Ο Αμερικανός ιστορικός αποκαλύπτει τους σταθμούς στη ζωή του - HOWARD ZINN
Αυτοβιογραφία. Δεν μπορείς να είσαι ουδέτερος σ’ ένα τρένο που κινείται
εκδ. Αιώρα, 2011, σελ. 317
Το γεγονός ότι το αυτοβιογραφικό αφήγημα ευδοκιμεί στις αγγλοσαξονικές κοινωνίες, αλλά όχι στην Ελλάδα, επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες, μία εκ των οποίων θα μπορούσε να είναι η διαφορετική πολιτισμική αντίληψη που έχουν οι κοινωνίες αυτές για το άτομο. Η αναγνώριση της κοινωνικής αξίας του ατόμου, αντί της απαξίωσής του όπως τη βιώνουμε στη χώρα μας, δημιουργεί τη δυνατότητα στον αυτοβιογραφούμενο να αποδυθεί σε μια προσπάθεια αναζήτησης του εαυτού του μέσα στον ρου της Ιστορίας. Ο θεμελιώδης αυτός σεβασμός του κοινωνικού υποκειμένου αποτελεί προϋπόθεση της Αυτοβιογραφίας του Χάουαρντ Ζιν, αλλά και κάθε αυτοβιογραφικού εγχειρήματος.
Ωστόσο, ο διάσημος Αμερικανός ιστορικός και πολιτικός ακτιβιστής δεν περιορίζεται σε μια αυτοαποκάλυψη του ιδιωτικού εγώ σε δημόσιο, αλλά στοχεύει στην ενδυνάμωση της δράσης του ατόμου και στην υποστήριξη των δυνατοτήτων παρέμβασής του στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Μέσα από το ερμηνευτικό πρίσμα της προτροπής για εγκατάλειψη της αδράνειας και υιοθέτηση δραστικής ατομικής συμμετοχής στα κοινά, γίνεται κατανοητός ο υπότιτλος της αυτοπαρουσίασής του: Δεν μπορείς να είσαι ουδέτερος σ’ ένα τρένο που κινείται.
Ηδη από τον πρόλογο γίνεται φανερό ότι η πρόθεση του συγγραφέα είναι αφενός η αυτοανάλυση και αφετέρου η αφήγηση ιστοριών των επώνυμων και ανώνυμων ανθρώπων που τον ενέπνευσαν να γίνει ο εαυτός του. Ετσι, ανατρέποντας την κυρίαρχη τάση της χρονολογικής αφήγησης, ο Ζιν αρχίζει την αυτοβιογραφία του με την καταλυτική επίδραση που είχε πάνω του η διδασκαλία σε κολέγια μαύρων στον Νότο, από το 1956 ώς το 1963, δηλαδή από την εποχή των πρώτων μικρών πράξεων αντίστασης της μαύρης κοινότητας ώς την κορύφωση του κινήματος για φυλετική δικαιοσύνη. Το πνεύμα απείθειας που γεννήθηκε εκείνη τη θυελλώδη περίοδο έπεισε τον Ζιν ότι αν αρκετοί άνθρωποι δοθούν σ’ ένα κίνημα για κοινωνική δικαιοσύνη, αργά ή γρήγορα θα πετύχουν. Το δεύτερο κεφαλαίο περιγράφει την ταραχώδη εποχή της αντίδρασης κατά του πολέμου του Βιετνάμ. Και πάλι ο Ζιν συμμετέχει ενεργά, δίνοντας ομιλίες, παίρνοντας μέρος σε καθιστικές διαμαρτυρίες αλλά και συγκρούσεις με την αστυνομία και συνεπακόλουθες δίκες που συχνά τον οδηγούν στη φυλακή. Ομως δεν αγωνίζεται μόνος.
Στην αρχή λίγοι και αργότερα περισσότεροι αντιδρούν στην υποταγή της ατομικής συνείδησης στην κυβερνητική εξουσία. Κι όμως, ο ίδιος κατατάχθηκε εθελοντικά στην αεροπορία στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πόλεμου και συμμετείχε σε βομβαρδισμούς ευρωπαϊκών πόλεων. Η επαφή με επιζήσαντες της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι και η εμπειρία του από την προδοσία των δημοκρατικών αρχών στην ίδια του τη χώρα μετέτρεψαν τον βετεράνο Ζιν σε δριμύ πολέμιο του ίδιου του πολέμου, αφού, όπως υπογραμμίζει, δεν υπάρχει «καλός» και «δίκαιος» πόλεμος. Αυτή τη στάση αμφισβήτησης υιοθέτησε στη συγγραφή του βιβλίου που τον έκανε διάσημο, την Ιστορία του λαού των ΗΠΑ (1980), με ήρωες μαύρους υπέρμαχους της κατάργησης της δουλείας, αγρότες, εργάτες, γυναίκες και βετεράνους του Βιετνάμ. Η απροσδόκητη επιτυχία του βιβλίου φανερώνει πόσο οι άνθρωποι επιθυμούν να μάθουν εναλλακτικές «αλήθειες» για την ιστορία τους.
Μια αυτοβιογραφία όμως δεν θα ήταν ολοκληρωμένη αν δεν αναφερόταν στα παιδικά και νεανικά χρόνια του αυτοβιογραφούμενου. Και πάλι εδώ ο Ζιν πρωτοτυπεί: επί τροχάδην μιλά για την εργατική οικογένεια στην οποία μεγάλωσε, για την ανέχεια, την ανεργία και τη φτώχεια των συνοικιών του Μπρούκλιν στα χρόνια της οικονομικής κρίσης, για την πρώτη του επίσημη δουλειά στα ναυπηγεία, αλλά και για τα αναγνώσματά του.
Κι όμως, ο Ζιν παραθέτει τα βιώματά του όχι αναζητώντας σ’ αυτά τα αίτια της ταξικής του συνείδησης, αλλά για να δείξει πώς ζούσε και εξακολουθεί να ζει ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού πληθυσμού. Εχοντας βαθιά ριζωμένη την πεποίθηση ότι «οι άνθρωποι δεν είναι εκ φύσεως βίαιοι, σκληροί ή άπληστοι, μολονότι μπορούν να γίνουν τέτοιοι», ότι όλοι μοιραζόμαστε ένα κοινό αίσθημα ηθικής και ότι καμιά πράξη ανυπακοής δεν πάει χαμένη, ο Ζιν μέχρι το τέλος της ζωής του, τον Ιανουάριο 2010, ήταν ένας ασυμβίβαστος μαχητής των αξιών που πρέσβευε. Στις συχνές επικρίσεις για αφελή ρομαντισμό, ο ίδιος απαντούσε με αισιοδοξία, τονίζοντας ότι «το μέλλον είναι μια άπειρη διαδοχή από παρόντα και το να ζούμε σήμερα όπως πιστεύουμε ότι πρέπει να ζουν οι άνθρωποι, αψηφώντας όλα τα άσχημα γύρω μας, αποτελεί από μόνο του μια θαυμάσια νίκη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου