Οι περιπτώσεις πολιτικής διαφθοράς είναι κατά τα φαινόμενα δύο ειδών: Υπάρχουν οι πολιτικοί που πλουτίζουν παράνομα. Και υπάρχουν τα πολιτικά κόμματα που χρηματοδοτούν τις δραστηριότητές τους και την οργάνωσή τους.
Τα δύο προβλήματα είναι διαφορετικού χαρακτήρα, αλλά συνδέονται στενά. Στην πραγματικότητα, η διαφθορά γεννιέται από το γεγονός ότι ο διαχωρισμός των δύο εξουσιών -της εκτελεστικής και της νομοθετικής- έχει υποκατασταθεί από την παντοδυναμία των πολιτικών κομμάτων, που προσπαθούν να διευρύνουν την επιρροή τους, αντί να είναι απλά όργανα πολιτικής αντιπροσώπευσης στην άσκηση της κρατικής εξουσίας. *Εκεί όπου τα πολιτικά κόμματα επέβαλαν τα συμφέροντά τους τόσο στη Βουλή όσο και στην κυβέρνηση, ορισμένα άτομα κατέληξαν να χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους τους πόρους που συσσωρεύτηκαν χάρη στην εξουσία των κομμάτων.Στις κοινωνίες μας οι βουλευτές δεν νομοθετούν πλέον. Σχεδόν παντού είναι οι κυβερνήσεις αυτές που προετοιμάζουν και προτείνουν τους νόμους. Οι βουλευτές αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος της δραστηριότητάς τους είτε στα καθήκοντα διαχείρισης στους δήμους ή στις περιφέρειες, είτε στις προσωπικές τους υποθέσεις. Και η μορφή του δημόσιου λειτουργού χάνεται εξίσου γρήγορα όσο και εκείνη του νομοθέτη. Η αποκέντρωση συνέβαλε σε αυτή την εξέλιξη. Στη Γαλλία οι ανώτεροι δημόσιοι λειτουργοί διατηρούν την αίσθηση της κρατικής ευθύνης, υποβάλλονται σε αυστηρούς διοικητικούς και δικαστικούς ελέγχους και γενικά δεν έχουν πολιτική επιρροή τέτοια που να τους επιτρέπει να μη σέβονται ένα κανόνα ή ένα νόμο που τον έχουν θεσπίσει άλλοι. *Αλλά στη Γαλλία, όπως και αλλού, μεταξύ των νομοθετών και των δημόσιων λειτουργών έχει αναπτυχθεί η ενδιάμεση κατηγορία των επαγγελματιών της πολιτικής, οι οποίοι έχουν απαλλαγεί τόσο από τους κοινοβουλευτικούς ελέγχους όσο και από τους διοικητικούς κανόνες. Ως το σημείο να συγκρούονται με την αντίσταση της δικαστικής εξουσίας, όπως στην Ιταλία ή στην Ισπανία. Στις ΗΠΑ, όπου η εξουσία των κομμάτων αναπτύχθηκε προηγούμενα, η δικαστική εξουσία πέρασε υπό τον έλεγχό τους και η διαφθορά ξεπέρασε κάθε όριο. Πώς θα μπορούσε να μην χρησιμεύει στον προσωπικό πλουτισμό ένα μέρος των πελώριων πόρων που ελέγχονται από τα κόμματα;*Εδώ και πολύ καιρό τα κόμματα δεν είναι πλέον όργανα σύνθεσης των κοινωνικών αιτημάτων ούτε και απλά όργανα πρόσβασης στην πολιτική εξουσία. Αυτό που πολιτικοί στοχαστές όπως ο Μίχελς, ο Μόσκα, ο Οστρογκόρσκι έχουν πει στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν γεννιόταν το πρώτο μεγάλο μαζικό κόμμα, η γερμανική σοσιαλδημοκρατία, είναι ακόμα πιο αληθινό σήμερα, από τη στιγμή που τα κόμματα ελέγχουν την τοπική αυτοδιοίκηση, τις δημόσιες επιχειρήσεις, τις διάφορες οργανώσεις, που διαθέτουν όλες τους σημαντικούς πόρους.
Δεν είναι οι συνδρομές των μελών αυτές που προμηθεύουν στα κόμματα τα μέσα για την επιβίωσή τους. Οι εκλογικές εκστρατείες είναι εξαιρετικά δαπανηρές, σε σημείο που τα μεγάλα κόμματα σχηματίζουν ένα πολιτικό ολιγοπώλιο και κατέχουν από μόνα τους τη δύναμη να εκλέγουν τους υποψηφίους τους.*Η πάλη ενάντια στη διαφθορά προϋποθέτει πρώτα την παρέμβαση της δικαστικής εξουσίας, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις τίθεται το ερώτημα αν υπάρχουν δικαστές οι οποίοι με τη σειρά τους υποκινούνται από μια μεροληπτική λογική. Αλλά αυτή η πάλη, για να είναι αποτελεσματική, προϋποθέτει ότι η νομοθετική εξουσία θα ξαναβρεί το ρόλο της, δηλαδή ότι οι βουλευτές θα αφοσιωθούν ολοκληρωτικά στο νομοθετικό τους έργο και στην εκπροσώπηση των κοινωνικών αιτημάτων. Από την άλλη μεριά, χρειάζεται η εκτελεστική εξουσία να βασίζεται σε μιαν ανεξάρτητη δημόσια διοίκηση και σε μιαν επαγγελματική γραφειοκρατία με τη βεμπεριανή έννοια του όρου, όπου οι δημόσιοι λειτουργοί να βασίζουν την καριέρα τους στις ειδικές τους γνώσεις. Οπου η καριέρα ενός υπαλλήλου εξαρτάται από την πολιτική πελατεία στην οποία ανήκει, εισχωρεί η διαφθορά.*Η εξουσία των κομμάτων γίνεται υπερβολική όχι μόνον χάρη στην απαδιάρθρωση του κράτους και την παράνομη συσσώρευση πόρων. Γίνεται και όταν μειώνεται ο έλεγχος της κοινής γνώμης στις πολιτικές της εκπροσωπήσεις. Πράγμα που συμβαίνει όταν αποδυναμώνεται η ικανότητα αυτόνομης έκφρασης και δράσης των κοινωνικών δυνάμεων. Δεν έχουμε πλέον μια ταξική πολιτική και τα κόμματα δεν υποβάλλονται στον έλεγχο των ταξικών οργανώσεων, των εργοδοτικών ή των εργατικών. *Σχεδόν παντού τα μαζικά κόμματα παίζουν όλο και λιγότερο ένα ρόλο αντιπροσώπευσης και όλο και περισσότερο ένα ρόλο κατάκτησης και αξιοποίησης της εξουσίας. Καταλήγουν, επομένως, να παραχωρούν περισσότερη ελευθερία σε εκείνους τους παράγοντες που αποβλέπουν πάνω απ' όλα στην καριέρα τους και στον προσωπικό τους πλουτισμό. Αυτή η απώλεια αντιπροσωπευτικότητας είναι σήμερα πολύ ορατή. Τα κόμματα εξέφρασαν για πολύ καιρό τις κοινωνικές συγκρούσεις που γεννήθηκαν από τη βιομηχανική κοινωνία. Αυτό σήμερα δεν συμβαίνει πλέον. Τα σοσιαλιστικά κόμματα έχουν γίνει κόμματα των μεσαίων τάξεων ή και κόμματα χωρίς κοινωνικό στίγμα.*Η δημοκρατία απειλήθηκε πάντα από δύο μεριές. Από τα έξω, από την ισχύ μιας οικονομικής, διοικητικής ή στρατιωτικής ηγετικής ελίτ. Από τα μέσα, από την κομματοκρατία. Στις χώρες μας ο κίνδυνος μιας δικτατορίας είναι λιγότερο πιθανός από εκείνον της πολιτικής διαφθοράς, δηλαδή της απώλειας υπευθυνότητας από μέρους των πολιτικών, οι οποίοι αισθάνονται όλο και λιγότερο εκλεγμένοι και όλο και περισσότερο επαγγελματίες, λιγότερο εκπρόσωποι και περισσότερο ιθύνοντες. *Δίνοντας μεγαλύτερη δύναμη και αυτονομία στις κοινωνικές δυνάμεις, αποκαθιστώντας τη νομοθετική λειτουργία, ενισχύοντας τον επαγγελματικό χαρακτήρα της δημόσιας διοίκησης και διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας, θα μπορέσουμε να εξαλείψουμε την πολιτική διαφθορά, που καταστρέφει από τα μέσα τη δημοκρατία.
Του ΑΛΕΝ ΤΟΥΡΕΝ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 06/07/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου