Η νέα Διεθνής των Εναλλακτικών

• Του VALENTIN MOREL*, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 25 Οκτωβρίου 2009

Είναι πολύ δύσκολο να χαρτογραφηθεί το κίνημα της αποανάπτυξης σε διεθνές επίπεδο: όχι μόνο -όπως στη Γαλλία- αυτός ο τίτλος διεκδικείται από πολύ διαφορετικά ρεύματα σκέψης, αλλά και οι πρακτικές που εκ των πραγμάτων αντιστοιχούν στις ιδέες της ενδέχεται να εμφανίζονται με διαφορετική ονομασία.

*Για τον συγγραφέα και πολιτικό επιστήμονα Πολ Αριές, η αποανάπτυξη περνάει μέσα από τη σύγκλιση τριών διαστάσεων, καθεμιά από τις οποίες είναι αναγκαία αλλά ανεπαρκής από μόνη της: υιοθέτηση σε ατομικό επίπεδο ενός τρόπου ζωής ο οποίος να βρίσκεται στο περιθώριο της καταναλωτικής κοινωνίας, συλλογικός πειραματισμός και πολιτική δράση.

*Αν και ορισμένες ομάδες κατέληξαν στη δημιουργία πολιτικών κομμάτων στην Ισπανία, στο Βέλγιο, στην Ισπανία ή στην Ουγγαρία, πολλά δίκτυα σε ολόκληρο τον κόσμο περιορίζονται για την ώρα στις δύο πρώτες όψεις: σε αυτό το στάδιο, δίνουν προτεραιότητα στην ενημέρωση και στην ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης.

*Ετσι, το ελβετικό Δίκτυο Αντιρρησιών της Ανάπτυξης (Reseau objection de croissance - ROC) διαδίδει τις ιδέες της αποανάπτυξης στην Ελβετία και ευαισθητοποιεί το κοινό για τους κινδύνους της υπερκατανάλωσης δημιουργώντας «καφέ-αποανάπτυξη» στη Γενεύη, οργανώνοντας συζητήσεις και «ημέρες δίχως ψώνια». Αντίστοιχα, η βελγική ADOC (Οργάνωση των Αντιρρησιών Μεγέθυνσης) οργάνωσε τον Φεβρουάριο του 2009 μια ημερίδα προβληματισμού που προσέλκυσε περισσότερα από 800 άτομα.

*Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού κυριαρχούν οι ατομικές πρωτοβουλίες που στηρίζονται στην εκούσια απλότητα. Το κίνημα πυροδοτήθηκε το 1981 με την έκδοση του βιβλίου του Ντούαν Ελγκιν (1) και εξαπλώθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του 1990. Η «δεξαμενή ιδεών» Simplicity Forum οργανώνει τακτικά συναντήσεις και οργανώνει, στις 24 Νοεμβρίου κάθε χρονιάς την Take Back Your Time Day (Ημέρα Ανάκτησης του Χρόνου).

*Στο γαλλόφωνο Κεμπέκ του Καναδά, το ρεύμα σκέψης εκπροσωπείται από το RQSV (Δίκτυο του Κεμπέκ για την Εκούσια Απλότητα). Το 2008, ο Σερζ Μονζό -που εισήγαγε την έννοια στο Κεμπέκ- αποφάσισε να κατέλθει στην πολιτική, θέτοντας υποψηφιότητα για τις βουλευτικές εκλογές με το Quebec Solidaire, το κόμμα των υπέρμαχων της εναλλακτικής παγκοσμιοποίησης.

*Αν και δεν επικαλούνται ρητά την έννοια, ούτε κι εξάλλου την έχουν θεωρητικοποιήσει, πολλά ινδιάνικα κινήματα στη Λατινική Αμερική εντάσσονται έμμεσα στο κίνημα, μέσα από τους αγώνες τους για την υπεράσπιση της «Μάνας Γης» και της βιοποικιλότητας, που απειλείται από την αδηφάγο όρεξη των πολυεθνικών και της «μοντέρνας οικονομίας».

*Εξάλλου, έχουν δημιουργηθεί και υπερεθνικοί θεσμοί. Ο κύκλος επιστημονικής έρευνας Ερευνα και Αποανάπτυξη (R&D) συνεδριάζει τακτικά από τον Απρίλιο του 2008. Η δε βρετανική οργάνωση Transition, της οποίας στόχος είναι η δημιουργία μιας κουλτούρας «μετάβασης» σε ένα οικολογικό μοντέλο, έχει αναπτυχθεί σε διεθνές επίπεδο.

Σε δέκα χώρες έχουν συγκροτηθεί επιτροπές που προετοιμάζουν 130 πόλεις για τη μετά το πετρέλαιο εποχή, την κλιματική αλλαγή και την οικονομική κρίση, έτσι ώστε να αποδειχθούν περισσότερο ανθεκτικές στις νέες εξελίξεις.

*Το Global Ecovillage Network (GEN), το οποίο εμπνέεται από μια παρόμοια φιλοσοφία, έχει εξαπλωθεί σε περισσότερες από 40 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι κάτοικοι των «οικοχωριών» υιοθετούν στην καθημερινή ζωή τους την εκούσια απλότητα και εφαρμόζουν ένα μοντέλο που λαμβάνει υπόψη τις οικολογικές επιπτώσεις: αλληλέγγυα οικονομία, ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, οικολογικές κατοικίες...

*Ομως, η ύπαρξη όλων αυτών των δικτύων δεν αρκεί για τη δημιουργία μιας πραγματικής διεθνούς. Εκτός από τη γαλλική μηνιαία εφημερίδα «La Decroissance» (η οποία κυκλοφορεί επίσης στο Βέλγιο, στον Καναδά, στην Ελβετία και στη Γερμανία) και της ιταλικής εβδομαδιαίας εφημερίδας «Carta», η οποία περιέχει αρθρογραφία πάνω σε αυτό το ζήτημα, το κίνημα δεν διαθέτει άλλα μέσα ενημέρωσης που θα μπορούσαν να αποτελέσουν πόλο συσπείρωσης.

Οι πολιτικές και φιλοσοφικές διαφορές των οπαδών της αποανάπτυξης, οι οποίες δημιουργούν προβλήματα ακόμα και σε εθνικό επίπεδο, εμποδίζουν την ανάδυση ενός παγκόσμιου κινήματος. Κι ύστερα, χρειάζεται χρόνος για να συσπειρωθούν σε παγκόσμιο επίπεδο οι ακτιβιστές που αρνούνται να ταξιδέψουν με το αεροπλάνο...

1. Duan Elgin, «Volontary Simplicity: Toward a Way of Life That Is Outwardly Simple», Inwardly Rich, Quill, Νέα Υόρκη, 1981.

*Δημοσιογράφος