Μποζανίνου Τάνια,
ΤΟ ΒΗΜΑ: 18/08/2013
«Αντίθετα προς την επικρατούσα άποψη, το χιούμορ έχει μεγάλη σχέση με τη φιλοσοφία» λέει η Λίντια Αμίρ που
διδάσκει Φιλοσοφία στο Ισραήλ, στο Ελσίνκι και στο Πανεπιστήμιο Ταφτς
της Βοστώνης, ενώ στο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας στην Αθήνα εκφώνησε
ομιλία με θέμα «Το χιούμορ στη φιλοσοφία». «Ο καλύτερος τρόπος για
να καταπιαστούμε με τις αξίες είναι μέσω του γέλιου - διδάσκοντας στους
ανθρώπους να γελούν διαφορετικά. Η κοινωνία μάς διδάσκει με τι να γελάμε
και η φιλοσοφία ασκεί κριτική στο γέλιο της κοινωνίας».
«Είναι το χιούμορ πηγαίο;» τη ρωτάμε. «Ακόμη και το γέλιο νομίζουμε ότι είναι αυθόρμητο. Αλλά η παιδεία αλλάζει τις αξίες με τις οποίες γελάμε». Της ζητούμε μια ανάλυση για το χιούμορ στη σημερινή κοινωνία. «Δίνουμε υπερβολική έμφαση στα αστεία, στα καλαμπούρια και έχουμε επηρεαστεί υπερβολικά από τις αμερικανικές χιουμοριστικές τηλεοπτικές σειρές (τις sitcom) στις οποίες το χιούμορ είναι μηχανικό, μας λένε ουσιαστικά πότε να γελάσουμε» απαντά η κυρία Αμίρ, της οποίας το τελευταίο βιβλίο «Humor and the Good Life» («Το χιούμορ και η καλή ζωή») θα κυκλοφορήσει το 2014.
«Αλλά στην πραγματικότητα η δυσαρμονία, οι προσδοκίες που δεν επαληθεύονται μπορεί να αποδειχθούν αστείες. Μπορούμε να αναπτύξουμε ένα είδος χιούμορ που να μας κάνει να εξετάζουμε τον εαυτό μας, να χαιρόμαστε τις αντιθέσεις και τις δυσαρμονίες της ζωής. Αυτό καθιστά τη ζωή μας πιο υποφερτή».
«Το χιούμορ μπορεί να μετατρέψει τις τραγικές καταστάσεις σε κωμικές. Αυτό μάς επιτρέπει να χαιρόμαστε τη ζωή, να μειώνουμε την ένταση, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να σκεφτόμαστε πιο ήρεμα - να βρίσκουμε δηλαδή πηγές απόλαυσης. Στην αρχή πολύς κόσμος θα συνεχίσει να υποφέρει όποτε αντιμετωπίζει τραγικές καταστάσεις, αλλά με τον καιρό θα του γίνει δεύτερη φύση να τις βλέπει κωμικά. Και τελικά θα βρει την ηρεμία. Αλλά για να το δεχθεί αυτό πρέπει να αποδεχθεί ότι είναι ένας γελοίος άνθρωπος. Οταν το συνειδητοποιήσει και το αποδεχθεί, παύει να είναι γελοίος» συνεχίζει. «Πρόκειται για μια κοσμική, σκεπτικιστική κοσμοθεωρία χωρίς τίποτε το θρησκευτικό ή μεταφυσικό».
«Σήμερα το χιούμορ θεωρείται πολύ σημαντικό - μόνο το 2% των ανθρώπων δηλώνουν ότι θεωρούν εαυτούς χωρίς χιούμορ. Ωστόσο έχει μια σκοτεινή πλευρά: ο χλευασμός κάποιου τον οδηγούσε ακόμη και στην αυτοκτονία στην αρχαία Ελλάδα ή στη σημερινή Ιαπωνία. Εχει και τη φωτεινή πλευρά: μπορεί να είναι διδακτικό».
Το χιούμορ υπάρχει σε όλες τις κοινωνίες και ισχυροποιεί τους δεσμούς ανάμεσα στις κοινότητες. «Τον 17ο αιώνα κυριαρχούσε το ολλανδικό χιούμορ» λέει. Σήμερα κυριαρχεί το αμερικανικό, όμως κάθε λαός έχει τις δικές του «παραδόσεις» - «οι αμερικανοί πολιτικοί, για παράδειγμα, συμπεριλαμβάνουν καλαμπούρια στις ομιλίες τους. Εχουν μάλιστα ειδικούς λογογράφους για τα καλαμπούρια με τα οποία διανθίζουν τις ομιλίες τους».
Πώς ξεκίνησε η ίδια να ερευνά το χιούμορ στη φιλοσοφία; «Σκέφτηκα, πώς είναι δυνατόν η φιλοσοφία να μην έχει ασχοληθεί με το χιούμορ το οποίο αποτελεί μέρος της καλής ζωής - ζητούμενο της φιλοσοφίας; Οταν συνάδελφοί μου πληροφορήθηκαν ότι θα έγραφα ένα βιβλίο για το χιούμορ στη φιλοσοφία, σχολίασαν "Θα είναι πολύ σύντομο!" - όμως μου πήρε 12 χρόνια να το γράψω λόγω της πληθώρας των πληροφοριών. Το χιούμορ το όρισαν ως μέρος της καλής ζωής ο Νίτσε, ο Κίρκεγκααρντ, ο Μπατάιγ, ο Σοπενχάουερ…».
«Οταν ο Πλάτωνας συζητεί για το χιούμορ, αναφέρεται στα δύο του επίπεδα: το ένα είναι ο τρόπος με τον οποίο εκφράζεται η κωμωδία μέσω του Αριστοφάνη και ο άλλος, αυτό που θα έπρεπε να θεωρούμε αστείο - σύμφωνα με τον Πλάτωνα, αστείοι είναι όσοι δεν έχουν το "γνώθι σαυτόν". Αυτό καθιστά τη φιλοσοφία μια τεράστια κωμωδία. Ο πραγματικά γελοίος άνθρωπος δεν γνωρίζει τον εαυτό του. Ο Σωκράτης θεωρούνταν γελοίος από τους σύγχρονούς του, αλλά ο ίδιος όρισε τι σημαίνει γελοίο. Η κοινωνία χλευάζει τον φιλόσοφο, αλλά ο φιλόσοφος γελάει με την κοινωνία».
Σύμφωνα με την κυρία Αμίρ, ο Σενέκας απέδιδε στο γέλιο «το τεράστιο έργο του να αντισταθμίζει τη λύπη και τον θυμό και να συμβάλλει ενεργά στην ηρεμία του νου η οποία προσδιορίζει την καλή ζωή. Μετά την Ελληνιστική και τη Ρωμαϊκή Εποχή, το χιούμορ σπανίζει στα φιλοσοφικά κείμενα. Αν και η φιλοσοφία επιθυμεί να μεταδίδεται με τρόπο σχεδιασμένο για να βελτιώσει τη ζωή, μόλις οι φιλόσοφοι άρχισαν να διδάσκουν επί πληρωμή, έπαψε να τους ενδιαφέρει να μεταδώσουν το θέμα τους με τον τρόπο που κάποιος θα μιλούσε στους φίλους του και η γλώσσα της φιλοσοφίας άλλαξε: από ενδιαφέρουσα και πνευματώδης έγινε τεχνική και δυσνόητη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου