ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΑΤΛΑΣ ΤΟΥ 1540 |
Στο βιβλίο της «Territorio, autorita e diritti» (ιταλική έκδοση: Mondadori, 2008) η Σάσκια Σάσεν θέτει δύο φιλόδοξους στόχους: από τη μια μεριά να εξηγήσει τη διαμόρφωση του σύγχρονου κράτους και από την άλλη να ορίσει τις δυνάμεις που δρουν σε εκείνη τη διαδικασία στην οποία το κράτος-έθνος γίνεται ένας από τους μεγαλύτερους πρωταγωνιστές της παγκοσμιοποίησης. Επισημαίνει έτσι ένα εντυπωσιακό παράδοξο: το κράτος-έθνος παραμένει πρωταγωνιστής την ίδια τη στιγμή που απαρνείται ορισμένες όψεις της εθνικής κυριαρχίας. Σύμφωνα με την ολλανδικής καταγωγής μελετήτρια, πρέπει να απορριφθούν οι θέσεις που αναγγέλλουν την προσεχή και οριστική εξαφάνιση του εθνικού κράτους. Ταυτόχρονα όμως η Σάσεν ασκεί κριτική και στις θέσεις που θεωρούν το κράτος-έθνος έσχατο οχυρό για την απόκρουση της επίθεσης του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού. Η Σάσκια Σάσεν έδωσε την ακόλουθη συνέντευξη στην ιταλική εφημερίδα «Il Manifesto».
- Είναι πολλοί οι μελετητές που υποστηρίζουον ότι η σημερινή οικονομική κρίση οδηγεί σε ένα απότομο φρενάρισμα της παγκοσμιοποίησης και ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα υποχρεωθεί να υιοθετήσει μια πολιτική περισσότερο προσηλωμένη στην εθνική διάσταση από όσο ήταν η πολιτική του Τζορτζ Μπους, ο οποίος ενδιαφερόταν για την επιβολή της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας στον κόσμο. Εσείς τι πιστεύετε;
«Δεν πιστεύω ότι η τωρινή κρίση συμπίπτει με το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Νομίζω ότι ισχύει το αντίθετο. Αν δούμε τα μέτρα που πήραν για να αντιδράσουν στην οικονομική κρίση, βλέπουμε ότι υπάρχει ένας ενεργητικός συντονισμός των διάφορων εθνικών κυβερνήσεων για να την αντιμετωπίσουν. Ο διακηρυγμένος στόχος είναι, πράγματι, να διασωθεί η παγκοσμιοποίηση και όχι η επιστροφή στο παρελθόν. Τα τελευταία είκοσι-τριάντα χρόνια συντελέστηκε ένας βαθύς μετασχηματισμός της οικονομικής δραστηριότητας, των σχέσεων μεταξύ των κρατών, της πολιτικής δράσης, των κοινωνικών κινημάτων.
»Ορισμένοι λένε ότι η αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις διάφορες εθνικές πραγματικότητες είναι το στοιχείο που χαρακτηρίζει την παγκοσμιοποίηση. Αυτό είναι βέβαιο, αλλά η παγκοσμιοποίηση είναι και άλλα πράγματα ακόμα. Οι επιχειρήσεις, για παράδειγμα, σχεδιάζουν την εργασιακή διαδικασία σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κεφάλαια αγνοούν τα εθνικά σύνορα, οι μεταναστεύσεις παρασύρουν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, τροποποιώντας το πανόραμα των κοινωνιών από τις οποίες φεύγουν οι μετανάστες και των κοινωνιών που τους υποδέχονται. Υπάρχουν εξάλλου υπερεθνικοί θεσμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, οι οποίοι καθορίζουν κανόνες τους οποίους κάθε εθνικό κράτος οφείλει να υιοθετεί. Αυτές είναι αμετάκλητες αλλαγές, οι οποίες όμως δεν πρέπει να τροφοδοτούν μια γραμμική ανάγνωση της παγκοσμιοποίησης.
»Η παγκοσμιοποίηση είναι πράγματι μια διαδικασία που σημαδεύεται από συνέχειες αλλά και από ισχυρές ασυνέχειες. Γι' αυτούς τους λόγους δεν πιστεύω ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα δώσει προτεραιότητα μόνο στα εσωτερικά θέματα, επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναπόσπαστο μέρος της παγκοσμιοποίσης. Ο Ομπάμα είναι ένας ευφυής πολιτικός ηγέτης και γνωρίζει πολύ καλά ότι αν εφαρμόσει μιαν "εθνικιστική" πολιτική θα αποτύχει. Υπάρχει βέβαια η βαριά κληρονομιά που του αφήνει ο Μπους. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ο Ομπάμα είπε ότι θέλει να προωθήσει μια μεγάλη αλλαγή, ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει για να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες που παροξύνει η ελεύθερη αγορά. Αλλά ο Ομπάμα δεν είναι ένας ριζοσπάστης, ούτε ένας ρουζβελτιανός. Πιστεύει στην ελεύθερη αγορά, αλλά θεωρεί ότι αν η αγορά αφεθεί στον εαυτό της οδηγείται στην αποτυχία. Στη χώρα σας θα χαρακτηριζόταν "κεντρώος". Αυτό που είναι σημαντικό ωστόσο δεν είναι τόσο τα προγράμματά του όσο η μεγάλη κοινωνική κινητοποίηση για την εκλογή του. Οι αφανείς, οι χωρίς εξουσία, οι μειονότητες, οι μετανάστες πήραν τον λόγο και εμφανίστηκαν στην πολιτική σκηνή. Είναι δύσκολο να γυρίσουν στα σπίτια τους χωρίς να προσπαθήσουν να επηρεάσουν τις πολιτικές επιλογές που θα κάνει».
- Το τελευταίο βιβλίο σας είναι ένα βιβλίο για το πώς αλλάζει η έννοια της κυριαρχίας.
«Στο τωρινό στάδιο των ερευνών μου περιορίζομαι να πω ότι η κυριαρχία προέβλεπε ένα μονοπώλιο της πολιτικής απόφασης, αλλά αυτή η απόφαση έπρεπε να έχει τη συναίνεση και τη νομιμοποίηση των υπηκόων του κυρίαρχου. Στην τωρινή φάση όλα είναι πολύ πιο πολύπλοκα, επειδή οι αποφάσεις που παίρνουν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η Παγκόσμια Τράπεζα, το G8 και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν έχουν ούτε τη συναίνεση ούτε τη νομιμοποίηση των λαών που υφίστανται αυτές τις αποφάσεις.
»Το πρόβλημα που έθεσα είναι ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν τα εθνικά κράτη σε αυτή τη διαδικασία, φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι παρακολουθούμε μια διαδικασία αποεθνικοποίησης που έχει ως πρωταγωνιστές της τα εθνικά κράτη. Η παγκοσμιοποίηση δεν σημαίνει ωστόσο τέλος του κράτους-έθνους, αλλά μάλλον μια τροποποίηση της ισορροπίας μεταξύ εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας. Η εκτελεστική εξουσία, για παράδειγμα, αποκτά έναν αποφασιστικό ρόλο στο να μεταφράζει τοπικά τις αποφάσεις που παίρνονται παγκόσμια. Ταυτόχρονα, η νομοθετική εξουσία οφείλει να εναρμονίζει την εθνική νομοθεσία με τους διεθνείς κανόνες.
»Επομένως δεν έχουμε καμιάν εξαφάνιση του κράτους-έθνους αλλά μιαν αλλαγή στη λειτουργία του. Είναι ένα παράδοξο το κράτος-έθνος να εργάζεται για να παραχωρεί μέρος της κυριαρχίας του σε υπερεθνικούς θεσμούς, αλλά είναι μια κατάσταση που επιτρέπει στα κοινωνικά κινήματα να ενισχύουν τη δράση τους. Ας πάρουμε το παράδειγμα του Πόρτο Αλέγκρε. Ευνόησε παγκόσμιες δράσεις, στο εσωτερικό των οποίων τόσο οι υπερεθνικές οργανώσεις όσο και τα εθνικά κράτη υποχρεώθηκαν να διαπραγματευθούν με τα παγκόσμια κοινωνικά κινήματα (...)».
- Είναι πολλοί οι μελετητές που υποστηρίζουον ότι η σημερινή οικονομική κρίση οδηγεί σε ένα απότομο φρενάρισμα της παγκοσμιοποίησης και ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα υποχρεωθεί να υιοθετήσει μια πολιτική περισσότερο προσηλωμένη στην εθνική διάσταση από όσο ήταν η πολιτική του Τζορτζ Μπους, ο οποίος ενδιαφερόταν για την επιβολή της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής κυριαρχίας στον κόσμο. Εσείς τι πιστεύετε;
«Δεν πιστεύω ότι η τωρινή κρίση συμπίπτει με το τέλος της παγκοσμιοποίησης. Νομίζω ότι ισχύει το αντίθετο. Αν δούμε τα μέτρα που πήραν για να αντιδράσουν στην οικονομική κρίση, βλέπουμε ότι υπάρχει ένας ενεργητικός συντονισμός των διάφορων εθνικών κυβερνήσεων για να την αντιμετωπίσουν. Ο διακηρυγμένος στόχος είναι, πράγματι, να διασωθεί η παγκοσμιοποίηση και όχι η επιστροφή στο παρελθόν. Τα τελευταία είκοσι-τριάντα χρόνια συντελέστηκε ένας βαθύς μετασχηματισμός της οικονομικής δραστηριότητας, των σχέσεων μεταξύ των κρατών, της πολιτικής δράσης, των κοινωνικών κινημάτων.
»Ορισμένοι λένε ότι η αλληλεξάρτηση ανάμεσα στις διάφορες εθνικές πραγματικότητες είναι το στοιχείο που χαρακτηρίζει την παγκοσμιοποίηση. Αυτό είναι βέβαιο, αλλά η παγκοσμιοποίηση είναι και άλλα πράγματα ακόμα. Οι επιχειρήσεις, για παράδειγμα, σχεδιάζουν την εργασιακή διαδικασία σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κεφάλαια αγνοούν τα εθνικά σύνορα, οι μεταναστεύσεις παρασύρουν εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους, τροποποιώντας το πανόραμα των κοινωνιών από τις οποίες φεύγουν οι μετανάστες και των κοινωνιών που τους υποδέχονται. Υπάρχουν εξάλλου υπερεθνικοί θεσμοί, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, οι οποίοι καθορίζουν κανόνες τους οποίους κάθε εθνικό κράτος οφείλει να υιοθετεί. Αυτές είναι αμετάκλητες αλλαγές, οι οποίες όμως δεν πρέπει να τροφοδοτούν μια γραμμική ανάγνωση της παγκοσμιοποίησης.
»Η παγκοσμιοποίηση είναι πράγματι μια διαδικασία που σημαδεύεται από συνέχειες αλλά και από ισχυρές ασυνέχειες. Γι' αυτούς τους λόγους δεν πιστεύω ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα δώσει προτεραιότητα μόνο στα εσωτερικά θέματα, επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι αναπόσπαστο μέρος της παγκοσμιοποίσης. Ο Ομπάμα είναι ένας ευφυής πολιτικός ηγέτης και γνωρίζει πολύ καλά ότι αν εφαρμόσει μιαν "εθνικιστική" πολιτική θα αποτύχει. Υπάρχει βέβαια η βαριά κληρονομιά που του αφήνει ο Μπους. Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας ο Ομπάμα είπε ότι θέλει να προωθήσει μια μεγάλη αλλαγή, ότι το κράτος πρέπει να παρεμβαίνει για να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες που παροξύνει η ελεύθερη αγορά. Αλλά ο Ομπάμα δεν είναι ένας ριζοσπάστης, ούτε ένας ρουζβελτιανός. Πιστεύει στην ελεύθερη αγορά, αλλά θεωρεί ότι αν η αγορά αφεθεί στον εαυτό της οδηγείται στην αποτυχία. Στη χώρα σας θα χαρακτηριζόταν "κεντρώος". Αυτό που είναι σημαντικό ωστόσο δεν είναι τόσο τα προγράμματά του όσο η μεγάλη κοινωνική κινητοποίηση για την εκλογή του. Οι αφανείς, οι χωρίς εξουσία, οι μειονότητες, οι μετανάστες πήραν τον λόγο και εμφανίστηκαν στην πολιτική σκηνή. Είναι δύσκολο να γυρίσουν στα σπίτια τους χωρίς να προσπαθήσουν να επηρεάσουν τις πολιτικές επιλογές που θα κάνει».
- Το τελευταίο βιβλίο σας είναι ένα βιβλίο για το πώς αλλάζει η έννοια της κυριαρχίας.
«Στο τωρινό στάδιο των ερευνών μου περιορίζομαι να πω ότι η κυριαρχία προέβλεπε ένα μονοπώλιο της πολιτικής απόφασης, αλλά αυτή η απόφαση έπρεπε να έχει τη συναίνεση και τη νομιμοποίηση των υπηκόων του κυρίαρχου. Στην τωρινή φάση όλα είναι πολύ πιο πολύπλοκα, επειδή οι αποφάσεις που παίρνουν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, η Παγκόσμια Τράπεζα, το G8 και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν έχουν ούτε τη συναίνεση ούτε τη νομιμοποίηση των λαών που υφίστανται αυτές τις αποφάσεις.
»Το πρόβλημα που έθεσα είναι ποιο ρόλο μπορούν να παίξουν τα εθνικά κράτη σε αυτή τη διαδικασία, φτάνοντας στο συμπέρασμα ότι παρακολουθούμε μια διαδικασία αποεθνικοποίησης που έχει ως πρωταγωνιστές της τα εθνικά κράτη. Η παγκοσμιοποίηση δεν σημαίνει ωστόσο τέλος του κράτους-έθνους, αλλά μάλλον μια τροποποίηση της ισορροπίας μεταξύ εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής εξουσίας. Η εκτελεστική εξουσία, για παράδειγμα, αποκτά έναν αποφασιστικό ρόλο στο να μεταφράζει τοπικά τις αποφάσεις που παίρνονται παγκόσμια. Ταυτόχρονα, η νομοθετική εξουσία οφείλει να εναρμονίζει την εθνική νομοθεσία με τους διεθνείς κανόνες.
»Επομένως δεν έχουμε καμιάν εξαφάνιση του κράτους-έθνους αλλά μιαν αλλαγή στη λειτουργία του. Είναι ένα παράδοξο το κράτος-έθνος να εργάζεται για να παραχωρεί μέρος της κυριαρχίας του σε υπερεθνικούς θεσμούς, αλλά είναι μια κατάσταση που επιτρέπει στα κοινωνικά κινήματα να ενισχύουν τη δράση τους. Ας πάρουμε το παράδειγμα του Πόρτο Αλέγκρε. Ευνόησε παγκόσμιες δράσεις, στο εσωτερικό των οποίων τόσο οι υπερεθνικές οργανώσεις όσο και τα εθνικά κράτη υποχρεώθηκαν να διαπραγματευθούν με τα παγκόσμια κοινωνικά κινήματα (...)».
- ΣΗΜΕΙΩΜΑΤΑΡΙΟ ΙΔΕΩΝ από τον ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία / 7 - 15/02/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου