Κοινωνίες σε κρίση, πόλεις σε κρίση

• Tης Τασουλας Kαραϊσκακη, Η Καθημερινή, 30/05/2010

 

• Αποτελεί από τα πλέον υποκριτικά στερεότυπα. Η Αθήνα είναι άσχημη και αβίωτη (επιβεβαιώθηκε από την πρόσφατη έρευνα της εταιρείας συμβούλων Mercer που την κατέταξε στην 75η θέση), αλλά εμείς την αγαπάμε, γιατί είναι ζωντανή, αν και ετερόκλητη, δεκτική στις μικροπαρεμβάσεις, ανοιχτή στο καινούργιο, αναπάντεχη -υπάρχουν γωνιές όπου φέγγει μια σπίθα καλού γούστου, όπου πλανάται η νοσταλγία για μια εποχή με πολλά για θαυμασμό και λίγα για πούλημα. Ο αστικός ιστός είναι πράγματι ένας ζωντανός οργανισμός καμωμένος από τη φαντασία, το μεράκι ή την αδιαφορία, τα όνειρα ή τους εφιάλτες των κατοίκων της. Αλλά, οι περισσότεροι δεν την αγαπάμε. Δεν διαθέτουμε εκείνη την κουλτούρα υπεράσπισης του δημόσιου χώρου που θα την έκανε αληθινά φιλόξενη, βιώσιμη. 

• Εφησυχασμένοι με την αρνητική διαπίστωση ότι είναι ένα τσιμεντένιο τέρας, ότι πάει τέλειωσε, είναι μια οικιστικά κορεσμένη, κατεστραμμένη ανεπιστρεπτί πόλη, την κακοποιούμε ανενδοίαστα. Και ούτε ενοχλούμαστε όταν διαπιστώνουμε ότι, και όμως ναι, έχει περιθώρια περαιτέρω... τσιμεντοποίησης - πανύψηλα κτίρια συνεχίζουν να αντικαθιστούν αλάνες, παλιά σπίτια, απαλλοτριωμένους στα χαρτιά χώρους... Το πρόσφατο κύμα αντιπαροχών τροποποίησε κι άλλο τις τυπικές αθηναϊκές γειτονιές, βάζοντας στη θέση ερειπίων πολυκατοικίες-τούρτες με καμπυλόγραμμες βεράντες και μεταμοντέρνες κιτσαρίες (από τη στιγμή που οι Ελληνες κατασκευαστές ανακάλυψαν ότι το τσιμέντο είναι ένα υλικό με το οποίο μπορείς να κάνεις ό, τι σου καπνίσει, του δίνουν και καταλαβαίνει). Η Αθήνα πυκνώνει και πάλι. Τα περιθώρια ζωτικού -για την ψυχική και σωματική υγεία- χώρου στενεύουν. Ομως λίγοι ανησυχούν. Οι περισσότεροι, ιδιοκτήτες, κατασκευαστές, τράπεζες, πολιτεία, βολεύονται. Και όπως συμβιούμε σχεδόν ανενόχλητοι με τα μικροσωματίδια, το όζον, τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες, τα οξείδια (θέλουμε το Ι.Χ. μας και τη βολή μας), έτσι αδιαφορούμε για τον αστικό χώρο. Μήπως περπατάμε πια; Μέσα στον δημόσιο χώρο, πεζή μετακινούμαστε μόνο από την πόρτα του σπιτιού μας έως τον κάδο απορριμμάτων και το σημείο όπου έχουμε παρκάρει το Ι.Χ. Πού θα παίξουν τα παιδιά; «Μα είναι εποχές για να παίζουν έξω τα παιδιά! Τόσοι αλλοδαποί εγκληματίες κυκλοφορούν, τόσοι ανώμαλοι, τόσοι κλέφτες ανηλίκων!». 

• Οι πόλεις είναι σε κρίση γιατί οι κοινωνίες είναι σε κρίση. Σε ένα διεφθαρμένο σύστημα, εξαχρειωμένο, διπρόσωπο, με τους πολίτες εγκλωβισμένους σε ποιμνιοστάσια νέου τύπου, δεν υπάρχει κοινό καλό, συλλογικό συμφέρον. Οταν ο καθένας δρα για τον εαυτό του, δεν μπορεί να υπάρξει αξιοπρεπής δημόσιος χώρος. Η τρέχουσα κρίση έφερε μια αμηχανία, αλλά δεν ανέτρεψε τις αδράνειες που εγκαθιστούν οι γνώριμες, μέχρι ανίας, στρεβλώσεις. Εφερε μια διάθεση επιβράδυνσης, αλλά όχι μια συστολή, μια περίσκεψη, την πολυπόθητη αίσθηση του μέτρου. Δρούμε ακόμη αδίστακτα. Από επιτάχυνση; ΄Η από άρνηση να αναγνωρίσουμε τα σημάδια του τέλους εποχής και να δεχτούμε ότι μπορεί να ξεβολευτούμε; 

• Και η αμηχανία τυφλώνει. Ο αμήχανος πολίτης δεν μπορεί να αντικρίσει τα μελλούμενα. Να αναπτύξει και να καταθέσει αιτήματα ψυχής. Να ορίσει τη μοίρα του (κατά συνέπεια και εκείνη της πόλης του). Εθελοτυφλεί, καθυστερεί, βαυκαλίζεται, την ώρα ακριβώς που παγιδεύεται στις σιδερένιες συντεταγμένες μιας αλλότριας -ανεπιθύμητης- νέας τάξης.