Μία ανάσα για την Ελλάδα

Του Νικου Mαραντζιδη*Η Καθημερινή, 17/6/2012

Η δίνη στην οποία έχει περιέλθει η χώρα φτάνει στην κορύφωσή της. Εντός των επόμενων ωρών ή έστω ημερών, θα φανεί αναμφίβολα ποια τροχιά προτίθεται να ακολουθήσει η Ελλάδα. Είναι σαφές, σήμερα, πως για κανέναν πολίτη δεν υπάρχει η παραμικρή δικαιολογία της άγνοιας ή της παρανόησης. Μια μοναδικά τραγική στη σύγχρονη ιστορία μας διπλή προεκλογική περίοδος τριών μηνών συνέβαλε ώστε να διαμορφωθούν διλήμματα, που λίγο ή πολύ ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες μέσα στις οποίες βρίσκεται η Ελλάδα εδώ και αρκετά μεγάλο διάστημα.

Αν έπρεπε να καταγράψω με δικά μου λόγια τι αναμετρείται σήμερα, θα έλεγα πως αντιπαρατίθεται ένας άνευρος, και από πλευράς οράματος και ηγεσίας, ελλειμματικός ρεαλισμός με έναν ενθουσιώδη, φρέσκο και ιδεοληπτικό τυχοδιωκτισμό. Αναμετρούνται ένας κουρασμένος και γερασμένος πραγματισμός με έναν ροβεσπιερικό ριζοσπαστισμό. Συγκρούονται, οι παραδόσεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας με την κουλτούρα του ολοκληρωτισμού είτε στη μαύρη είτε στην κόκκινη εκδοχή του. Εντέλει αναμετρείται η φιλελεύθερη ανοικτή κοινωνία με τους εχθρούς της.

Η δημογραφική φυσιογνωμία αυτής της αναμέτρησης, όπως αποτυπώνεται στην εκλογική βάση των δύο κύριων κομματικών πόλων, της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ, καταγράφει την ψυχολογία της διαίρεσης. Προβληματισμένοι και ανήσυχοι για το μέλλον οι μεσήλικες και ηλικιωμένοι, που αποτελούν το προπύργιο του φιλελεύθερου δημοκρατικού πόλου. Οργισμένοι και ενθουσιώδεις οι εικοσάρηδες και οι τριαντάρηδες που συνιστούν την κυριότερη ηλικιακή συνιστώσα του ριζοσπαστικού συνασπισμού.

Κι όμως αυτή η ηλικιακή φρεσκάδα δεν είναι απαραίτητα θετικό προμήνυμα για το τι θα επακολουθήσει. Από τη Γερμανία της Βαϊμάρης μέχρι τον βάναυσο ολοκληρωτισμό της Καμπότζης του Πολ Ποτ ή τους ερυθροφρουρούς της Κίνας του Μάο, νεανικές ορμές και φιλοδοξίες οδήγησαν τις κοινωνίες στον όλεθρο. Δυστυχώς, ένα ολόκληρο τμήμα της κοινωνίας αδυνατεί να αντιληφθεί ή παγερά αδιαφορεί για την αξία αυτού που απειλείται στις μέρες μας. Μέσα στη μέθη του δεν του καίγεται καρφί για τις συνέπειες της κατεδάφισης της δημοκρατίας μας.

Αν οι οπαδοί του άνευρου ρεαλισμού, όπως τον ονόμασα παραπάνω, και ιδιαίτερα η πολιτική του ηγεσία, είχαν περισσότερη αυτοπεποίθηση, λιγότερες ενοχές -που προκαλούνται βεβαίως από το παρελθόν τους- και ευρύτερο ιδεολογικό ορίζοντα, θα έπρεπε να επιμείνουν περισσότερο στο γεγονός, πως αυτό που κινδυνεύει είναι μια μεγάλη τριπλή κατάκτηση, η σημαντικότερη κατάκτηση της σύγχρονης Ελλάδας: η αντιπροσωπευτική δημοκρατία, η κοινωνική ειρήνη και η ευρωπαϊκή ταυτότητα της χώρας μας. Αυτό που κινδυνεύει είναι το όραμα δύο γενεών να ζήσουν σε ειρήνη και ευημερία, έτσι όπως το έθνος δεν έζησε ποτέ στα 180 χρόνια της κρατικής του παρουσίας. Αυτό που βρίσκεται σε κίνδυνο είναι ό,τι πολυτιμότερο μοιραστήκαμε ως έθνος: η φιλελεύθερη δημοκρατία.

Αντιλαμβανόμαστε όλοι, πως αυτός ο άνευρος πραγματισμός που αγωνίζεται τώρα να περισώσει ό,τι μπορεί να σωθεί, είναι ο ίδιος που φρόντισε να πριονίσει το κλαδί που καθόταν πάνω για χρόνια. Διαφθορά, σπατάλη και μακροχρόνιες επιπολαιότητες, έφεραν τη χώρα στον γκρεμό και στέρησαν από τις δυνάμεις της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας το ηθικό εκείνο ανάστημα, που απαιτείται να υπάρχει σε αφθονία σε συνθήκες κρίσης. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, αντιλαμβανόμαστε πως αυτό που απουσιάζει από το στρατόπεδο του πραγματισμού είναι η ηγεσία, η εθνική ηγεσία.

Ομως σήμερα, που εν μια νυκτί στην κυριολεξία απειλούνται να γκρεμιστούν οι κατακτήσεις δεκαετιών, οφείλουμε να εμπεδώσουμε πως η επιλογή μας πρέπει να γίνει με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον και όχι στο παρελθόν. Το μεγάλο ζητούμενο είναι να υπερβούμε το επίπεδο των διαπιστώσεων και να ενεργήσουμε ως ορθολογικοί πολίτες που θέλουν να υπερασπιστούν τη δημοκρατία που κινδυνεύει για να προσφέρουν ένα μέλλον στα παιδιά τους.

Οι κρίσιμες στιγμές απαιτούν να ξεκινήσουν από αύριο κιόλας δύο δυναμικές διεργασίες: καταρχήν να σχηματιστεί μία κυβέρνηση ευθύνης και μεταρρυθμίσεων μακράς διάρκειας. Μετά μια διετή σχεδόν περίοδο αστάθειας, η χώρα δεν αντέχει άλλο. Το ζητούμενο για την Ελλάδα δεν είναι να συγκροτηθούν κυβερνήσεις εθνικής ακυβερνησίας και αδράνειας - από τέτοιες χορτάσαμε τα τελευταία χρόνια και για αυτό φτάσαμε ώς εδώ. Απαιτείται, αντίθετα, η δημιουργία κυβερνήσεων αποφασισμένων ανθρώπων για να προχωρήσει η χώρα μπροστά.

Επιπλέον, ο φιλελεύθερος δημοκρατικός κόσμος έχει ανάγκη από μια νέα πολιτική σύνθεση που θα εκφράζει τις ανάγκες και τις αγωνίες της νέας εποχής. Για να γίνει όμως αυτό οφείλει να μπει μπροστά εκείνη η εθνική ηγεσία, που θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων εμπνέοντας χωρίς να κολακεύει, συσπειρώνοντας χωρίς να διαιρεί, δίνοντας όραμα χωρίς να δημαγωγεί, μαθαίνοντας, εντέλει, από τα λάθη του παρελθόντος. Μια ηγεσία ικανή να εκφράσει ταυτόχρονα τη φιλοευρωπαϊκή κεντροδεξιά και τμήμα της φιλελεύθερης κεντροαριστεράς. Μια ηγεσία που θα ανασυστήσει το πολιτικό σκηνικό από τα συντρίμμια του. Στη δική μου συνείδηση, το έχω ξαναπεί πολλές φορές, μια τέτοια ηγεσία δεν μπορεί να προκύψει από παρθενογένεση ή να συνιστά τον άγνωστο Χ της πολιτικής μας ζωής. Πρέπει να αποτελεί ένα αναγνωρίσιμο σημείο αναφοράς.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα και στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας.