ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΦΘΟΡΑ – Μάικλ Γουόλτσερ

Το κόστος της πολιτικής

Η σχέση ανάμεσα σε ηθική και πολιτική λειτουργεί με κύκλους: περίοδοι διαφθοράς, αιτήματα για νομιμότητα, νέα ηθική παρακμή και ανάκαμψη της εξουσίας του χρήματος.

Αυτό που είναι νέο σήμερα είναι μόνον η θρασύτητα με την οποία τα επιμέρους συμφέροντα επιτίθενται σε όποιον νομοθετεί. Η σχέση ανάμεσα σε ηθική και πολιτική υπήρξε πάντοτε αδύνατη και προσωρινή. Η πολιτική υποβάλλεται περιοδικά σε μια διόρθωση ηθικού χαρακτήρα. Αυτό συμβαίνει όταν το σύστημα της διαφθοράς γίνεται πάρα πολύ ωμό και επιθετικό, τόσο ώστε να απειλεί και να μπλοκάρει τη λειτουργία του ίδιου του συστήματος.

*Σε αυτό το σημείο, το χρήμα, που προηγούμενα χρησίμευε για να καθιστά πιο γρήγορους τους μηχανισμούς απόφασης, γίνεται εμπόδιο. Και τότε γεννιούνται μεταρρυθμιστικά κινήματα που εμπνέονται από ένα ισχυρό ηθικό κίνητρο. Ξεσπάει το σκάνδαλο, η ηγετική τάξη υποβάλλεται σε μερική κάθαρση και φαίνεται ότι η ηθική συνείδηση των πολιτών παίζει τελικά κάποιο ρόλο. Αλλά πρόκειται για μια παροδική φάση. Για να γίνει οριστική θα έπρεπε να υπάρχει μια κοινωνία πολιτών που θα επαγρυπνεί διαρκώς, που θα είναι σε θέση να επηρεάζει κόμματα και κινήματα και θα μπορεί να παράγει ουσιαστικά αποτελέσματα στη νομοθεσία και στις δομές διακυβέρνησης.

Προϋποθέσεις που είναι πολύ δύσκολο να επαληθευτούν στην πράξη.

*Στην Αμερική έχουμε συνηθισμένες περιπτώσεις διαφθοράς, δηλαδή βουλευτές που πλουτίζουν ευνοώντας ορισμένα ιδιαίτερα συμφέροντα. Διαφορετική είναι, όμως, η θρασύτητα με την οποία κινήθηκε η σημερινή πολιτική τάξη, μοιράζοντας εύνοια και τσεπώνοντας εκατομμύρια δολάρια, χωρίς καν να προσπαθεί να το κρύψει.

Οι Ρεπουμπλικανοί κατέκτησαν το Κογκρέσο το 1994, με τον Νιουτ Γκίνγκριτς να κραυγάζει: «Καιρός να τελειώνουμε με τη διαφθορά των Δημοκρατικών». Και είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα με την οποία οι ίδιοι έφτασαν και ξεπέρασαν εκείνα τα επίπεδα διαφθοράς. Είναι σαν να μην έχουν διδαχθεί τίποτα από την προσωρινότητα της εξουσίας. Η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους ταυτίστηκε με τα συμφέροντα των μεγάλων εταιρειών σε επίπεδα πρωτόγνωρα στην αμερικανική ιστορία.

*Η διαφθορά, βέβαια, δεν περιορίζεται σε αυτήν την ηγετική τάξη. Είναι ένα συστημικό φαινόμενο.

Μία από τις αιτίες της είναι το κόστος της πολιτικής. Εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά θα έλεγα και σε όλο τον δυτικό κόσμο, οι πολιτικοί και εκλογικοί μηχανισμοί έχουν γίνει πολύ δαπανηροί. Αυτή είναι μια μάλλον προβλέψιμη συνέπεια της σημασίας που έχει η τηλεόραση στις εκλογικές εκστρατείες και της παρακμής της πολιτικής στράτευσης σε τοπικό επίπεδο.

Είναι γεγονός ότι η τοπική πολιτική, εκείνη που κινητοποιούσε τους εκλογείς με τρόπο πολύ πιο δημοκρατικό και λιγότερο δαπανηρό, ήδη δεν υπάρχει πλέον. Κάποτε οι εκλογικές εκστρατείες βασίζονταν στη στράτευση των μελών των κομμάτων, στους πολίτες που συμμερίζονταν ένα πρόγραμμα ή ένα πολιτικό ιδεώδες.

Σήμερα όλα έχουν παραγκωνιστεί από μιαν ακραία χρήση και από τον έλεγχο των μέσων μαζικής επικοινωνίας και ιδιαίτερα της τηλεόρασης.

*Υπάρχει ανάγκη χρημάτων για τις εκλογικές διαφημίσεις, για τις δημοσκοπήσεις, για τις τηλεοπτικές εμφανίσεις των υποψηφίων. Κάθε τηλεοπτική εμφάνιση είναι μελετημένη ώς την τελευταία λεπτομέρεια. Ο υποψήφιος και οι συνεργάτες του φτάνουν σε μια πόλη. Υπάρχουν οι μακιγιέρ, οι ειδικοί της εικόνας, οι σύμβουλοι, μια ομάδα δημοσιογράφων που συνοδεύουν τον υποψήφιο. Ο υποψήφιος εμφανίζεται για τρία λεπτά στα βραδινά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και έπειτα, με όλη τη συνοδεία του, ξαναμπαίνει στο ιδιωτικό του τζετ και ξαναρχίζει το ταξίδι με προορισμό μιαν άλλη πόλη.

Είναι μια στρατηγική που επαναλαμβάνεται σε όλη τη διάρκεια της εκλογικής εκστρατείας. Απαιτεί τεράστιες ποσότητες χρήματος και ωθεί τους πολιτικούς να αναζητούν τη στήριξη αυτών που ελέγχουν τις πηγές χρηματοδότησης.

*Ενας τρόπος για να μειωθεί η δύναμη του χρήματος στην πολιτική, τουλάχιστον στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα ήταν να χρηματοδοτείται η πολιτική με τη φορολογία και όχι με τις συνδρομές των επιχειρήσεων και των πολύ πλούσιων ατόμων. Βέβαια, οι εκπρόσωποι των λόμπι θα μπορούσαν να συνεχίσουν να προσφέρουν δαπανηρά ταξίδια για παιχνίδια γκολφ στη Σκοτία ή γεύματα σε πολυτελή εστιατόρια.

Αλλά τα πελώρια ποσά, που χρειάζονται οι πολιτικοί για τις εκστρατείες τους, δεν θα προέρχονται πλέον από τα λόμπι και από τα συμφέροντα που αυτά εκπροσωπούν αλλά από το κράτος. Θα ήταν μια σημαντική διαφορά.

*Αλλά η δημόσια χρηματοδότηση δεν αρκεί. Χρειάζεται μια αναζωογόνηση της τοπικής πολιτικής, εκείνης που γίνεται πόρτα με πόρτα, με τα τηλεφωνήματα, τις συγκεντρώσεις, τις επιτροπές. Είναι μέσα που φαίνονται ξεπερασμένα, αλλά διατηρούν μεγάλη αποτελεσματικότητα και είναι δύσκολο να τα παρακάμπτουμε στη δημοκρατία.

Το Ιντερνετ είναι ένα άλλο μέσο που επιτρέπει να ρίξουμε τα κόστη και να κινητοποιήσουμε τους εκλογείς. Η δύναμη του χρήματος μεγαλωνει, επειδή τα δυτικά πολιτικά συστήματα κυβερνιούνται όλο και λιγότερο από κόμματα με σοβαρή ιδεολογική βάση.

*Στο παρελθόν τα κόμματα αναδείκνυαν την ηγετική τάξη και έθεταν κανόνες στην πολιτική δράση. Αυτός ο ρόλος εκπαίδευσης στη δημοκρατία σήμερα δεν υπάρχει πλέον.

Του ΜΑΪΚΛ ΓΟΥΟΛΤΣΕΡ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 06/07/2008