- Αντώνης Λιάκος, Η ΑΥΓΗ: 02/10/2012
Ο Eric Hobsbawm, που έζησε από το 1917 έως το 2012, δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος ιστορικός, ήταν επίσης ένας μεγάλος μαρξιστής του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μεγάλωσε στη Βιέννη και στο Βερολίνο, και στη συνέχεια σπούδασε στο Καίμπριτζ και δίδαξε στο Λονδίνο. Ήταν ένας κοσμοπολίτης ιστορικός, ο οποίος παρακολούθησε την ιστορία και τις περιπέτειες της Αριστεράς από τα εφηβικά του χρόνια, χωρίς να πάψει ποτέ να βρίσκεται σε διάλογο μαζί της. Η διανοητική του σταδιοδρομία ξεκίνησε από ένα κύκλο ιστορικών, που περιλάμβανε, εκτός από τον ίδιο, μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα της βρετανικής ιστοριογραφίας στο β' μισό του 20ού αιώνα. Τα γνωστότερα ονόματα ήταν ο E.P.Thompson, ο οποίος έδωσε ένα πρωτοποριακό έργο, Η Δημιουργία της Αγγλικής Εργατικής Τάξης, ο Rodney Hilton, που έστρεψε την κοινωνική ιστορία στη μελέτη των αγροτών, και ο Christopher Hill, που αναποδογύρισε τη μελέτη της αγγλικής επανάστασης του 17ου αιώνα.
Το κοινό χαρακτηριστικό όλων ήταν η στροφή από τις αυστηρές οικονομικές δομές, που χαρακτήριζαν την κλασική μαρξιστική σκέψη, σε μια ανάλυση η οποία βασιζόταν στην έννοια της κουλτούρας, όχι ως μεγάλου πολιτισμού, αλλά ως δημιουργικής απάντησης των ανθρώπων στους ιστορικούς παράγοντες που ορίζουν τη ζωή τους. Ο Hobsbawm αρχικά έγραψε, μέσα στο πνεύμα αυτό, για την ιστορία των εργατών στις αγγλικές πόλεις, τον καιρό της βιομηχανικής επανάστασης. Και εκεί, αντί για τις αφηρημένες δομές και τις στατιστικές, αποκατέστησε τη ζωή των με σάρκα και οστά ανθρώπων. Στη συνέχεια, τον απασχόλησαν οι προ-πολιτικές μορφές αντίστασης, οι «πρωτόγονοι επαναστάτες». Εκεί μελέτησε τη ληστεία και τις αγροτικές εξεγέρσεις από την άποψη των εν δυνάμει πολιτικών αιτημάτων, η δυσκολία των οποίων να εκφραστούν, τους προσέδωσε αποσπασματικό ή και βίαιο χαρακτήρα.
Τα έργα όμως που έκαναν τον Hobsbawm γνωστό διεθνώς και πολύ πέραν των ιστορικών ήταν εκείνα που αφορούσαν τη διεθνή ιστορία: Ο αιώνας των επαναστάσεων, ο αιώνας του ιμπεριαλισμού, Ο σύντομος 20ός αιώνας. Εκείνο που έκανε διαφορετικά αυτά τα έργα είναι ότι αλλάζουν την έννοια της παγκόσμιας ιστορίας, εισάγοντας την έννοια της παγκοσμιοποιημένης ιστορίας. Οι παλιές παγκόσμιες ιστορίες παρακολουθούσαν την πορεία του πολιτισμού από χώρα σε χώρα με αποκορύφωμα την ευρωπαϊκή ιστορία. Η παγκοσμιοποιημένη ιστορία δεν έχει ιεραρχίες και παρακολουθεί φαινόμενα που γίνονται παγκόσμια, που εξαπλώνονται δηλαδή και τέμνουν εγκάρσια τις χώρες του κόσμου. Αυτό ήταν μια μεγάλη συνεισφορά ώστε να δούμε τη ροή της ιστορίας και τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, η οποία δεν άρχισε βέβαια στα τέλη του 19ου αιώνα και δεν περιορίστηκε στην οικονομία.
Μια ξεχωριστή συμβολή του Hobsbawm ήταν το βιβλίο του για τις «επινοημένες παραδόσεις». Φαινόμενα και ιδεολογίες που μας φαίνονται πολύ παλαιές, γιατί οι ίδιες προβάλλουν την παλαιότητά τους, αποδεικνύεται ότι είναι σύγχρονες επεξεργασίες. Η βασική αυτή θέση για τις επινοημένες παραδόσεις εφαρμόστηκε από τον Hobsbawm και στην ανάλυση της εθνικής ιδεολογίας που δημιουργήθηκε μετά τη Γαλλική Επανάσταση, προβάλλοντας μια εικόνα για τα έθνη που η ιστορία τους «χάνεται» στο παρελθόν.
Ο Hobsbawm ήταν βαθιά επηρεασμένος από τον Γκράμσι και ήταν και ο ίδιος μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του πολυφωνικού Δυτικού Μαρξισμού. Χωρίς ποτέ να κλείνει τα μάτια του μπροστά στις εξελίξεις για να μην βρεθεί εκτός ορθοδοξίας, ο Hobsbawm είχε μεγάλη τόλμη στη σκέψη του. Τόλμη, να διακρίνει τα καινούργια στοιχεία, αλλά και συνολικότητα, να τα θέτει στα ιστορικά τους συμφραζόμενα και να τα βλέπει μέσα από μια ιστορική προοπτική.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου