Γοήτευσε ο Γιούργκεν Χάμπερμας

• Με την αίγλη ενός ροκ σταρ ο Γερμανός διανοητής, Γιούργκεν Χάμπερμας, μίλησε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας που διεξάγεται στη χώρα μας.

O Γιούργκεν Χάμπερμας sto 22ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας στην Αθήνα (ΑΠΕ - ΜΠΕ/ΑΠΕ - ΜΠΕ/Αλέξανδρος Μπελτές).

[Του Τάσου Οικονόμου, Η Καθημερινή, 7/8/2013]. Με την αίγλη ενός ροκ σταρ ο Γερμανός διανοητής, Γιούργκεν Χάμπερμας, μίλησε στο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας που διεξάγεται στη χώρα μας για την έννοια του πολίτη του κόσμου (cosmopolitanism) και την ανάγκη για περισσότερη δημοκρατία στην Ευρώπη. Επίσης, ο 84χρονος απάντησε στους Ελληνες δημοσιογράφους για την ελληνική όψη της οικονομικής κρίσης, τους κινδύνους που ελλοχεύουν στην άνοδο του εθνικισμού, αλλά και την ευρωπαϊκή δυσκολία που υπάρχει στην αντιμετώπιση της λαθρομετανάστευσης.

Στην ομιλία του, αναφερόμενος στη μετάβαση σε μία παγκόσμια κοινωνία διακρατικής διακυβέρνησης, τόνισε ότι «μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ξεκίνησε η μετάβαση στη συνεργασία των διεθνών οργανισμών. Μετά τη δημιουργία του ΟΗΕ, των τριών μεγάλων παγκόσμιων οικονομικών οργανισμών (ΔΝΤ, ΠΟΕ και Παγκόσμια Τράπεζα) και των άτυπων οργανισμών διαπραγμάτευσης, όπως η G8 και η G20, τα βασικά στοιχεία της συστηματοποίησης ενός ενιαίου διεθνούς δικαίου άρχισαν να σχηματοποιούνται». Οπως τόνισε, αυτά τα διεθνή ιδρύματα προσδίδουν την απαραίτητη ισχύ στις εθνικές κυβερνήσεις για να μπορέσουν να εφαρμόσουν ένα διεθνές δίκαιο.

Ο Χάμπερμας εστίασε στο γεγονός ότι σε αυτές τις συνθήκες παρουσιάζεται ένα έλλειμμα δημοκρατίας, το οποίο μπορεί να εξισορροπηθεί μόνο από μια αύξηση της δημοκρατίας σε διακρατικό επίπεδο. Οπως ανέφερε, «η νομιμοποίηση αυτής της διακρατικής δημοκρατίας θα γίνει εφικτή μόνο όταν συνδυαστούν με διαφορετικό τρόπο θα τρία βασικά συστατικά τα οποία συναποτελούν κάθε δημοκρατικό σύστημα: ο κόσμος ως φορέας της πολιτικής βούλησης, το κράτος ως ο οργανισμός που επιτρέπει στους πολίτες να δρουν συλλογικά και η νομικά κατοχυρωμένη κοινωνία των πολιτών, ως εθελοντική ένωση ελεύθερων και ίσων ιδιωτών».

Ο Γερμανός διανοητής τόνισε ότι στις σημερινές συνθήκες της Ε.Ε. υπάρχει «μία σκοτεινή πλευρά, ένα αυξανόμενο έλλειμμα δημοκρατίας». «Η συμπερίληψη των πολιτών στη διακρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν ακολουθεί τον βηματισμό της λήψης νομικών αποφάσεων σε κρατικό επίπεδο. Αντίθετα, επί του παρόντος, είναι το τίμημα για την αποτελεσματική διακυβέρνηση σε επίπεδο πάνω από αυτό του κράτους». Οπως τόνισε, «η παγκόσμια διακυβέρνηση είναι κατ’ ευφημισμόν, εξαιτίας του αντιδημοκρατικού χαρακτήρα της ιδρυματοποίησης των διεθνών σχέσεων που έχουμε παρακολουθήσει μέχρι σήμερα».

Στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε, ο Γερμανός διανοητής εξειδίκευσε αυτή την προσέγγιση αναφερόμενος στη Γερμανία, η οποία θέτει ως προτεραιότητα τη δημοσιονομική ισορροπία κάθε κράτους-μέλους. Οπως τόνισε «η πολιτική αυτή πλήττει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, τις δημόσιες υπηρεσίες, τα συλλογικά αγαθά. Το μεγαλύτερο κόστος, επομένως, καλούνται να το πληρώσουν τα λιγότερο ευνοημένα στρώματα της κοινωνίας». Η ευρωπαϊκή κρίση, ωστόσο, αποδεικνύει ότι αυτός ο δρόμος προς την υπερεθνική δημοκρατία, κάθε άλλο παρά εύκολος είναι.«Χωρίς μία κοινή δημοσιονομική και οικονομική πολιτική που θα επεκταθεί στη συνέχεια και σε άλλα πεδία, όπως το φορολογικό σύστημα και η κοινωνική πολιτική, η Ε.Ε. δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στη σταθερότητα στο άμεσο μέλλον».

Κατά τον Γερμανό φιλόσοφο το ζητούμενο είναι η πολιτική αλληλεγγύη. «Τα ισχυρά κράτη της Ε.Ε. αποφεύγουν να εξηγήσουν στους πολίτες τους ότι χωρίς την πολιτική αλληλεγγύη δεν θα μπορέσει να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα στην Ευρωζώνη. Ο λόγος είναι ότι η πολιτική αλληλεγγύη θα οδηγήσει σε μια αναδιανομή του πλούτου, που μεσοπρόθεσμα θα λειτουργήσει σε βάρος των ισχυρών οικονομιών», κατέληξε. Στην ανάλυσή του για την αλληλεγγύη, ο Χάμπερμας αναφέρθηκε και σε ένα άρθρο του Κώστα Σημίτη, στη Frankfurter Allegmeine Zeitung, στις 28 Δεκεμβρίου 2012, όπου τόνιζε ότι «η αλληλεγγύη είναι μία έννοια με την οποία αρκετά κράτη της Ευρώπης δεν αισθάνονται άνετα».

Απαντώντας σε ερώτηση για την ευρωπαϊκή πολιτική σε σχέση με τη μετανάστευση και τον κανονισμό επιστροφής των παράνομα μεταφερόμενων μεταναστών στην αρχική χώρα εισόδου, τόνισε ότι πρόκειται για έναν νόμο που θεσπίστηκε στις αρχές τις δεκαετίας του ’90 όταν ήταν σε εξέλιξη ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία. «Είχα αρθρογραφήσει εναντίον αυτού του κανονισμού στην Die Zeit. Κατά την άποψή μου πρέπει να αλλάξει. Ομως, στο γενικότερο πλαίσιο του ζητήματος της μετανάστευσης δεν μπορεί να δοθεί μια εύκολη απάντηση. Οι σημερινές ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το ζήτημα των μεταναστών, κυρίως από τον Νότο και την Ανατολή ωθούν τα κράτη, και την Ελλάδα, να αναζητήσουν μια ενοποιημένη λύση».

Η λήξη της ομιλίας του στην κεντρική αίθουσα τελετών της Φιλοσοφικής Σχολής σήκωσε όρθιο το κοινό, σε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα για τις θέσεις του, πολύ περισσότερο, όμως, για την ανεκτίμητη συνεισφορά του στη φιλοσοφική σκέψη. Η αποχώρησή του από τον χώρο κράτησε περισσότερα από 20 λεπτά, καθώς άνθρωποι, κινητά, φωτογραφικές μηχανές, ταμπλέτες, στροβιλίζονταν γύρω του, μέχρι τη στιγμή που εισήλθε σε ένα από τα ασανσέρ του κτιρίου. Για τους συμμετέχοντες στο συνέδριο, η συνύπαρξη με τον Γιούργκεν Χάμπερμας στη σκιά των Αριστοτέλη, Πλάτωνα, Σωκράτη και άλλων αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων έκανε τις στιγμές μοναδικές.