- Του IGNACIO RAMONET
Μία από τις μεγαλύτερες μάχες του 21ου αιώνα θα είναι εκείνη της διατροφής. Πολλές χώρες εισαγωγείς διατροφικών αγαθών χτυπήθηκαν τον τελευταίο καιρό από την κρίση και την άνοδο των τιμών. Οι πλούσιες άντεξαν καλύτερα, αλλά ανησύχησαν από τον προστατευτισμό των παραγωγών χωρών, οι οποίες, από την άνοιξη του 2008, πήραν μέτρα περιορισμού των εξαγωγών τους. Από τότε, οι χώρες που δεν έχουν αρκετές γεωργικές πηγές και νερό, αλλά διαθέτουν χρήματα, αποφάσισαν να ελέγξουν τις σοδειές, αγοράζοντας μεγάλες αγροτικές εκτάσεις στο εξωτερικό.
Την ίδια ώρα, οι επενδυτές ξεκίνησαν ν' αγοράζουν σε ολόκληρο τον κόσμο αγροτικές εκτάσεις για κερδοσκοπία, πεπεισμένοι ότι η διατροφή θα είναι ο μαύρος χρυσός του μέλλοντος. Υπολογίζουν δε ότι μέχρι το 2050 η παραγωγή των διατροφικών ειδών πρέπει να διπλασιαστεί για να ικανοποιήσει την παγκόσμια ζήτηση.
Ο σουηδικός όμιλος Black Earth Farming απέκτησε 330.000 εκτάρια στη Ρωσία, ενώ το ρωσικό hedge fund, Renaissance Capital επένδυσε σε έκταση στην Ουκρανία, όπου ο βρετανικός όμιλος Landkom αγόρασε 100.000 εκτάρια σιτοβολώνα. Η αμερικανική τράπεζα Morgan Stanley αγόρασε χιλιάδες εκτάρια στη Βραζιλία, μια χώρα όπου βρίσκεται ήδη εγκατεστημένος ο γαλλικός αγροδιατροφικός όμιλος Louis Dreyfus, με στόχο την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου και την κατασκευή διυλιστηρίων παραγωγής αιθανόλης.
Σ' αυτόν τον αγώνα δρόμου ανάμεσα σε κράτη και κερδοσκόπους για την αγορά γόνιμων εδαφών κερδίζουν τα κράτη, αφού διαθέτουν το κίνητρο της γεωπολιτικής. Ιδίως τα έθνη που κατέχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα συναλλάγματος ή πετροδολαρίων. Ετσι, συνολικά 8 εκατ. εκτάρια αγοράστηκαν ή ενοικιάστηκαν πρόσφατα. Ολόκληρες περιοχές με χαμηλή δημογραφική πυκνότητα, των οποίων οι κυβερνήτες δέχτηκαν να παραχωρήσουν ένα μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας, πέρασαν υπό τον έλεγχο ξένων δυνάμεων.
Σχεδόν χωρίς καλλιεργήσιμη γη και γλυκό νερό, οι χώρες του Κόλπου ήταν οι πρώτες που μπήκαν στην κούρσα. Το Κουβέιτ, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία ψάχνουν αγροτικές ιδιοκτησίες παντού στον κόσμο. «Εχουμε τα χρήματα, έχουν τη γη», εξηγούν οι αρχές τους.
Ωστόσο, ο πιο φανατικός αγοραστής είναι η Κίνα, η οποία πρέπει να θρέψει 1,4 δισ. κατοίκους, δηλαδή το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού, και διαθέτει μόνο το 7% των γόνιμων εδαφών του πλανήτη. Μία κατάσταση που γίνεται ακόμα πιο δύσκολη αφού η βίαιη βιομηχανοποίηση και αστικοποίηση των τελευταίων δεκαετιών έχουν ήδη καταστρέψει περίπου 8 εκατ. εκτάρια χωραφιών, ενώ η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει σημαντική ερημοποίηση. Η Κίνα έχει υπογράψει τριάντα συμφωνίες με κυβερνήσεις που της παραχώρησαν γη.
Η Νότια Κορέα ελέγχει στο εξωτερικό καλλιεργήσιμη γη έκτασης μεγαλύτερης από τη δική της. Το Νοέμβριο του 2008, ο κορεατικός όμιλος Daewoo υπέγραψε σκανδαλώδη συμφωνία με την κυβέρνηση του Μαρκ Ραβαλομανάνα - πρώην διευθυντή της Tiko, κολοσσού στον αγροδιατροφικό τομέα, ο οποίος έγινε πρόεδρος της Μαδαγασκάρης - για την ενοικίαση 1,3 εκατ. εκταρίων, δηλαδή της μισής γόνιμης γης του νησιού.
Οι νοτιοκορεατικές αρχές αγόρασαν και 21.000 εκτάρια στην Αργεντινή. Περίπου 10% της έκτασης της λατινοαμερικανικής χώρας -όσο είναι η Ιταλία- ανήκει σε ξένους επενδυτές. Ο μεγαλύτερος είναι ο ιταλικός όμιλος Benetton, που κατέχει 900.000 εκτάρια, τα οποία τον ανέδειξαν στο μεγαλύτερο ιδιώτη παραγωγό μαλλιού στον κόσμο.
Ηπαραχώρηση γης σε ξένες χώρες μεταφράζεται από την εκδίωξη των μικροκαλλιεργητών και την άνοδο της τιμής, γεγονός που επηρεάζει τους ακτήμονες αγρότες. Χωρίς να ξεχνάμε την αποδάσωση, αφού ένα εκτάριο δάσους αντιστοιχεί σε κέρδος 4.000-5.000 ευρώ το χρόνο εάν φυτέψουμε φοίνικες που παράγουν λάδι, 10-15 φορές περισσότερα απ' ό,τι η εκμετάλλευση του ξύλου1. Είναι ένας από τους λόγους που εξηγούν την εξαφάνιση των δασών της Αμαζονίας, του Κονγκό και του Βόρνεο.
Οι πρακτικές της «ληστείας» των γόνιμων γαιών αποτελεί μία απεχθή επιστροφή στις αποικιοκρατικές πρακτικές, και μια βραδυφλεγή βόμβα2. Γιατί ο πειρασμός των κρατών-αγοραστών είναι να καταληστέψουν τους φυσικούς πόρους με βραχυπρόθεσμη οπτική...
Ωστόσο η αντίσταση οργανώνεται. Τον περασμένο Ιανουάριο στη Μαδαγασκάρη, ο πρόεδρος Μαρκ Ραβαλομανάνα κατηγορήθηκε ότι ξεπουλάει τη χώρα και το σχέδιο ενοικίασης γαιών στην κορεατική Daewoo καταγγέλθηκε. «Για τους Μαλγκάς, στους οποίους ανήκει "η γη των προγόνων τους", η παραχώρηση στους Κορεάτες είναι υπέρτατη προδοσία των θείων κι ακόμα χειρότερα αφού ο Ραβαλομανάνα έκρυψε την υπόθεση από τον πληθυσμό»3. Το νησί ξεσηκώθηκε και ο απολογισμός είναι 68 νεκροί.
Στο Πακιστάν, οι χωρικοί κινητοποιούνται ενάντια στην υποχρεωτική μετακίνηση χωριών στο Παντζάμπ, εξαιτίας της αγοράς της γης από το Κατάρ. Η Παραγουάη ψήφισε νόμο που απαγορεύει την πώληση εκτάσεων σε ξένους. Η Ουρουγουάη και η Βραζιλία σκέφτονται να κάνουν το ίδιο. Η αγροτική νεοαποικιοκρατία πολλαπλασιάζει τους κινδύνους της εξαθλίωσης των χωρικών, των ακραίων κοινωνικών εντάσεων και της αστικής βίας. Η γη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα, και το να αγγίξεις ένα τέτοιο σύμβολο μπορεί να έχει άσχημη κατάληξη.
Την ίδια ώρα, οι επενδυτές ξεκίνησαν ν' αγοράζουν σε ολόκληρο τον κόσμο αγροτικές εκτάσεις για κερδοσκοπία, πεπεισμένοι ότι η διατροφή θα είναι ο μαύρος χρυσός του μέλλοντος. Υπολογίζουν δε ότι μέχρι το 2050 η παραγωγή των διατροφικών ειδών πρέπει να διπλασιαστεί για να ικανοποιήσει την παγκόσμια ζήτηση.
Ο σουηδικός όμιλος Black Earth Farming απέκτησε 330.000 εκτάρια στη Ρωσία, ενώ το ρωσικό hedge fund, Renaissance Capital επένδυσε σε έκταση στην Ουκρανία, όπου ο βρετανικός όμιλος Landkom αγόρασε 100.000 εκτάρια σιτοβολώνα. Η αμερικανική τράπεζα Morgan Stanley αγόρασε χιλιάδες εκτάρια στη Βραζιλία, μια χώρα όπου βρίσκεται ήδη εγκατεστημένος ο γαλλικός αγροδιατροφικός όμιλος Louis Dreyfus, με στόχο την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου και την κατασκευή διυλιστηρίων παραγωγής αιθανόλης.
Σ' αυτόν τον αγώνα δρόμου ανάμεσα σε κράτη και κερδοσκόπους για την αγορά γόνιμων εδαφών κερδίζουν τα κράτη, αφού διαθέτουν το κίνητρο της γεωπολιτικής. Ιδίως τα έθνη που κατέχουν τα μεγαλύτερα αποθέματα συναλλάγματος ή πετροδολαρίων. Ετσι, συνολικά 8 εκατ. εκτάρια αγοράστηκαν ή ενοικιάστηκαν πρόσφατα. Ολόκληρες περιοχές με χαμηλή δημογραφική πυκνότητα, των οποίων οι κυβερνήτες δέχτηκαν να παραχωρήσουν ένα μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας, πέρασαν υπό τον έλεγχο ξένων δυνάμεων.
Σχεδόν χωρίς καλλιεργήσιμη γη και γλυκό νερό, οι χώρες του Κόλπου ήταν οι πρώτες που μπήκαν στην κούρσα. Το Κουβέιτ, το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία ψάχνουν αγροτικές ιδιοκτησίες παντού στον κόσμο. «Εχουμε τα χρήματα, έχουν τη γη», εξηγούν οι αρχές τους.
Ωστόσο, ο πιο φανατικός αγοραστής είναι η Κίνα, η οποία πρέπει να θρέψει 1,4 δισ. κατοίκους, δηλαδή το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού, και διαθέτει μόνο το 7% των γόνιμων εδαφών του πλανήτη. Μία κατάσταση που γίνεται ακόμα πιο δύσκολη αφού η βίαιη βιομηχανοποίηση και αστικοποίηση των τελευταίων δεκαετιών έχουν ήδη καταστρέψει περίπου 8 εκατ. εκτάρια χωραφιών, ενώ η κλιματική αλλαγή έχει προκαλέσει σημαντική ερημοποίηση. Η Κίνα έχει υπογράψει τριάντα συμφωνίες με κυβερνήσεις που της παραχώρησαν γη.
Η Νότια Κορέα ελέγχει στο εξωτερικό καλλιεργήσιμη γη έκτασης μεγαλύτερης από τη δική της. Το Νοέμβριο του 2008, ο κορεατικός όμιλος Daewoo υπέγραψε σκανδαλώδη συμφωνία με την κυβέρνηση του Μαρκ Ραβαλομανάνα - πρώην διευθυντή της Tiko, κολοσσού στον αγροδιατροφικό τομέα, ο οποίος έγινε πρόεδρος της Μαδαγασκάρης - για την ενοικίαση 1,3 εκατ. εκταρίων, δηλαδή της μισής γόνιμης γης του νησιού.
Οι νοτιοκορεατικές αρχές αγόρασαν και 21.000 εκτάρια στην Αργεντινή. Περίπου 10% της έκτασης της λατινοαμερικανικής χώρας -όσο είναι η Ιταλία- ανήκει σε ξένους επενδυτές. Ο μεγαλύτερος είναι ο ιταλικός όμιλος Benetton, που κατέχει 900.000 εκτάρια, τα οποία τον ανέδειξαν στο μεγαλύτερο ιδιώτη παραγωγό μαλλιού στον κόσμο.
Ηπαραχώρηση γης σε ξένες χώρες μεταφράζεται από την εκδίωξη των μικροκαλλιεργητών και την άνοδο της τιμής, γεγονός που επηρεάζει τους ακτήμονες αγρότες. Χωρίς να ξεχνάμε την αποδάσωση, αφού ένα εκτάριο δάσους αντιστοιχεί σε κέρδος 4.000-5.000 ευρώ το χρόνο εάν φυτέψουμε φοίνικες που παράγουν λάδι, 10-15 φορές περισσότερα απ' ό,τι η εκμετάλλευση του ξύλου1. Είναι ένας από τους λόγους που εξηγούν την εξαφάνιση των δασών της Αμαζονίας, του Κονγκό και του Βόρνεο.
Οι πρακτικές της «ληστείας» των γόνιμων γαιών αποτελεί μία απεχθή επιστροφή στις αποικιοκρατικές πρακτικές, και μια βραδυφλεγή βόμβα2. Γιατί ο πειρασμός των κρατών-αγοραστών είναι να καταληστέψουν τους φυσικούς πόρους με βραχυπρόθεσμη οπτική...
Ωστόσο η αντίσταση οργανώνεται. Τον περασμένο Ιανουάριο στη Μαδαγασκάρη, ο πρόεδρος Μαρκ Ραβαλομανάνα κατηγορήθηκε ότι ξεπουλάει τη χώρα και το σχέδιο ενοικίασης γαιών στην κορεατική Daewoo καταγγέλθηκε. «Για τους Μαλγκάς, στους οποίους ανήκει "η γη των προγόνων τους", η παραχώρηση στους Κορεάτες είναι υπέρτατη προδοσία των θείων κι ακόμα χειρότερα αφού ο Ραβαλομανάνα έκρυψε την υπόθεση από τον πληθυσμό»3. Το νησί ξεσηκώθηκε και ο απολογισμός είναι 68 νεκροί.
Στο Πακιστάν, οι χωρικοί κινητοποιούνται ενάντια στην υποχρεωτική μετακίνηση χωριών στο Παντζάμπ, εξαιτίας της αγοράς της γης από το Κατάρ. Η Παραγουάη ψήφισε νόμο που απαγορεύει την πώληση εκτάσεων σε ξένους. Η Ουρουγουάη και η Βραζιλία σκέφτονται να κάνουν το ίδιο. Η αγροτική νεοαποικιοκρατία πολλαπλασιάζει τους κινδύνους της εξαθλίωσης των χωρικών, των ακραίων κοινωνικών εντάσεων και της αστικής βίας. Η γη είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα, και το να αγγίξεις ένα τέτοιο σύμβολο μπορεί να έχει άσχημη κατάληξη.
1. «Le Nouvel Observateur», Παρίσι, 23-12-2008.
2. «Le Monde,» Παρίσι, 23-11-2008.
3. Jean-Luc Raharimanana, «Les raisons de la colere contre le president malgache », Rue 89 (www.rue89.com), Παρίσι.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/02/2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου