Στο κατάμεστο αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στου Ζωγράφου, ο μεγάλος «σταρ» του 23ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Φιλοσοφίας, Γιούργκεν Χάμπερμας, μετέτρεψε την ομιλία του με θέμα τον "Κοσμοπολιτισμό", χθες το μεσημέρι, σε μια έκκληση υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ώστε να ενισχυθεί η δημοκρατική νομιμοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και να «αποκατασταθεί η ισορροπία ανάμεσα στην πολιτική και τις αγορές».
Στη σχεδόν μία ώρα που στεκόταν όρθιος στο βήμα αναπτύσσοντας τη σκέψη του, ο 84χρονος Γερμανός φιλόσοφος ανέλυσε με το γνωστό διεισδυτικό του πνεύμα την ευρωπαϊκή κρίση υπό το πρίσμα της έλλειψης πολιτικής αλληλεγγύης.

Στη συνέχεια, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε, αντιμετώπισε τα αλλεπάλληλα ερωτήματα των Ελλήνων δημοσιογράφων για την ελληνική κρίση και τη σύνδεσή της με τη γερμανική πολιτική. Ο Χάμπερμας δεν απέφυγε κανένα ερώτημα, αντίθετα τα επεδίωξε (στο ξεκίνημα μάλιστα της συνέντευξης Τύπου εκνευρίστηκε όταν συνάδελφοί του καθηγητές-συμμετέχοντες στο συνέδριο παρενέβησαν θέτοντας φιλοσοφικά ερωτήματα, ξεκαθαρίζοντάς τους ότι ο λόγος ανήκει στους Ελληνες δημοσιογράφους). Ταυτόχρονα όμως ήταν πολύ προσεκτικός στις διατυπώσεις τους, όπως όταν, για παράδειγμα, του ζητήθηκε να συγκρίνει την κατάσταση στη σημερινή Ελλάδα με τις συνθήκες της Βαϊμάρης του Μεσοπολέμου ή όταν ρωτήθηκε για τους κινδύνους για τη δημοκρατία λόγω της συνεχούς νομοθέτησης από την κυβέρνηση Σαμαρά μέσω Προεδρικών Διαταγμάτων και υπουργικών αποφάσεων: "Μου περιγράφετε μια κατάσταση που είναι επικίνδυνη, ωστόσο είναι πολύ δύσκολο για μένα να απαντήσω, καθώς δεν διαθέτω την εμπειρική γνώση που απαιτείται για να εκτιμήσω τα δεδομένα. Δεν ζω στην Ελλάδα, δεν κατεβαίνω στις διαδηλώσεις που γίνονται, νομίζω ότι μόνο εσείς εδώ μπορείτε να δώσετε τις απαντήσεις που χρειάζονται". Ήταν περισσότερο το αίσθημα ευθύνης που τον οδηγούσε να είναι προσεκτικός στις διατυπώσεις του, όχι η δυσκολία να πάρει θέση: "Το πρώτο που κινδυνεύει σε αυτές τις συνθήκες είναι η κοινωνία", τόνισε. "Είναι εξοργιστική η κοινωνική αδικία που προκαλείται από την οικονομική κρίση. Και οφείλω να επισημάνω", ανέφερε ο Χάμπερμας συνοψίζοντας στο τέλος της συνέντευξης Τύπου τις πολλές ερωτήσεις για την κατάσταση στην Ελλάδα, "ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που πίεσαν για την εφαρμογή των συγκεκριμένων προγραμμάτων στην Ελλάδα, ιδιαίτερα η γερμανική κυβέρνηση, δεν έχει αναλάβει επισήμως την ευθύνη για τις συνέπειες των προγραμμάτων που εφαρμόζονται. Οφείλει να το κάνει".
Ο Γιούργκεν Χάμπερμας τόνισε ακόμη ότι "ο εθνικισμός δεν είναι ζήτημα του 19ου και του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Σήμερα στη Γερμανία, για παράδειγμα, είναι ανενεργός, αλλά μπορεί ανά πάσα στιγμή να αφυπνιστεί".
Ο Γερμανός φιλόσοφος μίλησε ακόμη για τις επερχόμενες ευρωπαϊκές εκλογές το 2014, τονίζοντας ότι "μέχρι τώρα ποτέ δεν είχαμε ευρωπαϊκές εκλογές που να αξίζουν το όνομά τους".
Σε μία υπερεθνική δημοκρατία, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, "χρειαζόμαστε θεσμικές μεταρρυθμίσεις για να τις γεφυρώσουμε με τις πολιτικές λύσεις που είναι αναγκαίες. Αλλά δεν υπάρχουν εύκολες, γρήγορες λύσεις. Οι πολίτες μπορούν να έχουν διττό ρόλο, πρώτα ως μέλη της μελλοντικής ένωσης κι έπειτα ως μέλη των κρατών από τα οποία αποτελείται αυτή η ένωση".
Όπως τόνισε και στην ομιλία του στο πλαίσιο του συνεδρίου, που είχε προηγηθεί της συνέντευξης Τύπου, η ευρωπαϊκή κρίση αποδεικνύει ότι ο δρόμος προς την υπερεθνική δημοκρατία είναι κάθε άλλο παρά εύκολος. «Χωρίς μια κοινή δημοσιονομική και οικονομική πολιτική, που θα επεκταθεί στη συνέχεια και σε άλλα πεδία, όπως το φορολογικό σύστημα και η κοινωνική πολιτική, η Ε.Ε. δεν θα μπορέσει να επιστρέψει στη σταθερότητα στο άμεσο μέλλον», τόνισε ο Γ. Χάμπερμας.
Σε κάθε περίπτωση, σημείωσε, η εμβάθυνση μιας θεσμοθετημένης συνεργασίας απαιτεί περισσότερη δημοκρατία στην Ευρώπη και επομένως αλλαγές στις συνθήκες που διέπουν τη λειτουργία της. Αντίθετα, όμως, η Ε.Ε. διολισθαίνει σε μια μορφή τεχνοκρατίας στην οποία συμμετέχουν τα κράτη-μέλη χωρίς την εμπλοκή των πολιτών τους.
Ο Γιούργκεν Χάμπερμας άσκησε κριτική στη γερμανική κυβέρνηση επισημαίνοντας ότι υπό την ηγεσία της η Ε.Ε. θέτει σε προτεραιότητα για την επίλυση της κρίσης τη δημοσιονομική ισορροπία κάθε κράτους-μέλους. «Στις χώρες που έχουν χτυπηθεί από την κρίση, η πολιτική αυτή πλήττει τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, τις δημόσιες υπηρεσίες, τα συλλογικά αγαθά. Το μεγαλύτερο κόστος, επομένως, καλούνται να το πληρώσουν τα λιγότερο ευνοημένα στρώματα της κοινωνίας».
Το ζητούμενο, συνεπώς, είναι η πολιτική αλληλεγγύη, υπογράμμισε ο Γ. Χάμπερμας. Τα ισχυρά κράτη της Ε.Ε. αποφεύγουν να εξηγήσουν στους πολίτες τους ότι χωρίς αυτή την πολιτική αλληλεγγύη δεν θα μπορέσει να ενισχυθεί η ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα στην Ευρωζώνη. Ο λόγος είναι ότι η πολιτική αλληλεγγύη θα οδηγήσει σε αναδιανομή του πλούτου, που μεσοπρόθεσμα θα λειτουργήσει σε βάρος των ισχυρών οικονομιών.
«Ερμηνεύω αυτή τη στάση ως ένδειξη πολιτικής δειλίας, εάν όχι καθαρού καιροσκοπισμού, την ώρα που η Ευρώπη βρίσκεται ενώπιον μιας πρόκλησης τεραστίων διαστάσεων», κατέληξε ο Γιούργκεν Χάμπερμας που αναφέρθηκε και στο κλείσιμο της ΕΡΤ χαρακτηρίζοντας το ως "κάτι που μοιάζει με "πολιτική πράξη απελπισίας" του Έλληνα πρωθυπουργού.
Κ.Τ.