά την εποχή των μάνατζερ, ήρθε η εποχή των μετόχων. Οι κάτοχοι του κεφαλαίου, που είχαν επί μακρόν μείνει σιωπηλοί, καθυπέταξαν τους διαχειριστές, οι οποίοι βασίζονταν στην τεχνική τους κατάρτιση. Οι μάνατζερ μπορούσαν να έχουν την αίσθηση του γενικού συμφέροντος. Συμβιβάζονταν με ορισμένες μορφές ρύθμισης και διαπραγματεύονταν με τα συνδικάτα για την αναδιανομή της υπεραξίας. Οι μέτοχοι, αντίθετα, αδιαφορούν για το ίδιο το αντικείμενο της επένδυσής τους. Απαιτούν άμεσα και πελώρια κέρδη. Γι' αυτό, αυτός ο νέος καπιταλισμός καθιερώνει το θρίαμβο του υπερφιλελευθερισμού. Εχει ουσιαστικά χρηματοπιστωτικό χαρακτήρα και συχνότατα δεν συνδέεται με την πραγματική οικονομία. Είναι επομένως πάνω απ' όλα κερδοσκοπικός. Είναι η πηγή της παγκόσμιας κρίσης που ζούμε.

2 Ο νέος καπιταλισμός επέλεξε να ανασυγκροτήσει την ταξική του εξουσία στην πιο ωμή μορφή της. Εγκαθιδρύθηκε χάρη στην κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων. Χωρίς ανταγωνισμό ούτε αμφισβήτηση, μπόρεσε να επιβάλει τις επιταγές του χωρίς να φοβάται τις κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Πολλαπλασίασε τις κερδοσκοπικές απολύσεις, τις μετεγκαταστάσεις επιχειρήσεων, χωρίς να ανησυχεί για τις αποκλειστικά αμυντικές αντιδράσεις της εργατικής τάξης. Κατάργησε κάθε συνεργασία τόσο με το κράτος όσο και με τα συνδικάτα. Στον πιστωτικό τομέα ρίχτηκε σε μια πρωτόγνωρη φυγή προς τα μπρος, πολλαπλασιάζοντας τη ριψοκίνδυνη κερδοσκοπία και επινοώντας παράγωγα χρηματιστικά προϊόντα χωρίς υπαρκτό οικονομικό αντίκρισμα. Αδιαφορώντας για τις συχνά δραματικές κοινωνικές καταστάσεις που προκαλούσε, διέλυσε το λούστρο πολιτισμού το οποίο, μετά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, κάλυπτε τον αναπτυγμένο καπιταλισμό.

3 Ενα μεγάλο διανοητικό και κοινωνικό πραξικόπημα υπέρ της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας μπόρεσε να πραγματοποιηθεί αμαχητί. Ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός κατόρθωσε να επωφεληθεί από το άνοιγμα των αναδυόμενων αγορών, να βάλει τους εργαζόμενους να ανταγωνίζονται σε διεθνή κλίμακα, για να ασκήσει πίεση στους μισθούς. Επιβλήθηκε ως η μόνη υπερδύναμη σε πλανητική κλίμακα σε βάρος των κρατών.

4 Η απορρύθμιση της παραγωγής, των αγορών και των υπηρεσιών, την οποία προώθησαν πιο ενεργητικά ο Ρόναλντ Ρίγκαν, η Μάργκαρετ Θάτσερ και ο Τζορτζ Μπους, δεν άργησε να προκαλέσει τις πιο ολέθριες επιπτώσεις της, που έγιναν ορατές με την οικονομική κρίση που άρχισε το 2008. Παρά τις επιθυμίες της κοινής γνώμης, των ειδικών και ορισμένων πολιτικών, ο νεοκαπιταλισμός εξακολουθεί να αντιτάσσεται νικηφόρα σε κάθε επιστροφή της ρύθμισης. Ποτέ άλλοτε η κυριαρχία του πιστωτικού τομέα πάνω στο βιομηχανικό τομέα και του οικονομικού τομέα πάνω στον πολιτικό και τον διπλωματικό δεν επιβεβαιώθηκε με τόση αλαζονεία, παρά την ανυποληψία των εκπροσώπων τους.

5 Στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες, η διόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα της οικονομίας συνοδεύτηκε από μια δραστική αποβιομηχάνιση και από την καταστροφή εκατομμυρίων θέσεων εργασίας. Ηδη η πλήρης απασχόληση δεν τίθεται ως στόχος της οικονομικής δραστηριότητας. Η ανεργία έχει γίνει δομική. Ο νεοκαπιταλισμός έχει ανασυγκροτήσει εφεδρικό βιομηχανικό στρατό.

6 Ο νεοκαπιταλισμός ξαναβρήκε τα αρπακτικά του ένστικτα, που επί μακρόν ήταν σε χειμερία νάρκη εξαιτίας της αναζήτησης της κοινωνικής ειρήνης. Αυτοί που διευθύνουν τις μεγάλες επιχειρήσεις συμμερίζονται ήδη τη νοοτροπία των μετόχων. Το ζητούμενο γι' αυτούς είναι να πουλήσουν όσο πιο ακριβά γίνεται και να συσσωρεύσουν μέσα σε μερικά χρόνια ή και σε μερικές μήνες κολοσσιαίες περιουσίες. Η συνεχής αύξηση των αμοιβών τους έχει δημιουργήσει μια κοινωνία με κάστες και προνόμια σαν αυτή που υπήρχε πριν από τη Γαλλική Επανάσταση.

7 Στερούμενα κάθε προοπτικής για το μέλλον, κάθε θετικού σχεδίου, τα συνδικάτα έχουν αναδιπλωθεί σε μια καθαρά αμυντική θέση διατήρησης της απασχόλησης και των αμοιβών. Οι μεγάλες επιχειρήσεις έχουν καταργήσει κάθε συνεργασία με αυτά και, στην καλύτερη περίπτωση, βλέπουν τα συνδικάτα σαν βοηθητικά εργαλεία για τη διατήρηση της κοινωνικής τάξης.

8 Η Ευρώπη, η οποία εξαιτίας των θέσεων των δύο επικεφαλής εθνών, της Γερμανίας και της Γαλλίας, θα έπρεπε να παίζει ένα ρόλο αντίβαρου καπιταλισμού, έχει αποτύχει ολοκληρωτικά τόσο στο οικονομικό όσο και στο πολιτικό πεδίο. Καθοδηγούμενη από μέτριους και χωρίς όραμα πολιτικούς, έχει γίνει το πειθήνιο εργαλείο των πιο απορρυθμιστικών τάσεων του διεθνούς κεφαλαίου.

9 Σε εθνική πολιτική κλίμακα, η «εκσυγχρονιστική» Αριστερά, που είχε στόχο της τον οικονομικό και πολιτιστικό εκσυγχρονισμό της Γαλλίας, χάρη στη συμμετοχή της κοινωνίας πολιτών των στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων, αντιπροσωπεύει ένα δρόμο ήδη ξεπερασμένο. Αυτή η Αριστερά βασιζόταν στην έννοια του κοινωνικού συμβιβασμού, δηλαδή της διαπραγμάτευσης μεταξύ των κυριότερων οικονομικών εταίρων. Αυτός ο δρόμος του κοινωνικού συμβολαίου καταπατήθηκε από το νεοκαπιταλισμό, ο οποίος, αφού εξασφάλισε τη νίκη του, προτίμησε τη μετωπική αναμέτρηση.

10 Ο τωρινός κίνδυνος είναι ένας νέος λαϊκισμός. Η παράταση της κρίσης, ιδίως με τη μορφή της ανεργίας, δημιουργεί μια βαθιά πολιτική αναταραχή. Στην κρίση του 1929 η χρεοκοπία του φιλελευθερισμού οδήγησε τη Δεξιά σε φασιστικές λύσεις και την Αριστερά σε κομμουνιστικές λύσεις. ο πολιτικός κόσμος σήμερα είναι βουβός. Η απουσία πολιτικής λύσης ευνοεί την ανάπτυξη ψυχολογικών παρεκκλίσεων: ο φθόνος, το μίσος για τον άλλο, η λατρεία του ηγέτη, η αναζήτηση του αποδιοπομπαίου τράγου, η λατρεία της κοινής γνώμης στην ακατέργαστη μορφή της αντιπροσωπεύουν υποκατάστατα του πολιτικού κενού αυτής της περιόδου.

11 Η οικολογία δεν είναι μια πολιτική. Για το βιομηχανικό σύστημα, η υπεράσπιση του περιβάλλοντος δεν είναι σε μακροοικονομική κλίμακα μια λύση στην κρίση και στην ανεργία, αλλά ένας συμπληρωματικός καταναγκασμός. Η οικολογία δεν θα μπορέσει να απαντήσει στα προβλήματα που θέτουν η διόγκωση του χρηματοπιστωτικού τομέα της οικονομίας και η απουσία ρύθμισης σε διεθνή κλίμακα. Τείνει να καταστήσει πιο δαπανηρή και πιο δύσκολη την ανάκαμψη που είναι αναγκαία για να δοθεί ψωμί και εργασία στους κατοίκους του πλανήτη.

12 Η επανάσταση δεν είναι μια πολιτική. Οσο ο συγκεντρωτικός σοσιαλισμός δεν μπορεί να αποδείξει ότι θα μπορούσε να αλλάξει το μοντέλο ανάπτυξης χωρίς να πλήξει τις πολιτικές ελευθερίες, θα παραμένει απαράδεκτος. Η στασιμότητα των επαναστατικών κομμάτων, που είναι ανίκανα να βρουν μαζική βάση στα λαϊκά στρώματα, τα καθιστά έκφραση της φενακισμένης συνείδησης των νέων μεσαίων τάξεων. Απέναντι στο νεοκαπιταλισμό ο παλιός αριστερισμός δεν έχει κυριολεκτικά τίποτα να πει.

13 Το μέλλον ανήκει σε μια μεγάλη λαϊκή συσπείρωση, ανοιχτή σε όλες τις δυνάμεις τις εχθρικές στο νεοκαπιταλισμό και αποφασισμένη να εδραιώσει ένα νέο συσχετισμό δυνάμεων στους κόλπους της κοινωνίας. Στο βαθμό που θα εκδηλώνονται οι επιπτώσεις της κρίσης, η αναγκαιότητα μιας τέτοιας συσπείρωσης θα επιβάλλεται όλο και περισσότερο.

14 Ο πρώτος στόχος της λαϊκής συσπείρωσης πρέπει να είναι ο έλεγχος των πιστώσεων μέσω της εθνικοποίησης τουλάχιστον ενός μέρους του τραπεζικού συστήματος. Οπως λειτουργούν σήμερα οι περισσότερες τράπεζες, έχουν εγκαταλείψει τη βασική αποστολή τους -δηλαδή τη συγκέντρωση κεφαλαίων στην υπηρεσία της οικονομικής ανάπτυξης- προς όφελος καθαρά κερδοσκοπικών δραστηριότητων. Ο στόχος της εθνικοποίησης είναι να επαναφέρει το τραπεζικό σύστημα στον παραγωγικό του ρόλο.

15 Η καταστροφή κάθε μορφής σχεδιοποίησης και κάθε βιομηχανικής πολιτικής, δηλαδή κάθε είδους ρύθμισης, είναι μία από τις κυριότερες αιτίες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Η αναγκαιότητα να επανεδραιωθεί μια οικονομική ρύθμιση που θα σέβεται την αγορά γίνεται σήμερα κατανοητή από όλους. Προς το παρόν, λείπουν μόνον η πολιτική βούληση και τα μέσα για την υλοποίησή της. *