ΤΟ ΒΗΜΑ: 04/01/2014
Το 2014 θα είναι μια καλή
χρονιά και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη. Η Ευρώπη, στην πορεία προς
την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, θα έχει κάνει ένα ακόμη μεγάλο βήμα, αυτό της
τραπεζικής ένωσης, με την ανάθεση στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα της
εποπτείας των μεγάλων τραπεζών με την ουσιαστική συμβολή και των εθνικών
κεντρικών τραπεζών. Η Ελλάδα θα βρίσκεται σε πορεία ανάκαμψης, με τη
δημοσιονομική πειθαρχία να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χρέους της και
τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις να δημιουργούν συνθήκες σταθερής
απογείωσης της οικονομικής δραστηριότητας στη βάση διεθνώς
ανταγωνιστικής παραγωγής και απασχόλησης, που δεν θα εξαρτώνται από
ελλείμματα και εξωτερικό δανεισμό αλλά από τις εγγενείς δυνάμεις της
σκληρής δουλειάς και της εθνικής αποταμίευσης.
Υστερα από 18 μήνες αρνητικού ρυθμού ανάπτυξης, η ευρωπαϊκή οικονομία
φαίνεται να επιστρέφει σταδιακά σε θετική ανάπτυξη. Στην Ελλάδα, έπειτα
από μια ύφεση όπου το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν μειώθηκε κατά 23%, το
2014 αναμένεται να παγιωθούν τα χαρακτηριστικά της ανάκαμψης της
ελληνικής οικονομίας που είναι ήδη σε εξέλιξη. Η Ελλάδα ήδη εμφανίζει
πλεόνασμα στο πρωτογενές δημοσιονομικό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο
τρεχουσών συναλλαγών με το εξωτερικό. Εχει επίσης αποκατασταθεί η
ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, που διαβρώθηκε κατά τη
δεκαετία μετά την είσοδο της χώρας στην ευρωζώνη - με απώλεια τότε και
της δυνατότητας εκμετάλλευσης των ωφελειών από την ένταξη. Ετσι το 2014 η
αναπτυξιακή διαδικασία αναμένεται να ενταθεί, κυρίως λόγω ανάκαμψης των
κρατικών και επιχειρηματικών επενδύσεων και της συνέχισης της θετικής
επίδρασης των καθαρών εξαγωγών, οδηγώντας την οικονομία σε ρυθμό
ανάπτυξης γύρω στο 1%.
Η ευρωπαϊκή οικονομία, αργά αλλά σταθερά, φαίνεται να εξέρχεται από την
περιδίνηση την οποία υπέστη εξαιτίας της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής
αναταραχής του 2007-2009 και της βαθιάς ύφεσης που ακολούθησε. Η
αντιμετώπιση όμως της πολύπλευρης κρίσης είχε ως αποτέλεσμα τη μετατροπή
της τραπεζικής κρίσης σε δημοσιονομική. Στην Ελλάδα η δημοσιονομική
κρίση έφερε την τραπεζική κρίση, μέσω της βίαιης απομείωσης της αξίας
των υποχρεώσεων του Δημοσίου προς τις τράπεζες και της συνακόλουθης
ύφεσης που έφερε η επιβολή όρων λιτότητας για τη δημοσιονομική
εξυγίανση. Μάλιστα, ο τρόπος που επελέγη για την αναδιάρθρωση του
δημοσίου χρέους και η μεγαλύτερη του αναμενομένου ύφεση στην Ελλάδα
κατέστησαν αναγκαία τη ριζική ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών
για να αντιμετωπίσουν οι τελευταίες την απομείωση της αξίας των ομολόγων
Ελληνικού Δημοσίου και των δανείων στο χαρτοφυλάκιό τους, που,
σημειωτέον, έπληξε ασύμμετρα ορισμένες τράπεζες έναντι άλλων.
Η κρίση δημοσίου χρέους είχε επίσης ως αποτέλεσμα την εξασθένηση της
εμπιστοσύνης στις προοπτικές της χώρας και οδήγησε σε μαζική έξοδο
καταθέσεων από τη χώρα. Αυτό κατέστησε αναγκαία την προσωρινή κάλυψη του
χρηματοδοτικού κενού των τραπεζών με πόρους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική
Τράπεζα ώσπου να επανέλθει η ομαλότητα στην ελληνική οικονομία. Παρά την
επιστροφή καταθέσεων περίπου €13 δισ. στις εγχώριες τράπεζες μετά τον
Ιούνιο του 2013, από συνολική εκροή περίπου €90 δισ. από την αρχή του
2010 ως τα μέσα Ιουνίου 2012, σήμερα η συμπεριφορά των καταθετών
εξακολουθεί να επιβαρύνεται από αβεβαιότητες που ακόμη υπάρχουν,
ιδιαίτερα μετά την κρίση στην Κύπρο. Η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης θα
πραγματοποιηθεί σταδιακά στον βαθμό που θα επιβεβαιώνεται η προοπτική
ανάκαμψης της οικονομίας και θα συνεχίζεται η ικανοποιητική πορεία της
δημοσιονομικής προσαρμογής, εξελίξεις που μπορεί να συμβάλουν και σε
ομαλή λειτουργία του πολιτικού συστήματος της χώρας. Η συνεπαγόμενη
σταδιακή επιστροφή των καταθέσεων μπορεί τότε να αποτελέσει τον καταλύτη
για αποκατάσταση ενός θετικού ρυθμού μεταβολής των τραπεζικών
χορηγήσεων με θετικές επιδράσεις στην υγιή ανάκαμψη και ανάπτυξη της
οικονομίας.
Καθώς θα ομαλοποιείται η ελληνική οικονομία, το 2014 θα είναι η πρώτη
χρονιά θετικών ρυθμών ανάπτυξης, και οι τράπεζες θα επανέρχονται σε
κανονικούς ρυθμούς λειτουργίας, έπειτα από μια περίοδο διόγκωσης των
καθυστερήσεων και των επισφαλειών που αναμένεται να αυξάνονται με
επιβραδυνόμενο ρυθμό ως το τέλος του νέου έτους. Από τις αρχές του 2015
αναμένεται να σταματήσουν να αυξάνονται τα καθυστερημένα δάνεια. Το
τελευταίο θα καταστεί δυνατόν όχι μόνο επειδή ο σχηματισμός νέων
καθυστερήσεων θα επιβραδυνθεί σημαντικά αλλά και διότι θα αρχίσει και
πάλι η ροή τραπεζικής χρηματοδότησης προς την οικονομία. Η τάση αυτή θα
ενταθεί και θα αποκτήσει μονιμότερο χαρακτήρα το 2015, που θα είναι η
πρώτη χρονιά θετικής πιστωτικής επέκτασης στην οικονομία. Σημειώνεται
ωστόσο ότι, ακόμη και στην περίοδο της μεγάλης κρίσης, οι
επιχειρηματικές δανειοδοτήσεις με προοπτική δεν έπαψαν να ικανοποιούνται
από τις τράπεζες.
Οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν σήμερα ικανοποιητικά αποθέματα κεφαλαίων
και προβλέψεων για να αντιμετωπίσουν τις επισφάλειες, διατηρώντας
ταυτόχρονα την κεφαλαιακή τους επάρκεια σε υψηλό επίπεδο. Η ρευστότητά
τους όμως συνεχίζει να συναρτάται με την πορεία αποκατάστασης της
εμπιστοσύνης. Σε αυτό θα βοηθήσει όχι μόνο η εδραίωση προοπτικών
βιώσιμης ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας αλλά και η υπό διαμόρφωση
τραπεζική ένωση της Ευρώπης, η οποία θα ενδυναμώσει τη σχέση των
ελληνικών τραπεζών με τα ευρωπαϊκά δρώμενα έτσι ώστε η επιρροή των
συνθηκών της ελληνικής οικονομίας στη σταθερότητα του ελληνικού
τραπεζικού συστήματος να μην είναι πλέον τόσο καθοριστική όσο ήταν στο
παρελθόν, και που μας οδήγησε εδώ που μας οδήγησε.
Το 2014 θα είναι ένα έτος-σταθμός, καθώς έχουν ήδη τεθεί τα θεμέλια της
δημοσιονομικής και χρηματοοικονομικής σταθερότητας για την ανάπτυξη της
ελληνικής οικονομίας. Η διαφύλαξη συνθηκών πολιτικής σταθερότητας είναι
εκ των ων ουκ άνευ για να μπορέσουμε να δρέψουμε τους καρπούς των
προσπαθειών και των θυσιών των Ελλήνων που υπέφεραν τα τελευταία χρόνια
τις συνέπειες της μεγαλύτερης οικονομικής κρίσης που έπληξε ποτέ τη χώρα
μας. Είναι λοιπόν αναγκαίο και η πολιτική αντιπαράθεση να
επικεντρώνεται στο πώς θα χτίσουμε και θα εξασφαλίσουμε την πρόοδο και
την ανάπτυξη της χώρας από εδώ και πέρα.
Ο κ. Γιάννης Κωστόπουλος είναι πρόεδρος της Alpha Bank.
