Η σοσιαλδημοκρατία σε κρίση ταυτότητας

Liem Hoang-Νgoc - Philippe Marliere

Ο βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν (δεξιά) ανέτρεψε τους πυλώνες της πολιτικής του προκατόχου του Τόνι Μπλερ προκειμένου να ανακόψει τη φθίνουσα δημοτικότητά του και να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης. RΕUΤΕRS/RUSSΕLL ΒΟΥCΕ

Σε μια πρόσφατη ημερίδα με τίτλο «Η σοσιαλδημοκρατία θα είναι ευρωπαϊκή αλλιώς θα πάψει να υπάρχει» ο ιστορικός Αλέν Μπεργκουνιού και ο ερευνητής Ζεράρ Γκρυνμπέργκ εκτιμούσαν ότι η οικονομική κρίση προσφέρει στη σοσιαλδημοκρατία την ευκαιρία να ξαναγίνει μια «χρήσιμη» πολιτική δύναμη, υπό τον όρο να «αναλάβει πνευματικά και πολιτικά τις ευθύνες της για την κρίση». Είναι γεγονός: η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία περνά μια μεγάλη υπαρξιακή κρίση.

Στην Ευρώπη τα κόμματα που προέρχονται από αυτήν έχουν χάσει δεκατρείς από τις δεκαπέντε τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις. Οπου βρίσκονται στην εξουσία η πολιτική τους είναι έντονα αντιδημοφιλής (Βρετανία, Γερμανία). Οσα βρίσκονται στην αντιπολίτευση, παρ΄ ότι έχουν να αντιμετωπίσουν σκληρές πολιτικές από τα νεοδεξιά κυβερνητικά κόμματα, δεν έχουν φωνή και κρίνονται ελάχιστα αξιόπιστα από τους πολίτες (Γαλλία, Ιταλία).

Σε έναν οικονομικό κόσμο που αλλάζει, οι κκ. Μπεργκουνιού και Γκρυνμπέργκ προειδοποιούν τους σοσιαλιστές να μην υποπέσουν σε «αντικαπιταλιστικές εξάρσεις». Ξεχνούν να διευκρινίσουν ότι ο σοσιαλισμός γεννήθηκε ως αντίθεση στον καπιταλισμό και ότι από το 1920 η ρεφορμιστική οικογένειά του δεν έπαψε να προσπαθεί να επιφέρει αλλαγές δημοκρατικά, βήμα προς βήμα. Είναι παράξενο ότι οι δύο ερευνητές δεν αναφέρουν πουθενά τη «νέα» σοσιαλδημοκρατία που εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1980.

Μέσω της κυβερνητικής εμπειρίας της στη Γαλλία, στην Ισπανία και στην Ελλάδα αυτή η «σύγχρονη» Αριστερά συνεισέφερε στην έλευση του οικονομικού καπιταλι σμού απορυθμίζοντας τις οικονομικές αγορές. Ιδιωτικοποίησε το τραπεζικό σύστημα και τις στρατηγικές επιχειρήσεις και ιδιοποιήθηκε- χωρίς ποτέ να το αναγνωρίζει- τη νεοφιλελεύθερη σκέψη των δεξιών αντιπάλων της. Αυτή η υποκριτική στάση σταμάτησε το 1997, με την άνοδο στην εξουσία του Τόνι Μπλερ, ο οποίος χωρίς συμπλέγματα διεκδίκησε μερίδιο στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση: υποστήριξη στην απορύθμιση των αγορών, μείωση των φόρων στα υψηλά εισοδήματα, ευελιξία της αγοράς εργασίας, ιδιωτικοποιήσεις και διάλυση του Κράτους Προνοίας.

• Ο μπλερικός τρίτος δρόμος προκάλεσε τον θαυμασμό της σοσιαλδημοκρατίας στο σύνολό της, σε βαθμό που το Κόμμα των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών δεν κατόρθωσε να καταδικάσει την εισβολή στο Ιράκ! Την περίοδο 1997-2006 η σοσιαλδημοκρατία έψελνε σε κάθε εθνική γλώσσα το μπλερικό τροπάριο: «Δεν υπάρχουν αριστερές ή δεξιές οικονομικές πολιτικές, υπάρχουν μόνο πολιτικές που λειτουργούν και άλλες που δεν λειτουργούν». Οι σοσιαλιστές υποψήφιοι στις δύο τελευταίες προεδρικές εκλογές της Γαλλίας έχασαν επειδή θέλησαν να εισαγάγουν αυτή την ατζέντα. Χρειάζεται πραγματικά να επιμένουμε σε έναν δρόμο ο οποίος οδήγησε σε μεγάλες ήττες τη στιγμή που ακόμη και η ίδια η νέα Δεξιά ανακαλύπτει τις αρετές του δημόσιου παρεμβατισμού απέναντι στα σφάλματα της αγοράς;

Προτού καν ξεσπάσει η οικονομική κρίση η Ευρώπη είχε γίνει η ζώνη με την ασθενέστερη ανάπτυξη στον κόσμο, όπου το άνοιγμα στον ανταγωνισμό στάθηκε ανίκανο να τονώσει τις επενδύσεις. Αντίθετα με ό,τι υποστηρίζουν οι δύο ερευνητές, η σοσιαλδημοκρατία δεν αποδυναμώθηκε από την κρίση της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. Η ιδεολογική και πολιτική κρίση της σοσιαλδημοκρατίας ήταν εκείνη που έσπρωξε την Ευρώπη σε μια οπισθοδρομική και αντικοινωνική δίνη την οποία σήμερα αμφισβητούν οι λαοί.

• Για να σβήσει την οικονομική πυρκαϊά το σχέδιο Μπράουν ξεφεύγει από όλους τους κανόνες της μπλερικής σκέψης. Η σοσιαλδημοκρατία όμως δεν θα πρέπει να αρκεστεί στο να χειροκροτήσει τη χωρίς αντάλλαγμα κοινωνικοποίηση των χρεών του παιχνιδιού του οικονομικού καπιταλισμού ζητώντας τη συνέχιση των «διαρθρωτικών αλλαγών». Θα χάσει ακόμη περισσότερο τη φωνή της τη στιγμή που η Δεξιά επωφελείται της κρίσης για να δικαιολογήσει την ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεών της και να καταστήσει μη αναστρέψιμο το ξήλωμα των οργάνων του δημόσιου ελέγχου της παραγωγής και της κατανομής του πλούτου.

Αυτό που θα πρέπει να προτείνει για να σώσει την Ευρώπη από την ύφεση είναι ένα πραγματικό Νew Deal. Ενα πρόγραμμα μεγάλων έργων που θα περιλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και των δημόσιων υπηρεσιών (μεταφορές, επικοινωνίες, νοσοκομεία, σχολεία, πανεπιστήμια). Τα κράτη θα πρέπει επίσης να αυξήσουν τη συμμετοχή τους με δικαίωμα ψήφου και ελέγχου στον τραπεζικό τομέα αλλά και στις στρατηγικές επιχειρήσεις που η αξία των μετοχών τους δέχεται επίθεση στο Χρηματιστήριο.

• Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία θα πρέπει να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις για την ανακατανομή των φόρων ώστε το βάρος να μη βαρύνει μόνο τις μεσαίες και φτωχότερες τάξεις. Πρέπει επιτέλους να προτείνει στους κοινωνικούς εταίρους να συμφωνήσουν σε μια αύξηση των μισθών με βάση την παραγωγικότητα και τον πληθωρισμό ώστε να εξαλείψει τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των εργαζομένων. Ας μην ξεχνάμε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους ευρωπαϊκούς κλώνους του αμερικανικού μοντέλου η στασιμότητα του μέσου μισθού αποτελεί την αιτία της αύξησης των χρεών των νοικοκυριών.

Οι μελλοντικές εκλογικές αναμετρήσεις δεν θα κερδηθούν «στο κέντρο». Οι ψηφοφόροι που έφεραν στην εξουσία τα κόμματα της νέας ευρωπαϊκής Δεξιάς ανήκουν στις λαϊκές τάξεις. Η σοσιαλδημοκρατία πρέπει να προσπαθήσει να τις κατακτήσει, αλλιώς θα πάψει να υπάρχει.

• Ο κ. Λικμ Χοάνγκ Νγκοκ είναι οικονομολόγος του Πανεπιστημίου Ρaris Ι. Ο κ. Φιλίπ Μαρλιέρ είναι πολιτειολόγος του University College London.