...και τι άλλο δεν ήταν ο «Δεκέμβρης»

• Μαρία Κακογιάννη | ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή 25 Δεκεμβρίου 2009

ΣΤΟ «Βήμα της Κυριακής» της 6ης Δεκεμβρίου 2009, στις «Νέες Εποχές» και στο αφιέρωμα με τίτλο «Τι ήταν ο Δεκέμβρης του 2008...», ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Υale κ. Στ. Καλύβας σε άρθρο του με τίτλο «...και τι δεν ήταν» ανέπτυξε τις απόψεις του αντιστρέφοντας την ερώτηση και απαντώντας στο τι δεν ήταν η «εξέγερση του Δεκέμβρη». Στο κείμενο που ακολουθεί η κυρία Μαρία Κακογιάννη απαντά στον κ. Καλύβα.

Τι δεν ήταν η «εξέγερση του Δεκέμβρη» γι΄ αυτούς που επιθυμούν την πολιτική; Δεν ήταν μια «εξέγερση» της νεολαίας. Οπως προκύπτει όντως από δημοσκοπήσεις, η συντριπτική πλειονότητα των νέων δεν συμμετείχε στις διαδηλώσεις και η συμμετοχή άλλων ομάδων του πληθυσμού (μετανάστες, άνεργοι, επισφαλείς εργαζόμενοι) ήταν ακόμη πιο περιορισμένη. Πρόκειται λοιπόν για μια μειονότητα του πληθυσμού. Για πρώτη φορά όμως, τουλάχιστον στην Ελλάδα, η εξεγερμένη μειονότητα περιείχε διαφορετικά τμήματα της κοινωνίας. Οι μαθητές και οι φοιτητές απετέλεσαν το κύριο κομμάτι, συμμετείχε όμως και ένα ελάχιστο κομμάτι μεταναστών, εργαζομένων, ανέργων κτλ. Η σύνθεση των «εξεγερμένων», η συνάντηση τμημάτων της κοινωνίας που κανονικά δεν κατεβαίνουν στον δρόμο μαζί, αποτελεί σημαντικότερο σημείο από το μέγεθος, σε απόλυτο αριθμό, του πληθυσμού των διαδηλωτών. Στη Γαλλία, τα επεισόδια στα προάστια το 2005 και το κίνημα εναντίον της μεταρρύθμισης του CΡΕ το 2006 είχαν ως χαρακτηριστικό τη μονοδιάστατη συμμετοχή.

• Δεν ήταν μαζική.

Ηταν μαζική η κατακραυγή του επεισοδίου που οδήγησε στον θάνατο του Αλέξανδρου. Μαζική ήταν επίσης και η κατακραυγή για τις πυρκαϊές το καλοκαίρι του 2007, αυτό όμως δεν εμπόδισε την κυβέρνηση να επανεκλεγεί. Στη Γαλλία του Vichy, η αντίσταση εναντίον του γερμανού κατακτητή δεν ήταν μαζική. Η μαζικότητα ενός κινήματος ή μιας δράσης δεν αποτελεί αξιολογικό κριτήριο. Και αν όντως, όπως υποστηρίζεται, τα άτομα που συμμετείχαν στις καταστροφές δεν ήταν παραπάνω από μερικές εκατοντάδες, τότε πώς εξηγείται όλος αυτός ο υπεύθυνος λόγος ότι κινδύνευε η δημοκρατία και ήταν αναγκαία η επιστροφή στην τάξη; Θεωρητικά, η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο κυβερνά ο λόγος των πολλών. Στην πράξη, αυτό που φέρει το όνομα «δημοκρατία» σήμερα είναι ένα σύστημα πλουτοκρατίας στο οποίο μια ελίτ εναλλάσσεται στην εξουσία. Και αυτή η πλουτοκρατία που φέρει το όνομα «δημοκρατία» έχει ως μοναδική μέριμνα να αποτρέψει κάθε μαζική συμμετοχή πέρα από τη συμμετοχή στις εκλογές.

• Δεν ήταν αυθόρμητη.

Αν και η προσέλευση στις διαδηλώσεις πολλών νέων, ιδιαίτερα μαθητών, ήταν αυθόρμητη, εμφανίστηκαν νέοι τρόποι οργάνωσης και συντονισμού μέσω Διαδικτύου και κινητών. Η τεχνολογία δεν είναι από μόνη της, ως τέτοια, καλή ή κακή, είναι ζήτημα χρήσης. Συχνά η χρήση του κινητού φλερτάρει με την καρικατούρα, όπως και αυτός ο ατελείωτος αγώνας δρόμου για την τελευταία νότα της τεχνολογίας (κινητό με φωτογραφική μηχανή, με κάμερα, με ραδιόφωνο, με τηλεόραση, με Ιnternet κτλ.). Τα κακομαθημένα «κωλόπαιδα», εκτός από καταναλωτικά θύματα, μπορούν όμως να είναι και εφευρέτες νέων τρόπων οργάνωσης και συντονισμού της συλλογικής δράσης.

• Δεν εμπεριείχε ίχνος ρίσκου, αυτοθυσίαςή γενναιότητας.

Η πραγματική γενναιότητα και το πραγματικό ρίσκο είναι η γενναιότητα και το ρίσκο του καναπέ που κοιτάζει το προτεινόμενο θέαμα με τα παλιά, πατροπαράδοτα, μάτια. Οσο για την αυτοθυσία, προτείνεται καλύτερα η θυσία: του ονείρου και της φαντασίας για έναν άλλον κόσμο που δεν θα έρθει ποτέ. Ο νόμος του δειλού είναι ότι δεν υπάρχει γενναιότητα αλλά μόνο φαντασία. Ο νόμος της φαντασίας είναι ότι θέλει γενναιότητα για να έρθει στην επιφάνεια μέσα από καινούργιες μορφές.

• Δεν ήταν αποτέλεσμα της διεθνούςοικονομικής κρίσης.

Τα αποτελέσματα της οικονομικής κρίσης δεν είχαν φθάσει ακόμη στην Ελλάδα, αυτό που είχε ήδη φθάσει ήταν το διεθνές κλίμα που ήθελε την κρατική παρέμβαση ανά τον κόσμο ώστε να σωθούν οι τράπεζες. Σε ένα τέτοιο κλίμα άρχισαν κάποια «τσογλάνια» να καίνε τις τράπεζες και οι σοβαροί, υπεύθυνοι πολίτες να κατηγορούν τις πράξεις αυτές ως απουσία πολιτικής. Η μόνη πολιτική είναι η πολιτική της αναγκαιότητας απέναντι στις επιταγές της αγοράς και η μόνη αναγκαιότητα εν προκειμένω ήταν να σωθούν οι τράπεζες.

• Δεν ήταν προοίμιο ενός διεθνούς κύματος εξεγέρσεων .

Οταν ο γάλλος πρόεδρος Σαρκοζί αποφάσισε να αναβάλει τη μεταρρύθμιση του Λυκείου, έπεσε θύμα του φαντασιακού του. Και το φαντασιακό κάθε πρέσβη της ισχύουσας τάξης είναι να περιορίσει τις δυνατότητες μόλυνσης και επέκτασης της όποιας υποψίας αμφισβήτησης.

• Δεν ήταν και τόσο πρωτόγνωρη.

Γι΄ αυτούς που θέλουν να βλέπουν πάντα το ίδιο έργο σε διάφορες εκδοχές, γι΄ αυτούς που θέλουν να είναι πραγματιστές και όχι φαντασιόπληκτοι, τίποτε δεν είναι πρωτόγνωρο. Στα μάτια τους όλα μοιάζουν ίδια και οι ίδιοι βυθισμένοι στην πλήξη τους. Οσο γι΄ αυτούς με το ένδοξο παρελθόν, αυτούς που συμμετείχαν σε παλιές εξεγέρσεις, όπως αυτή του Πολυτεχνείου το 1973, υπάρχουν αυτοί που διαφυλάττουν την αξία και τη μνήμη του παλιού, απαξιώνοντας κάθε καινούργιο ως κακέκτυπο του αυθεντικού, και άλλοι που για να διατηρήσουν τη μνήμη του αγώνα τους επιμένουν στην αναγκαιότητα καινούργιων αγώνων.

• Δεν αμφισβήτησε τις κυρίαρχες νεοελληνικές αξίες.

Γιατί πραγματική αμφισβήτηση της κυριαρχίας δεν υπάρχει. Η μόνη γνήσια έκφραση αμφισβήτησης είναι ο λόγος του σοφού που αμφισβητεί την ψευτοαμφισβήτηση και ξεσκεπάζει «την ημιμάθεια που εκφράζεται με έναν λόγο κούφιο, κοινότοπο και απόλυτο» (απόσπασμα από το άρθρο του Στάθη Καλύβα, «...και τι δεν ήταν», «Το Βήμα», 06.12.09). Είναι ο παλιός ρόλος του αστυνομικού της αμφισβήτησης. Γνήσια έκφρασή του: η αδιαφορία, αν όχι το μίσος, για τη δυνατότητα αμφισβήτησης, με έναν λόγο έντεχνο, πρωτότυπο και πειστικό. Για ένα μέρος της γαλλικής διανόησης ο Μάης του ΄68 συνετέλεσε στον τελικό θρίαμβο της καπιταλιστικής αγοράς. Πρόκειται, λένε, για μια εξέγερση του δημοκρατικού ατομικισμού μιας νεολαίας που αναζητούσε την άμεση πλήρωση όλων των υποσχέσεων της αγοράς για μια ελεύθερη κατανάλωση της σεξουαλικότητας και των εμπορικών αγαθών. Στρέφοντας την κριτική ενάντια σε όλες τις παραδοσιακές αξίες της οικογένειας, της πατρίδας, της θρησκείας, του σχολείου, το πνεύμα του Μάη του ΄68 είναι ο κύριος υπεύθυνος της σημερινής παρακμής των αξιών. Εξ ου και η προγραμματική δήλωση του προέδρου Σαρκοζί ότι πρέπει επιτέλους να τελειώσουμε με το πνεύμα του ΄68. Είτε πρόκειται για τον παλιό Μάη είτε για τον καινούργιο Δεκέμβρη, η πολιτική είναι σύμφυτη με μια μάχη των ερμηνειών. Κάθε ερμηνεία ενέχει ένα κομμάτι φαντασίας.

• Η κυρία Μαρία Κακογιάννη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ρaris VΙΙΙ Vincennes-Saint-Denis.