Για τον κορυφαίο φιλόσοφο Γιούργκεν Χάμπερμας μια άλλη συνθήκη είναι εφικτή
Του Θαναση Bασιλειου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 3/6/2012
- ΓΙΟΥΡΓΚΕΝ ΧΑΜΠΕΡΜΑΣ
- Για ένα σύνταγμα της Ευρώπης
- μετ.: Σώτη Τριανταφύλλου
- εκδ. Πατάκη, σελ. 200
«Οι αρχηγοί των κρατών, προκειμένου να επιβάλουν όλους τους πολιτικούς στόχους στους οποίους συμφώνησαν με τους συναδέλφους τους στις Βρυξέλλες, πρέπει να επιτύχουν, ο καθένας στο δικό του εθνικό Κοινοβούλιο, μια πειθαναγκασμένη πλειοψηφία, μια βεβιασμένη συναίνεση. Αυτή η μορφή εκτελεστικού φεντεραλισμού με όργανο ένα αυτοανακηρυσσόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο των δεκαεπτά θα ήταν το υπόδειγμα άσκησης μεταδημοκρατικής, εντέλει “αντιδημοκρατικής” ηγεμονίας».
Μιλώντας από την αρχή για τα δύσκαμπτα κριτήρια σταθερότητας της «Συνθήκης για την Ευρώπη» και την οικτρή αποτυχία του νεοφιλελεύθερου ονείρου, ο κορυφαίος φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας, με αίτημα την αξιοπρέπεια της Δημοκρατίας, τοποθετείται, με αφοπλιστική αισιοδοξία, στο ευρωπαϊκό ζήτημα αρνούμενος με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο τον «κατήφορο προς έναν γραφειοκρατικό εκτελεστικό φεντεραλισμό».
Στη φάση των γενικευμένων κλυδωνισμών και του σκεπτικισμού για το μέλλον της Ευρώπης, ο Χάμπερμας επικαιροποιεί γόνιμα στο «Σύνταγμα για την Ευρώπη» την καντιανή ιδέα των ομόσπονδων ενώσεων στην αναζήτηση της οικονομικής ευημερίας, στην εξασφάλιση ή την επιδίωξη της ειρήνης. Εκφράζει την άποψη πως η μετάβαση σε μια «παγκόσμια δημοκρατική Πολιτεία» και η ελεύθερη «ένωση των λαών» μόνον στην Ευρώπη μπορούν να πραγματωθούν, υπό προϋποθέσεις.
- Η ρεαλιστική ουτοπία
Στην παρέμβασή του ο Χάμπερμας ανιχνεύει, αριθμεί και φωτίζει τα χαρακτηριστικά της μεταπολεμικής Ευρώπης: τα διανοητικά και ψυχολογικά εμπόδια που φράζουν τη βούληση για μια εμπέδωση, για μια διακρατικοποίηση-διεθνοποίηση της δημοκρατίας. Οι μοναχικές εθνικές διαδρομές, οι ηγεμονίες και οι υποτέλειες, το παζάρεμα για ομπρέλες διάσωσης, τα διφορούμενα σημεία και οι καθυστερημένες παραχωρήσεις, τα κατασκευαστικά λάθη της νομισματικής ένωσης οφείλουν να δώσουν τη θέση τους σε αυτό που –υπαινικτικά έστω– εκφράστηκε στην ίδια την Ευρώπη ήδη από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης: στην αξίωση ίδιων δικαιωμάτων σε όλους παγκοσμίως. «Αυτή η κοσμο-πολιτική αξίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν πρέπει να εξαντλείται στην ηθική κριτική προς τις άδικες συνθήκες μιας άκρως διαστρωματωμένης παγκόσμιας κοινωνίας. Τα ανθρώπινα δικαιώματα χρειάζονται θεσμική ενσωμάτωση (ένα είδος Συντάγματος) σε μια πολιτικά συντεταγμένη παγκόσμια κοινωνία» που θα ενσωματώνει μηχανισμούς αντίστασης κατά της αυθαιρεσίας, της καταπίεσης και της ταπείνωσης.
Είναι εφικτά τέτοια αιτήματα; Είναι, λέει, σχεδόν μοναχικά, ο Χάμπερμας. Η αισιοδοξία του, όμως, δεν είναι δίχως προβληματισμό και δίχως ψάξιμο για τα εμπόδια και τις δυσκολίες μιας άλλης ευρωπαϊκής συνθήκης. Είναι δυνατόν, αλλά με άλλες πολιτικές, με άλλα πρόσωπα και αλλαγές στις υπάρχουσες ευρωπαϊκές συνθήκες.
Οι πολιτικοί φέρονται «σαν να έχουν οικειοποιηθεί την αποκαλυπτική ματιά της θεωρίας των συστημάτων, ακολουθούν ξεδιάντροπα ένα καιροσκοπικό σενάριο: ο πραγματισμός τους καθοδηγείται από δημοσκοπήσεις και είναι απαλλαγμένος από κάθε δεοντολογική δέσμευση».
Ετσι, το όνειρο των «μηχανισμών» οι οποίοι θα έκαναν περιττή τη διαμόρφωση κοινής πολιτικής βούλησης και θα χαλιναγωγούσαν τη δημοκρατία συνετρίβη όχι μόνο πάνω στις διαφορετικές οικονομικές νοοτροπίες, αλλά προπάντων πάνω σε εναλλασσόμενους αστερισμούς απρόβλεπτων καταστάσεων.
- Κοινωνικό κίνημα
Μια άλλη πολιτική, μακριά από τη ρουτίνα του οπορτουνισμού της ισχύος, οφείλει να πείσει τους πολίτες, να αναλάβει το ρίσκο. Αν όχι η πολιτική, τότε ένα κοινωνικό κίνημα.
Φαίνεται στον ορίζοντα ένα κοινωνικό κίνημα για την Ευρώπη; Εκκολάπτεται, αλλά έως ότου αναδυθεί, «θα παρατηρούμε μια πολιτική αγανάκτηση, της οποίας τα αίτια και τα αιτήματα θα μένουν ασαφή». Και όσο η πολιτική θα συναρτά τη δράση της με την εναρμόνισή της με την κοινή γνώμη, τρέχοντας ασθμαίνουσα από πίσω της, από εκλογές σε εκλογές, οι δημοκρατικές διαδικασίες θα χάνουν την έννοιά τους.
Οι ψήφοι, τονίζει ο Χάμπερμας, θα πρέπει να έχουν το θεσμικό βάρος της δημοκρατικής συμμετοχής μόνο σε συνδυασμό με τις δημόσια αρθρωμένες γνώμες, οι οποίες διαμορφώνονται στην επικοινωνιακή ανταλλαγή θέσεων, πληροφοριών, αιτίων για σημαντικά θέματα. Και η Ευρώπη έχει πολλά ανοιχτά θέματα.
- Για τον ρόλο των μίντια
«Τα μίντια δεν είναι αμέτοχα στην αξιοθρήνητη μεταμόρφωση της πολιτικής. Από τη μια πλευρά, αποπλανούν τους πολιτικούς οι οποίοι εξαναγκάζονται να σκηνοθετούν τον εαυτό τους. Από την άλλη, η διαμόρφωση του προγράμματος των μέσων επηρεάζεται από τη φούρια αυτής της καιροσκοπίας: ζωηροί και ζωηρές τηλεπαρουσιαστές/ριες πολυάριθμων τοκ σόου σερβίρουν ένα χυλό απόψεων, ο οποίος αφαιρεί και από τον τελευταίο τηλεθεατή την ελπίδα ότι υπάρχουν γνώμες που μετράνε στην πολιτική».
- Γιατί δεν προχωράει ένα νέο Σύνταγμα;
«Οι πολιτικές ελίτ διστάζουν ακόμα μπροστά στο ψηλό εμπόδιο μιας αλλαγής συνθήκης. Αυτός ο δισταγμός δεν εξηγείται μόνον από τα οπορτουνιστικά συμφέροντα για διατήρηση της εξουσίας και από την έλλειψη ηγετικής ισχύος. Οι φόβοι που πηγάζουν από οικονομικές αναλύσεις κάνουν τα προβλήματα της Ευρώπης εντονότερα στη συνείδηση των κατοίκων της και τους προσδίδουν βαθύτερη υπαρξιακή έννοια απ’ ό,τι άλλοτε. Αυτή την ασυνήθη στάση των πολιτών (δηλαδή, το ενδιαφέρον, την έγνοια, τα ερωτήματα), οι ελίτ της εξουσίας θα έπρεπε να την εκλάβουν ως ευκαιρία και να αναγνωρίσουν τον εξαιρετικό χαρακτήρα της παρούσας κατάστασης. Αλλά οι πολιτικοί έχουν προ πολλού μετατραπεί και αυτοί σε εκτελεστική ελίτ: δεν είναι πλέον προετοιμασμένοι για μια κατάσταση δίχως σύνορα η οποία να ακυρώνει τoν συνήθη δημοσκοπικό - διοικητικό έλεγχο και να απαιτεί πολιτικό τρόπο διαμόρφωσης των νοοτροπιών».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου