Το Κυπριακό και πάλι

• Tου Θανου Bερεμη*, Η Καθημερινή, 25/10/2009
  

Το Κυπριακό υπήρξε πάντοτε αντικείμενο βιβλιογραφικής, αρθρογραφικής και ιδεολογικής διαμάχης. Επιστήμονες και ερασιτέχνες, πατριώτες και ειρηνιστές, κομματικοί και ανένταχτοι διασταύρωναν σε κάθε κρίση τα ξίφη τους ανταλλάσσοντας κατηγορίες. Είναι ίσως το κύριο ζήτημα εξωτερικής πολιτικής που εξακολουθεί να χωρίζει το κοινό της Ελλάδας σε ασυμβίβαστους και μετριοπαθείς. Η νίκη, πάντως, του ΠΑΣΟΚ στις εκλογές και η επίσκεψη του, πρωθυπουργού πλέον, Παπανδρέου στη Λευκωσία θα διευκολύνει το ΑΚΕΛ στη διαχείριση των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων. Μένει να δούμε αν στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο θα τεθεί επί τάπητος η άρνηση της Τουρκίας να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στα κυπριακά προϊόντα ως οφείλει από τη συνθήκη που υπέγραψε.

Ολα αυτά συμβαίνουν σήμερα μέσα σε κλίμα μεγαλύτερης ασφάλειας για την Κύπρο απ’ ό, τι ίσχυε πριν από μία εξαετία. Η λαμπρή ιδέα να επιχειρηθεί η είσοδος της Κύπρου στην Ε.Ε., απέφερε το πιο ευεργετικό αποτέλεσμα που θα μπορούσαν να φανταστούν οι Κύπριοι-Ελληνες και οι Τούρκοι.

Πρέπει να ομολογήσω ότι αντιμετώπισα με δυσπιστία την πεποίθηση του αείμνηστου Γιάννου Κρανιδιώτη όταν βρεθήκαμε το 1991 σε εκπαιδευτικό ταξίδι στη Νεάπολη. Δεν μπορούσα τότε να καταλάβω γιατί η Ε.Ε. θα έβαζε άλλον ένα μπελά στους κόλπους της, αποδεχόμενη την υποψηφιότητα της Κύπρου. Ο Κρανιδιώτης, με την πείρα που διέθετε από τη λειτουργία της Κοινότητας, θεωρούσε ότι ο γραφειοκρατικός αυτός οργανισμός εφάρμοζε συνήθως κανόνες και κριτήρια, βάσει των οποίων η υποψηφιότητα περνούσε από το ένα στάδιο στο επόμενο ώσπου να φτάσει στο τελικό αποτέλεσμα. Η βεβαιότητά του δικαιώθηκε.

Παρακολουθώντας την πορεία των διακοινοτικών διαπραγματεύσεων στην Κύπρο, δυσκολεύεται κανείς να διώξει την απαισιοδοξία που προκαλούν οι ποικίλες δυσκολίες. Οι Τουρκοκύπριοι προβλέπουν ότι τις προεδρικές τους εκλογές του Απριλίου 2010 θα κερδίσει ο Ντερβίς Ερογλου, πολιτικός γνωστός για τις ακραίες θέσεις του. Από την ελληνοκυπριακή πλευρά, ένα 25% των βουλευτών των πολιτικών κομμάτων είναι οπαδοί της ψήφου υπέρ του «ποτέ». Οι υπόλοιποι κυμαίνονται ανάμεσα στο «ναι» και το «όχι», ανάλογα με την πρόοδο και τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων.

Οι συνομιλητές προς το παρόν παρουσιάζουν αρκετές συγκλίσεις και ένα κοινό ιδεολογικό παρελθόν. Εξακολουθούν όμως να απευθύνονται σε πληθυσμούς εξαιρετικά δύσπιστους και με έντονα αμυντικά ανακλαστικά. Πρόσφατη σφυγμομέτρηση την οποία πραγματοποίησαν οι Αλέξανδρος Λόρδος, Ερόλ Καϊμάκ και Ναταλί Τότσι και εκδόθηκε από το CEPS (Center for European Policy Studies) των Βρυξελλών δείχνει ότι οι δύο κοινότητες διατηρούν λίγες προσδοκίες για την επιτυχία των διαπραγματεύσεων. Δείχνει όμως επίσης ότι εύχονται ολόψυχα να πετύχει η προσπάθεια για μια συνολική λύση του Κυπριακού. Δεν είναι περίεργο ότι το 68% των Ελληνοκυπρίων φοβούνται ότι η Τουρκία θα κάνει κατάχρηση της ιδιότητας της εγγυήτριας δύναμης, ενώ αντίθετα αποτελεί έκπληξη το υψηλό ποσοστό των Τουρκοκυπρίων (40%) που συμμερίζεται τον φόβο αυτόν. Η αναθεώρηση της συνθήκης των εγγυητριών δυνάμεων βρίσκει σύμφωνες και τις δύο κοινότητες στην πλειοψηφία τους.

Οι πραγματικοί Τουρκοκύπριοι αισθάνονται ανασφάλεια από το γεγονός ότι ο κ. Ντενκτάς στο παρελθόν και ο κ. Ερογλου σήμερα, δημιουργούν ένα νέο πολιτογραφημένο πληθυσμό με απόλυτη εξάρτηση από αυτούς και την Τουρκία, και αποδεικνύουν την ανασφάλειά τους εγκαταλείποντας την Κύπρο για την Αγγλία ή την Αυστραλία. Είναι φανερό για τους Τουρκοκύπριους ότι το μέλλον τους θα είναι μάλλον σκοτεινό όταν το σύνολο των μετοίκων γίνουν ψηφοφόροι. Η πεποίθηση ότι η Τουρκία τους έσωσε κάποτε από τον όλεθρο, αν και δεν έχει λείψει, φαίνεται να φυλλορροεί. Η αγωνία τους συνεπώς να φτάσουν οι συνομιλητές σε αποτέλεσμα πριν από τις εκλογές του Απριλίου, είναι ευεξήγητη.

Ωστόσο, ακόμα και αν οι δύο πλευρές ξεπεράσουν τα πολλά εμπόδια στα θέματα των περιουσιών, το εδαφικό, τη διοίκηση και την ασφάλεια, τους περιμένει στο τέλος του δρόμου το μέγιστο πρόβλημα, δηλαδή της Τουρκίας ως εγγυήτριας χώρας. Είναι αμφίβολο αν ο κ. Ερντογάν θα αναλάβει πρωτοβουλία να υπερκεράσει τους κεμαλιστές του «βαθέος κράτους» για να αποποιηθεί τη δικαιολογία που του επιτρέπει να ελέγχει τους Τουρκοκυπρίους και να προβάλλει ακόμα απαιτήσεις στο σύνολο της Κύπρου. Ποιος Ελληνοκύπριος, συνεπώς, θα συναινέσει να γίνει η χώρα του προτεκτοράτο της Τουρκίας ες αεί;

Ακούστηκαν και κάποιες δειλές φωνές από την Τουρκία που λένε ότι η εγγύηση θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο ανταλλαγής με την είσοδο της χώρας στην Ε.Ε. Αλλοι επιμένουν ότι οι νεο-οθωμανικοί οραματισμοί του κ. Νταβούτογλου θα καταστήσουν την Τουρκία κόμβο αξιοπιστίας σε Ανατολή και Δύση. Πολλοί Ευρωπαίοι σπεύδουν να απαντήσουν σ’ αυτό ότι χωρίς την ευρωπαϊκή προοπτική η αξιοπιστία της γείτονος παραμένει ως έχει. Οι ερασιτέχνες που βαυκαλίζονται με την ανακάλυψη νέου παραδείγματος πολιτικής στην πολύπαθη περιοχή μας, θα πρέπει να μάθουν ότι το έργο το έχουμε ξαναδεί την εποχή του Τουργκούτ Οζάλ. Και μάλιστα τότε σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής ήταν ο ίδιος.

* Ο κ. Θάνος Βερέμης είναι Πρόεδρος του ΕΣΥΠ.