Οι εθνικοί φόβοι και η άνοδος της Ακροδεξιάς

The Economist

«Παρέχουμε τρόφιμα που έχουν παραχθεί στην Ελλάδα σε Eλληνες πολίτες». Ο Ηλίας Κασιδιάρης, εκπρόσωπος Τύπου της Χρυσής Αυγής, ακούστηκε ανένδοτος, απευθυνόμενος στην ουρά των εκατοντάδων, φτωχικά ντυμένων, στην πλειοψηφία τους ηλικιωμένων, που περίμεναν το πρωί της 1η Αυγούστου στην πλατεία Συντάγματος για ένα «πακέτο βοήθειας». Νεαρές γυναίκες και άνδρες, οι οποίοι φορούσαν τις χαρακτηριστικές μαύρες κοντομάνικες μπλούζες της ακροδεξιάς οργάνωσης ήλεγχαν ταυτότητες πριν δώσουν στους ευγνώμονες παραλήπτες μια πλαστική σακούλα γεμάτη φρούτα, λαχανικά και ζυμαρικά. Η Χρυσή Αυγή αποτελεί το πιο πρόσφατο παράδειγμα επιτυχημένης ακροδεξιάς παράταξης στην Ευρώπη. Στις εκλογές του Ιουνίου έλαβε το 6,9% των ψήφων και δεκαοκτώ έδρες στο Κοινοβούλιο. Ο ιδρυτής και αρχηγός της, Νίκος Μιχαλολιάκος, επιμένει πως δεν πρόκειται για μια νεοναζιστική οργάνωση, παρά το γεγονός ότι το έμβλημα της Χρυσής Αυγής θυμίζει σβάστικα και τον ναζιστικό χαιρετισμό που του απευθύνουν τα στελέχη του κόμματος κάθε φορά που ο ίδιος ανεβαίνει στο βήμα. Στους ψηφοφόρους της Χρυσής Αυγής συγκαταλέγονται αρκετοί αστυνομικοί, απογοητευμένοι νεαροί Ελληνες και ηλικιωμένοι από τις περιοχές των μεγάλων αστικών κέντρων με μεγάλη εγκληματικότητα.

Το εν λόγω κόμμα έχει μεν «κερδίσει» κάποια αξιοπιστία χάρη στη βοήθεια σε τρόφιμα που ενίοτε μοιράζει και άλλες κοινωνικές πρωτοβουλίες, εντούτοις ο συγκεκαλυμμένος του ρατσισμός, οι αντισημιτικές τοποθετήσεις στελεχών του και η ροπή του προς τη βία ενοχλούν πολλούς Ελληνες. «Αυτό το κόμμα έχει ένα έντονο στοιχείο χουλιγκανισμού, καθώς και διασυνδέσεις με τον υπόκοσμο» λέει ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος επικρίθηκε από τη Χρυσή Αυγή διότι τάχθηκε υπέρ της διεξαγωγής της παρέλασης των ομοφυλοφίλων στην πόλη του.

Αποτελεί κοινή συνισταμένη ότι η ανάδυση της αντιμεταναστευτικής ακροδεξιάς στην Ελλάδα, στην Ολλανδία, στην Ουγγαρία, στη Φινλανδία και αλλού οφείλεται κυρίως στην ύφεση και τα προγράμματα λιτότητας που εφαρμόζονται στην Ευρωζώνη. Την άποψη αυτή, ωστόσο, δεν συμμερίζεται ο ειδικός στις ακροδεξιές οργανώσεις του Πανεπιστημίου του Νότιγχαμ, Μάθιου Γκούντουιν. Ο τελευταίος θεωρεί ότι οι ανησυχίες όσον αφορά τη διατήρηση της εθνικής ταυτότητας έχουν μεγαλύτερη σημασία από εκείνες που σχετίζονται με την έλλειψη υλικών αγαθών. Η προοπτική ενός ισχυρού ξενοφοβικού κόμματος υπάρχει σε κάθε ευρωπαϊκό κράτος, από την Ολλανδία που απολαμβάνει πιστοληπτική διαβάθμιση «ΑΑΑ» μέχρι την Ελλάδα η οποία βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας. «Το μόνο που χρειάζεται είναι ένα κόμμα με μια στοιχειώδη ικανότητα να εκμεταλλευτεί αυτό ακριβώς το συναίσθημα», λέει ο κ. Γκούντουιν.

Το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία και το Κόμμα της Ελευθερίας (PVV) στην Ολλανδία αποδείχτηκαν ιδιαίτερα ικανά στην πολιτική εκμετάλλευση των κρυμμένων συναισθημάτων μνησικακίας κατά των μεταναστών. Τα παραδοσιακά κόμματα, από την πλευρά τους, προσπαθούν να πείσουν τους ψηφοφόρους ότι κατανοούν τη δυσπιστία τους απέναντι στις ελίτ και την αγωνία τους όσον αφορά την παγκοσμιοποίηση. Το PVV υποστηρίζει ότι οι ιδεολογικές του ρίζες βρίσκονται στον Διαφωτισμό και πως αυτές ακριβώς προασπίζεται αντιτιθέμενο στην εγκατάσταση πολιτισμικά διαφορετικών ανθρώπων στην Ολλανδία. Ο ηγέτης του, Γκερτ Βίλντερς, έχει χαρακτηρίσει το Ισλαμ «οπισθοδρομική θρησκεία» και έχει θέσει ζήτημα απαγόρευσης του Κορανίου στη χώρα.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ο κ. Βίλντερς δηλώνει υπέρμαχος όχι μόνο της ισότητας των δύο φύλων, αλλά και των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων. Η αχίλλειος πτέρνα του PVV, το οποίο είναι σήμερα το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στο ολλανδικό κοινοβούλιο, είναι η οικονομία. Προσπαθώντας να συγκαλύψει την έλλειψη ιδεών για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, ο κ. Βίλντερς έχει υιοθετήσει μια πολεμική κατά του κοινού νομίσματος. «Η ακροδεξιά δεν έχει ένα συμπαγές μήνυμα για την αντιμετώπιση της κρίσης», σημειώνει ο αναλυτής του ιδρύματος Demos στο Λονδίνο, Τζέιμι Μπάρλετ. Ενόψει των εκλογών της 12ης Σεπτεμβρίου ο κ. Βίλντερς επικρίνει τα πακέτα διάσωσης, υπόσχεται δημοψήφισμα για την παραμονή της Ολλανδίας στην Ευρωζώνη και υπαινίσσεται πως δεν θα διστάσει να βγάλει τη χώρα εκτός της Ε.Ε.

Το ουγγρικό Jobbik, έχοντας υιοθετήσει αντισημιτικές θέσεις και εξαπολύοντας διαρκείς επιθέσεις κατά των Ρομά, είναι σε διαφορετική κατηγορία εξτρεμισμού σε σύγκριση με το PVV. Η οικονομική του πολιτική είναι, ωστόσο, σχετικά εξελιγμένη. Το κόμμα τάσσεται υπέρ μιας πολιτικής που θα συνδυάζει τον κρατικό έλεγχο και τον προστατευτισμό με την υποστήριξη των μικρομεσαίων εμπόρων και των αγροτών. Παρά ταύτα, οι ψηφοφόροι του Jobbik ελάχιστα ενδιαφέρονται για την οικονομική πολιτική του κόμματος. Αντιθέτως, τρέφουν μια έντονη αντιπάθεια για τις πολυεθνικές εταιρείες, μολονότι οι ξένες εταιρείες, σε αντίθεση με τις εγχώριες, πληρώνουν για τη δημόσια ασφάλιση των υπαλλήλων τους. Μια πολιτική υποκουλτούρα που στηρίζεται στην εθνική ταυτότητα και η οποία έχει τη δική της μουσική, τα δικά της μπαρ, ακόμα και το δικό της εθνικό δίκτυο ταξί ανθεί στην Ουγγαρία.

Το ζήτημα της «απειλούμενης εθνικής ταυτότητα» είναι το κυρίαρχο και για τα ακροδεξιά κόμματα στις σκανδιναβικές χώρες, τις οποίες δεν έχει αγγίξει ιδιαίτερα η κρίση, με εξαίρεση τη Φινλανδία. Το Κόμμα της Προόδου στη Νορβηγία, το Κόμμα των Αληθινών Φινλανδών και το Λαϊκό Κόμμα της Δανίας έχουν αυξημένες πιθανότητες εισόδου στα κοινοβούλια των χωρών τους.
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 12/8/2012