Το ότι η δημοκρατία έχει κόστη, το ότι έχουν κόστη τα καθεστώτα που βασίζονται στις εκλογές, είναι κάτι γνωστό από καιρό. Κοστίζει ο δημοκρατικός ανταγωνισμός. Κοστίζουν, όμως, και τα μη δημοκρατικά καθεστώτα, όπου δεν υπάρχει ανταγωνισμός, αλλά χρειάζεται να συντηρούνται πολυδάπανοι μηχανισμοί καταπίεσης και χειραγώγησης. Σε τελευταία ανάλυση είναι πιο βολικό να πληρώνουμε τα κόστη που συνεπάγεται η δημοκρατία.
*Είναι πιθανό ότι τα δημοκρατικά καθεστώτα είναι περισσότερο εκτεθειμένα, τουλάχιστον από πρώτη άποψη, στην επιρροή του χρήματος και του πλούτου από όσο είναι τα μη δημοκρατικά. Σίγουρα ένα καθεστώς που βασίζεται στην ισχύ είναι θεωρητικά σε θέση να αντιπαρατεθεί καλύτερα στα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα. Αυτό όμως συμβαίνει σπάνια, επειδή κατά κανόνα τα αυταρχικά καθεστώτα (με εξαίρεση τα κομμουνιστικά) εμφανίστηκαν για να υπηρετήσουν τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα.*Στις τελευταίες δεκαετίες κάτι έχει αλλάξει στις σχέσεις μεταξύ οικονομικής εξουσίας και πολιτικής εξουσίας σε βάρος της ποιότητας της δημοκρατίας. Το ότι στις κοινωνίες που ζούμε συντελείται εδώ και καιρό μια αληθινή επανάσταση στην τεχνολογία και στην οργάνωση της εργασίας, η οποία ευνοεί αδιάντροπα τα ισχυρά οικονομικά συμφέροντα, είναι δύσκολο να το αρνηθούμε. Αυτή η επανάσταση καθιστά δυνατή τη ρεβάνς του κεφαλαίου εις βάρος της εργασίας. Χάρη σε διαδικασίες, που ορίζονται με τους όρους «μεταφορντισμός» και «παγκοσμιοποίηση», η εργασία υποβαθμίστηκε στην παραγωγή και στις συναλλαγές. Αυτό, συνεπώς, μείωσε πάρα πολύ το πολιτικό της βάρος, το βάρος των -πολιτικών και συνδικαλιστικών- οργανώσεων που την εκπροσωπούν. Οι οποίες οργανώσεις αποτελούσαν όμως ένα ισχυρό εργαλείο για να αντισταθμίζουν την οικονομική εξουσία.*Αυτό που θέλουμε να υπογραμμίσουμε είναι ο πολιτιστικός αφοπλισμός απέναντι στον πλούτο, το χρήμα και την αγορά που συντελέστηκε στα τελευταία χρόνια και που αναγόρευσε αυτές τις δυνάμεις σε κυρίαρχη αξία. Χρειάζεται να το αποδείξουμε; Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία οι αξίες που αναγνωρίζονται περισσότερο είναι ο προσωπικός πλουτισμός και το δικαίωμα του καθένα να μεγιστοποιεί την ατομική του ευημερία. Δεν ήταν έτσι πριν από λίγες δεκαετίες, τότε που η αλληλεγγύη -ή ακόμα καλύτερα η αδελφοσύνη- τοποθετούνταν στην πρώτη θέση.*Φυσικά, δεν υπάρχει μόνον ο συμβολικός αφοπλισμός. Υπάρχει και ένας αρκετά σημαντικός ουσιαστικός αφοπλισμός. Η πολιτική απαρνήθηκε τα εργαλεία που διέθετε για να αντιτάσσεται στην οικονομική εξουσία. Ενα από αυτά τα εργαλεία ήταν η δημόσια οικονομία. Το δεύτερο ήταν τα οργανωμένα κόμματα. Η δημόσια οικονομία χρησίμευε για να ελέγχει την ιδιωτική, την ανταγωνιζόταν και την περιόριζε, προσπαθούσε να την προσανατολίσει προς το δημόσιο συμφέρον. Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί καταχρήσεις και αναποτελεσματικότητες. Αλλά τα τελευταία οικονομικά σκάνδαλα μαρτυρούν ότι το ιδιωτικό ελάχιστα ή τίποτα έχει να διδάξει στο δημόσιο τόσο στο ηθικό πεδίο όσο και σε εκείνο της αποτελεσματικότητας.*Αντιθέτως, εκείνο που είναι βέβαιο είναι ότι οι κάθε άλλο παρά αναγκαίες πολιτικές της απορρύθμισης και της ιδιωτικοποίησης χρησίμεψαν αποφασιστικά για να πληγεί η ικανότητα της πολιτικής να αντιτάσσεται στην ηγεμονία της οικονομίας. Τα κόμματα εδώ και κάμποσο καιρό αποφάσισαν να μετασχηματιστούν σε πρακτορεία εκλογικού μάρκετινγκ, εγκαταλείποντας την παλιά αλλά αποτελεσματική -και λιγότερο δαπανηρή- δυνατότητα της στράτευσης, σε έναν καιρό όπου έχει αυξηθεί δραματικά το κόστος του πολιτικού ανταγωνισμού με τη χρήση των μέσων μαζικής επικοινωνίας στις εκλογικές εκστρατείες. Ως πρακτορεία πολιτικού μάρκετινγκ, τα κόμματα χρειάζονται όλο και περισσότερους οικονομικούς πόρους και βρίσκονται επομένως όλο και περισσότερο στο έλεος αυτών που μπορούν να τους προμηθεύουν χρήμα, δηλαδή των ισχυρών οικονομικών συμφερόντων. Αυτός είναι ένας τρόπος για να μιλήσουμε για την πολιτική διαφθορά.*Ενώ αυξήθηκαν τα κόστη της πολιτικής, διαπράχθηκε το λάθος να αχρηστέψουν το κύριο, ίσως το μοναδικό, διαθέσιμο στήριγμά τους, τη στράτευση. Ηταν αναπόφευκτη αυτή η εξέλιξη; Οι θιασώτες της αμερικανοποίησης της πολιτικής, οι άκριτοι απολογητές του «νέου», του «μοντέρνου», των «μεταρρυθμίσεων», δηλώνουν ότι είναι πεισμένοι γι' αυτό. Αυτό που ξέρουμε εμείς είναι ότι η εθελούσια στράτευση, αλλά και οι συνδρομές των μελών καθώς και η παιδαγωγική δράση που ανέπτυσσαν τα κόμματα, υπήρξαν για καιρό θαυμαστά μέσα με τα οποία τα κόμματα αντιτάχθηκαν στα ισχυρά συμφέροντα. Οπως επίσης γνωρίζουμε ότι το φάρμακο που επινοήθηκε για να μειωθούν οι οικονομικές δυσκολίες των κομμάτων -δηλαδή η δημόσια χρηματοδότηση- δεν είχε λαμπρά αποτελέσματα.*Συμπερασματικά: τα κόμματα παρακμάζουν ή μετασχηματίζονται. Οι ηγετικές πολιτικές τάξεις χάνουν τη δημοκρατική τους νομιμοποίηση. Τα λαϊκά στρώματα απομακρύνονται. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, που ελέγχονται από την οικονομική εξουσία, ασκούν μιαν υπερβολική επιρροή. Ιδιαίτερη προσοχή αξίζουν η κουλτούρα και το ήθος των πολιτικών. Η πολιτική φροντίζει για τις υποθέσεις του κοινωνικού συνόλου. Και, στη δημοκρατία, η πολιτική είναι υποχρεωτικά μια ανιδιοτελής προσφορά στο κοινωνικό σύνολο.*Αυτό λέει η δημοκρατική ρητορική και αυτή είναι η άποψη του κοινού πολίτη, ο οποίος δεν είναι διόλου διατεθειμένος να θεωρήσει την εκλογή ως λόγο για να αποκτηθούν προνόμια. Στα μάτια του μεγάλου κοινού το πολιτικό επάγγελμα δεν είναι, δεν μπορεί να είναι, ένα επάγγελμα σαν τα άλλα. Με κίνδυνο να φανούμε παλιομοδίτες, πρέπει να πούμε ότι έχει κάτι το ιερό, προϋποθέτει μια δόση «πάθους». Και είναι και αυτή μια διάσταση που πρέπει να αποκατασταθεί, αν θέλουμε αληθινά να αναχαιτίσουμε την εισβολή του χρήματος. Αλλη μία φορά, αν οι καλοί νόμοι είναι επιθυμητοί, τα καλά ήθη είναι αναγκαία.
Του ΑΛΦΙΟ ΜΑΣΤΡΟΠΑΟΛΟ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 06/07/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου