Τρίτη 2 Οκτωβρίου 2012

Ο σπουδαίος μαρξιστής ιστορικός και διανοητής Έρικ Χόμπσμπάουμ: Πέρασε στην Ιστορία...

Γεννήθηκε τις μέρες της μεγάλης επανάστασης, πέθανε την εποχή... των άκρων. Ο σπουδαίος μαρξιστής ιστορικός και διανοητής Έρικ Χόμπσμπάουμ, από τους κορυφαίους του 20ού αιώνα, άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 95 χρόνων, χθες τα ξημερώματα, στο νοσοκομείο Royal Free Hospital του Λονδίνου, όπου νοσηλευόταν με πνευμονία. Η αλήθεια είναι ότι, όπως αναφέρει η λιτή ανακοίνωση της οικογένειάς του, "θα λείψει ιδιαίτερα όχι μόνο στην επί 50 χρόνια σύζυγό του Μαρλέν, τα τρία του παιδιά, τα επτά εγγόνια και δισέγγονα, αλλά και στους πολλούς χιλιάδες αναγνώστες και μαθητές του σε όλο τον κόσμο".

Ο Έρικ Χόμπσμπάουμ ή Χόμπσμπομ, όπως προτιμούσε ο ίδιος να προφέρεται το όνομά του, ή απλώς ο "κόκκινος" Έρικ, όπως τον χαρακτήρισαν, διήνυσε τον 20ό αιώνα και συνέβαλε καθοριστικά στην αποκωδικοποίησή του. Είναι αδύνατον να τον προσπεράσει κανείς αν θελήσει να εντρυφήσει στην ιστορία του 19ου και του 20ού αιώνα. Διαυγής και οξυδερκής, ο Χόμπσμπάουμ κατέθεσε πρωτότυπο επιστημονικό έργο, ενώ συνέβαλε καθοριστικά στην ανανέωση της θεώρησης της μαρξιστικής θεωρίας, μια καλή επισκόπηση της οποίας κατέθεσε στο τελευταίο του βιβλίο Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο (εκδ. Θεμέλιο). Ωστόσο ο μεγάλος ιστορικός δεν περιορίστηκε μόνο στο ιστορικό και θεωρητικό του έργο. Παρέμεινε ενεργό πολιτικό υποκείμενο και ώς το τέλος του δεν έπαψε να μιλά, να γράφει, να αποκρυπτογραφεί την παγκοσμιοποίηση, την κρίση και τα δεινά της περιόδου που διανύουμε βοηθώντας στην αποκωδικοποίησή τους. Επιπλέον δεν έκρυψε ποτέ την αγάπη του για τη τζαζ.

"Μολονότι θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Έρικ Χόμπσμπομ ήταν ο ιστορικός του καπιταλισμού, ωστόσο η πολυθεματικότητα του έργου του τον καθιστά έναν καθολικό ιστορικό" μάς λέει χαρακτηριστικά ο ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς και συνεχίζει: "Ευτυχώς στη χώρα μας έχουμε, αν όχι το σύνολο, τουλάχιστον το μέγιστο μέρος των έργων του μεταφρασμένο. Θα ήθελα να επιμείνω σε ορισμένα από τα ενδιαφέροντά του που τονίζουν την καθολικότητά του ως ιστορικού. Αναφέρομαι στην έννοια και στο ιστορικό περιεχόμενο της πρωτόγονης επανάστασης. Θυμίζω το ενδιαφέρον του για τη τζαζ. Υπενθυμίζω ακόμη τα πολιτικά του σχόλια, που εγώ τουλάχιστον τα διάβαζα στη 'Rinascita'. Εδώ και λίγο καιρό, με την παρουσίαση του τελευταίου έργου του που εκδόθηκε στην Ελλάδα (Θεμέλιο) φάνηκε έξεργα ο μαρξολόγος: και πάλι δεν πρόκειται για αποκλειστικά θεωρητική προσέγγιση του μαρξισμού, αλλά για προσέγγιση και πάλι ιστορική.

Επιπρόσθετα ας θυμίσουμε ότι εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη ένας αφιερωματικός τόμος που πολλά από τα κείμενά του αφορούν αποκλειστικά τον Χόμπσμπομ. Ίσως ο ίδιος να ευχαριστήθηκε πολύ και για την εκδήλωση, στην οποία ήταν παρών, και για τον τόμο. Τα συνθετικά έργα του δεν αναλίσκονται σε επιμέρους ευρετικότητες, αλλά χαράσουν μεγάλους πίνακες της εποχής στην οποία αναφέρονται,Η εποχή των αυτοκρατοριώνΗ εποχή των επαναστάσεων. Είναι προφανές ότι ενδιαφέρεται για τα στάδια μετάβασης, εγγενές στοιχείο της μαρξιστικής του αντίληψης. Ας μου επιτρέψετε να τελειώσω αυτή τη σύντομη αναφορά στον μεγάλο ιστορικό με προσωπικότερο τόνο. Με τον Χόμπσμπομ συναντήθηκα γύρω στα 25 μου χρόνια μέσω του πρώτου του βιβλίου για την πρωτόγονη επανάσταση. Την εποχή εκείνη, όπως και αργότερα, για λόγους που δεν είναι του παρόντος να εξηγήσω, με ενδιέφεραν τα κλέφτικα και αρματολικά μορφώματα. Με τίμησε με μια ή δύο αναφορές στην τελική μορφή των Ληστών που εκδόθηκαν επίσης από το Θεμέλιο".

Ο Έρικ Χόμπσμπάουμ γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια το 1917, από γονείς εβραϊκής καταγωγής, και σπούδασε στη Βιέννη, το Βερολίνο, το Λονδίνο και το Καίμπριτζ. Ηταν μέλος της Βρετανικής Ακαδημίας και της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών, επίτιμο μέλος του King's College στο Καίμπριτζ και επίτιμος διδάκτωρ πολλών πανεπιστημίων σε αρκετές χώρες. Υπήρξε επί πολλά χρόνια μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος Βρετανίας παρ' ότι δήλωνε δυσαρεστημένος από τη Σοβιετική Ένωση. Με το έργο του, επιστημονικό και θεωρητικό, επηρέασε γενιές ιστορικών και πολιτικών. Έγινε ιδιαίτερα γνωστός για την τετράτομη ιστορία του για τον 19ο και 20ό αιώνα.

Τα βιβλία του Η εποχή των επαναστάσεων, 1789-1848 (ΜΙΕΤ), Η εποχή του κεφαλαίου, 1848-1875 (ΜΙΕΤ), Η εποχή των αυτοκρατοριών, 1875-1914(ΜΙΕΤ) και Η εποχή των άκρων: ο σύντομος 20ός αιώνας 1914-1991 (Θεμέλιο) έχουν μεταφραστεί σε 40 γλώσσες. Και στην αυτοβιογραφία του Συναρπαστικά χρόνια: μια ζωή στον 20ό αιώνα (Θεμέλιο) περιγράφει τις πιο σημαντικές στιγμές της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας που έζησε ο ίδιος. Άλλα γνωστά βιβλία του είναι: Ληστές(Θεμέλιο), Η επινόηση της παράδοσης (Θεμέλιο), Ξεχωριστοί άνθρωποι (ΘεμέλιοΠαγκοσμιοποίηση, δημοκρατία και τρομοκρατία (Θεμέλιο). Λάτρης της τζαζ, υπήρξε επίσης ιστορικός της και έγραψε το βιβλίο Η σκηνή της τζαζ (Εξάντας).

"Παρέμεινε δραστήριος στην πολιτική και ακαδημαϊκή ζωή μέχρι το τέλος, προσεγγίζοντας πάντοτε τα κοινωνικά φαινόμενα με μια αριστερή κριτική ματιά" επισημαίνει σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ.
Π.Κρ., Η ΑΥΓΗ: 02/10/2012

Δεν υπάρχουν σχόλια: