ΔΙΑΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΟ ΒΗΜΑ!

Ωρα για αλλαγή!

* To σκάνδαλο Siemens δείχνει τα όρια του πολιτικού συστήματος * Τα επόμενα ονόματα φοβούνται ΝΔ και ΠαΣοΚ * Ποιος κινεί τα νήματα των αποκαλύψεων * Το «μαύρο ταμείο» των Γερμανών και οι καταβολές στα κόμματα * Ο ρόλος των Αμερικανών

Την ώρα που οι αποκαλύψεις αλλά και οι φημολογίες για το σκάνδαλο της Siemens σκορπούν πανικό στα επιτελεία των κομμάτων, καθίσταται προφανές ότι το ισχύον πολιτικό σύστημα έχει φθάσει στα όριά του. Πολλοί εκτιμούν ότι μπορεί να επαναληφθεί το ανάλογο της Ιταλίας και να οδηγηθούμε σε γενικότερη κατάρρευση του κομματικού σκηνικού. Όλο και περισσότερα στοιχεία φαίνεται να συνδέουν το «μαύρο ταμείο» των Γερμανών με τα ταμεία των κομμάτων, ενώ ερωτήματα διατυπώνονται για τα κέντρα που τροφοδοτούν τη δημοσιότητα με τις σχετικές φήμες και πληροφορίες. Ήδη πάντως διατυπώνεται από διάφορες πλευρές το αίτημα μιας «νέας μεταπολίτευσης», η ανάγκη για μια αναγέννηση της πολιτικής. «Το Βήμα» [22/06/2008] ανοίγει ευχαρίστως τις σελίδες του στον διάλογο.

Γράφουν: Αν. Γιαννίτσης, Π. Ευθυμίου, Ν. Κωνσταντόπουλος

Σε αναζήτηση διεξόδων, Ωρα για νέα μεταπολίτευση, Η έξοδος από την κρίση

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΑΣΤΡΙΧΤ

Σχόλιο της Deutsche Welle

Οι Ιρλανδοί απέρριψαν τη Μεταρρυθμιστική Συνθήκη, βυθίζοντας την Ευρώπη σε μια νέα πολιτική κρίση. Η λάιτ εκδοχή του «ευρωσυντάγματος» ναυάγησε τελικά στη μοναδική χώρα που διοργάνωσε δημοψήφισμα. Και ακριβώς το γεγονός αυτό δίνει την αφορμή για νέες συζητήσεις που αφορούν τη σχέση των Ευρωπαίων με την Ε.Ε. αλλά και τον ρόλο των εθνικών δημοψηφισμάτων.

Το ιρλανδικό «όχι» είναι, όμως, κάτι περισσότερο από αυτά. Είναι το τέλος της Ε.Ε., όπως τουλάχιστον την είχαμε γνωρίσει μετά το Μάαστριχτ. Μετά την απόρριψη της «Συνταγματικής Συνθήκης» από τη Γαλλία και την Ολλανδία, όλα έδειχναν ότι δεν θα ήταν πλέον αυτονόητη η συνέχιση της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ανεξαρτήτως του τι θα αποφασίσουν οι 27 αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, που θα συνεδριάσουν την Πέμπτη και την Παρασκευή στις Βρυξέλλες, η Ε.Ε. δύσκολα θα συνέλθει από το πλήγμα που δέχτηκε την περασμένη εβδομάδα στην Ιρλανδία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ε.Ε. δεν κατάφερε να γίνει Ευρώπη των πολιτών. Εξακολουθεί να είναι ένας τεράστιος γραφειοκρατικός λαβύρινθος μειωμένης δημοκρατικής νομιμότητας. Εν τούτοις, λαμβάνει αποφάσεις για σημαντικά θέματα που αφορούν την καθημερινότητα του πολίτη: την εργασία του, την υγεία του, την εκπαίδευσή του, το περιβάλλον, την ενέργεια, ακόμα και την ασφάλειά του. Και η μοναδική δυνατότητα παρέμβασης που έχει ο πολίτης είναι να ψηφίζει κάθε πέντε χρόνια τους εκπροσώπους του στο μειωμένων αρμοδιοτήτων Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Με αυτά τα δεδομένα ένα δημοψήφισμα θα μπορούσε να θεωρηθεί κορύφωση της δημοκρατικής παρέμβασης των πολιτών. Ενισχύεται, όμως, πράγματι έτσι η νομιμότητα της Ε.Ε.; Σε ποιον βαθμό συνιστά το ιρλανδικό «όχι» απάντηση στην αποξένωση της Ε.Ε. από τους πολίτες της;

Θα αρθεί το δημοκρατικό έλλειμμα της Ε.Ε. με την άρνηση -για διαφορετικούς λόγους- 850 χιλιάδων Ιρλανδών να κυρώσουν τη Συνθήκη της Λισαβόνας, η οποία αφορά σχεδόν 500 εκατομμύρια Ευρωπαίους; Ασφαλώς όχι. Το αντίθετο συμβαίνει. Μια μικρή μειονότητα -με σοβαρά και λιγότερο σοβαρά επιχειρήματα- αποφάσισε με το «όχι» της να εκφράσει την αντίθεσή της σε πολλά κακώς κείμενα που δεν σχετίζονται οπωσδήποτε με την Ε.Ε. Δικαίωμά της. Οπως είναι δικαίωμα του 45% των Ιρλανδών εγγεγραμμένων ψηφοφόρων που αποφάσισαν να απόσχουν από τις κάλπες. Αλλά εάν θα πρέπει η Ε.Ε. να αλλάξει πορεία, αυτό θα πρέπει να το αποφασίσουμε όλοι και όχι μόνο οι Ιρλανδοί. [ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/06/2008]

ΠΩΣ ΟΙ ΠΛΟΥΣΙΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ

Για να πλουτίσει κάποιος πρέπει κάποιοι άλλοι να φτωχύνουν. Τι σημαίνει αυτό για τον πλανήτη; Ο Ερβέ Κεμπφ, δημοσιογράφος του Monde, στο βιβλίο του «Πώς οι πλούσιοι καταστρέφουν τον πλανήτη» θίγει το ζήτημα της οικολογικής καταστροφής από πολιτικής σκοπιάς: η παγκόσμια οικονομική ολιγαρχία, επικεφαλής της οποίας βρίσκονται οι αμερικανοί κροίσοι, σπαταλά όχι απλώς τον πλούτο τού σήμερα αλλά και μεγάλα τμήματα των εισοδημάτων του μέλλοντος. Η ανάπτυξη πήρε ξέφρενους ρυθμούς εις βάρος του περιβάλλοντος και η οικολογική καταστροφή υπήρξε το κόστος για την επίτευξή της. [ΤΟ ΒΗΜΑ, 15/6/2008, σελ. 20-21]

Η χαρά της καταστροφής

ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΑΓΟΡΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

The Guardian / Η Καθημερινή

H αλματώδης αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού δεν σημαίνει απλά ότι πρέπει να σιτιστούν περισσότεροι άνθρωποι. Ταυτόχρονα προμηνύει τη μεταβολή των διατροφικών επιλογών ανά την υφήλιο καθώς τα αναπτυσσόμενα κράτη γίνονται όλο και πιο πλούσια. Ενώ η ζήτηση τροφίμων αυξάνεται σε όλο τον κόσμο, η προσφορά προσπαθεί να ανταποκριθεί στις διαρκώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις, κάτι που πιθανώς θα έχει καταστροφικές συνέπειες για κάθε κράτος. Εάν δεν ληφθούν άμεσα τα απαραίτητα μέτρα, οι φτωχοί του κόσμου θα υποφέρουν ακόμα περισσότερο από ό,τι σήμερα. Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητή η σημασία των αλλαγών σε Ε.Ε. και Βρετανία, το Βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων ανέπτυξε τέσσερα σενάρια που ενδεχομένως να επικρατήσουν μελλοντικά όσον αφορά την παγκόσμια προσφορά τροφίμων.

1. Στιγμιαίο φαινόμενο: Η αύξηση των τιμών πυροδοτεί αύξηση των επενδύσεων στην παραγωγή. Σε 2-3 χρόνια αποκαθίσταται η παγκόσμια παραγωγή χάρη στις ευνοϊκές καιρικές συνθήκες. Καθώς μειώνεται η τιμή του πετρελαίου και βελτιώνονται οι γεωπολιτικές συνθήκες, οι τιμές των τροφίμων μπορεί να υποχωρούν αλλά παραμένουν ευμετάβλητες. Αυτό το σενάριο υποδεικνύει πόσο θα πρέπει να μεταβληθούν ευνοϊκά οι παράγοντες που καθορίζουν τις τιμές ώστε να πέσουν στα «γνώριμα» επίπεδα.

2. Διατροφικός πληθωρισμός: Αυξάνεται η ζήτηση τροφίμων παγκοσμίως με ρυθμούς που ξεπερνούν την παραγωγή. Επενδύσεις στην τεχνολογία που βοηθούν την παραγωγή των διατροφικών ειδών εξασφαλίζουν την κάλυψη των αναγκών, αλλά το ποσοστό του προσωπικού εισοδήματος που δαπανάται στην αγορά τροφίμων μειώνεται. Η οικονομική λογική που διέπει αυτό το σενάριο αποτελεί θέμα συζήτησης μεταξύ επενδυτών. Η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται σε μία περίοδο ύφεσης και φυσιολογικά έπρεπε να μειώνονται οι τιμές των αγαθών εξαιτίας του αναμενόμενου περιορισμού της οικονομικής δραστηριότητας – κι όμως θα παραμένουν υψηλές. Η διατήρηση του πληθωρισμού στις τιμές των τροφίμων θα επιφέρει σειρά προκλήσεων, ενώ όλοι οι τομείς θα δυσκολευτούν να υπολογίσουν τις απαραίτητες επενδύσεις που απαιτούνται ώστε να ανταποκριθούν στην αναγκαία αύξηση της παραγωγής.

3. Στη Νέα Εποχή: Η επιδείνωση της κλιματικής μεταβολής και η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου διατηρεί τις τιμές των τροφίμων σε πολύ υψηλά επίπεδα. Μειώνεται η κατά κεφαλήν παραγωγή. Είναι πλέον αναπόφευκτη η μεταβολή στην παραγωγή τροφίμων και όχι μόνο. Το νέο σενάριο απαιτεί την ανάπτυξη νέων αρχών προσφοράς, τη χάραξη νέων πολιτικών και τη δημιουργία καινούργιων δομών που θα στοχεύουν στην τεχνολογική εξέλιξη και καινοτομία. Η προώθηση σημαντικών αγροτικών επενδύσεων προκαλεί ανησυχία. Για να επιτευχθεί αύξηση της παραγωγής θα πρέπει να μεταβληθούν άρδην τα υπάρχοντα πρότυπα παραγωγής ειδών διατροφής, όπως, εξάλλου, και της παράδοσής τους. Οι νέες συνθήκες θα απαιτούν τη δημιουργία διαφορετικών μοντέλων ανταγωνισμού στη βιομηχανία, τέτοιων ώστε να επιτρέπουν την κατάκτηση της πρωτοκαθεδρίας στην αγορά, κάτι που θα επιτυγχάνεται με την υιοθεσία οικολογικών προγραμμάτων όπως και προγραμμάτων κοινωνικής ευθύνης.

4. Διατροφική κρίση: Εμφανίζονται σημαντικές ελλείψεις σε τρόφιμα εξαιτίας των νέων ασθενειών σε καλλιέργειες και ζώα. Αυτό προκαλεί σοκ στην κοινή γνώμη και πανικό στους πολιτικούς. Μοναδικός στόχος, ακόμα και στον ανεπτυγμένο κόσμο, είναι να μην πεινάσει ο κόσμος. Με τις τιμές να εκτινάσσονται στα ύψη η αντιμετώπιση της κρίσης προκαλεί ένα νέο και μη δοκιμασμένο μοντέλο προσφοράς. Η επιλογή και οι αγορές με βάση την αξία δεν αποτελούν άμεση προτεραιότητα του καταναλωτικού κοινού. Η επιτυχία ή αποτυχία των επιχειρήσεων θα βασίζεται αποκλειστικά στην ικανότητά τους να εξασφαλίσουν προμήθειες και στη δύναμη των εμπορικών τους συμμαχιών. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να λάβουν πολύ δύσκολες αποφάσεις σχετικά με το πότε αλλά και με το «πόσο» θα πρέπει να επέμβουν.

ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΟ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑΣ

The New York Times / Η Καθημερινή

Τα τελευταία 20 χρόνια έφεραν στον κόσμο περισσότερο εμπόριο, περισσότερη παγκοσμιοποίηση και περισσότερη οικονομική ανάπτυξη απ’ ό,τι οποιαδήποτε προηγούμενη περίοδος στην ιστορία. Λίγοι σχολιαστές πίστεψαν ότι ήταν εφικτή τόσο γρήγορα μια τέτοια ανάπτυξη στο εμπόριο και το επίπεδο διαβίωσης.

Τουλάχιστον 400 εκατομμύρια Κινέζοι ξέφυγαν από το στάδιο της φτώχειας μεταξύ των ετών 1990 και 2004, σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η Ινδία έγινε μια ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία, η μέση τάξη στη Βραζιλία και το Μεξικό ανθεί και πρόσφατα επιτεύγματα στην Γκάνα και την Τανζανία δείχνουν ότι χώρες της Αφρικής μπορούν και αυτές να «πάρουν τη στροφή». Παρά τα τεράστια πλεονεκτήματα, ωστόσο, υπάρχει αντίδραση έναντι της παγκοσμιοποίησης και μια κυρίαρχη πεποίθηση ότι απαιτείται μετριοπάθεια. Οι συνηθισμένοι άνθρωποι συχνά αμφισβητούν τα οφέλη του παγκόσμιου εμπορίου και τώρα πολλοί διανοούμενοι γίνονται και αυτοί πιο σκεπτικιστές. Ωστόσο τα δεδομένα στην πράξη δείχνουν ότι το ισχύον κλίμα οικονομικής απαισιοδοξίας δεν είναι δικαιολογημένο. Οι κλασικές συνταγές για το εμπόριο, τις επενδύσεις και τα καλά κίνητρα δεν ήταν ποτέ πιο επιτυχείς στο να παράγουν τεράστια κέρδη για το καλό της ανθρωπότητας.

Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης είχε, φυσικά, τα τραντάγματά της, κάτι που αντανακλά και η πρόσφατη άνοδος των τιμών των βασικών αγαθών, αλλά αυτό αποτελεί, κατά μεγάλο μέρος, συνέπεια της ποιότητας και της ταχύτητας με την οποία εξελίσσεται η ευημερία. Χώρες όπως η Κίνα έχουν γίνει πλουσιότερες τόσο γρήγορα που η παγκόσμια παραγωγή ενέργειας και τροφίμων ήταν αδύνατο να προσαρμοστεί στον ρυθμό τους. Η ταχεία οικονομική ανάπτυξη, όμως, είναι πράγματι η σωστή κατεύθυνση, ακόμη κι αν μερικοί από τους εναπομείναντες φτωχούς υποφέρουν από τις υψηλές τιμές των τροφίμων.

Παρόλη τη συζήτηση για το «αναγκαίο διάλειμμα» από την παγκοσμιοποίηση, το παγκόσμιο εμπόριο επιταχύνεται και αυτό εξυπηρετεί τη βελτίωση. Είναι αλήθεια ότι οι συνομιλίες στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου για τη μείωση των δασμών έχουν καταλήξει σε αδιέξοδο και ότι το αμερικανικό Δημοκρατικό Κόμμα, τουλάχιστον στη θεωρία, απομακρύνθηκε από την κληρονομιά του ελεύθερου εμπορίου του Μπιλ Κλίντον. Αλλά ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών θα συνεχίσει πιθανότατα να αυξάνεται, καθώς η παγκόσμια οικονομία διευρύνεται. Επιπλέον, μια μεγάλη πλειοψηφία των Αμερικανών ποτέ δεν είχε μεγαλύτερη πρόσβαση στα οφέλη των παγκόσμιων συναλλαγών και της ευημερίας του υπόλοιπου κόσμου.

Οι οπαδοί του εμπορίου εστιάζουν την προσοχή στα οφέλη από τα αγαθά που φθάνουν από το εξωτερικό, όπως τα υποδήματα πολυτελείας από την Ιταλία ή τα τσιπ υπολογιστών από την Ταϊβάν. Το πραγματικό βραβείο, όμως, είναι οι νέες ιδέες. Εως το 2010, η Κίνα θα έχει περισσότερους επιστήμονες με PH.D και μηχανικούς από τις ΗΠΑ. Αυτοί οι επαγγελματίες δεν είναι απειλή. Αντιθέτως είναι δημιουργοί, των οποίων οι ιδέες είναι πιθανόν να βελτιώσουν τις ζωές των απλών Αμερικανών και όχι μόνο της επιχειρηματικής ελίτ. Οσο μεγαλύτερη πρόσβαση έχουν οι Κινέζοι στην αμερικανική και τις άλλες αγορές, τόσο πιο εύκολα θα πληρώνουν για την ανώτατη εκπαίδευσή τους, τόσο ισχυρότερο θα είναι το κίνητρό τους για να καινοτομούν.

Νέες ιδέες για μεγαλύτερες πιθανότητες κέρδους

Συντηρητικοί και φιλελεύθεροι οικονομολόγοι συμφωνούν στο ότι οι νέες ιδέες αποτελούν βάση για όλο και υψηλότερο επίπεδο διαβίωσης. Για παράδειγμα, χρειαζόμαστε επειγόντως νέες βιοτεχνολογίες, μια θεραπεία για το έιτζ και μια πιο διάφανη ενεργειακή υποδομή. Το εμπόριο είναι μέρος της πορείας προς αυτήν την κατεύθυνση. Μια πλουσιότερη Κίνα, μια πιο ευημερούσα Ινδία, συνεπάγεται επίσης αυξημένες πιθανότητες κέρδους για Αμερικανούς και άλλους, οι οποίοι επενδύουν στην καινοτομία. Ενα προϊόν ή μια ιδέα, που θα δινόταν μόνο στις δυτικές αγορές προ 20ετίας, θα μπορούσε να πωληθεί για πολύ περισσότερα δισεκατομμύρια στο μέλλον.

Παρόλα αυτά, η κυρίαρχη τάση στον κόσμο των διανοούμενων της εποχής μας είναι να απολογούνται για το ελεύθερο εμπόριο. Βασικό τους επιχείρημα είναι ότι η απελευθέρωση του εμπορίου θα πρέπει να προωθείται μόνο εάν συνοδεύεται από μέτρα για την επανεκπαίδευση των εκτοπισμένων εργατών και γενικότερα για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της οικονομικής αστάθειας. Η παγκοσμιοποίηση, ωστόσο, δεν είναι η βασική πηγή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι περισσότεροι Αμερικανοί εργάτες. Τα προβλήματα στην ιατρική περίθαλψη ή στην εκπαίδευση πρέπει να καταταχθούν στις εσωτερικές αποτυχίες.

Είναι λάθος να υποβαθμίζουμε το κόστος της παγκοσμιοποίησης, αλλά η πραγματικότητα είναι ότι υποβαθμίζαμε, εδώ και πολύ καιρό, τα οφέλη της.

ΜΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ

Tου Peter Mandelson* / The Guardian / Η Καθημερινή

Και ύστερα έγιναν δύο. Γνωρίζουμε τώρα ότι ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ στην επόμενη φάση της παγκοσμιοποίησης θα είναι είτε ο Μπαράκ Ομπάμα είτε ο Τζον Μακέιν. Ένας από τους δύο θα είναι ο πρώτος Αμερικανός πρόεδρος του οποίου η εξωτερική πολιτική θα κυριαρχηθεί, εξ αρχής, από «μεταβίβαση» της οικονομικής ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή και στον Νότο. Ο «ατλαντικός κόσμος» δεν είναι πλέον το κέντρο του οικονομικού κόσμου, επειδή ο οικονομικός κόσμος δεν έχει πια κέντρο. Σημασία για μας έχει το πώς οι κ. Μακέιν και Ομπάμα ερμηνεύουν το γεγονός.

Ο προστατευτισμός και η εμφανής ρητορική κατά του εμπορίου στη διάρκεια των αμερικανικών προκριματικών εκλογών αφήνουν να εννοηθεί ότι πολλοί Αμερικανοί βλέπουν την παγκόσμια οικονομική αλλαγή ως πρόβλημα. Η Ασία αναδύεται, εμείς παρακμάζουμε. Η οικονομική ανισότητα περιορίζεται μεταξύ κρατών, αλλά διευρύνεται εντός των ίδιων των κοινωνιών μας. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι πια κάτι που κάνουμε, αλλά κάτι που οι άλλοι κάνουν σε μας. Ένας αυξανόμενος αριθμός Ευρωπαίων νιώθει το ίδιο.

Κανείς δεν θα διαφωνήσει ότι η παγκοσμιοποίηση έχει τη σκοτεινή της πλευρά. Αλλά οι ανοιχτές αγορές και η οικονομική ενοποίηση που την ωθούν παραμένουν, με διαφορά, το καλύτερο εργαλείο που διαθέτουμε για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομικής ευημερίας. Και αυτό αποτελεί σημαντική συμβολή στην παγκόσμια σταθερότητα. Μόνο τα σταθερά, συνεργαζόμενα κράτη μπορούν να χειριστούν την επερχόμενη συρρίκνωση των πηγών. Επί 60 έτη, οι Ηνωμένες Πολιτείες ασφάλιζαν τον οικονομικό διεθνισμό με τη δική τους πολιτική ανοιγμάτων. Μια κρίση της αμερικανικής εμπιστοσύνης στην παγκοσμιοποίηση θα τον θέσει εκτός πορείας.

Αντί να ανησυχούν για τη σχετική μείωση της οικονομικής τους βαρύτητας, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα έπρεπε να αναγνωρίσουν ότι σ’ έναν ανεξάρτητο κόσμο, δεν έχουν τίποτε να κερδίσουν από τη στασιμότητα της οικονομίας του αναπτυσσόμενου κόσμου. Αντίθετα, θα πρέπει να εστιάσουν την προσοχή στην ανανέωση των παγκόσμιων θεσμών που είναι απαραίτητοι προκειμένου να διατηρηθεί ενωμένο αυτό το νέο μείγμα κρατών μέσα από ένα διάλογο με θέματα την αλλαγή του κλίματος, την ενέργεια, την ασφάλεια και το εμπόριο. Πρέπει να προσαρμόσουμε αυτούς τους θεσμούς –τον ΟΗΕ, τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο– προκειμένου να δώσουμε στις αναδυόμενες οικονομίες μια ευκαιρία όχι απλώς να ασκήσουν τα δικαιώματά τους, αλλά και να αναλάβουν τις ευθύνες τους.

Το πρόβλημα είναι ότι τη στιγμή που χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε τα εργαλεία του διεθνισμού, οι ίδιοι μας οι πολιτικοί έχουν αρχίσει να πιέζουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ο οικονομικός εθνικισμός είναι το σύμπτωμα ενός βαθύτερου προβλήματος. Δεν μπορούμε να διαμορφώσουμε την παγκοσμιοποίηση χωρίς να αντιμετωπίσουμε τα αίτια του προστατευτισμού. Αυτό σημαίνει να αντιμετωπίσουμε την ίδια μας την οικονομική ανασφάλεια και ανισότητα.

Η αίσθηση του «Νιου Ντιλ»

Το ότι η παγκοσμιοποίηση δεν είναι συμβατή με τα δραστήρια κοινωνικά κράτη αποτελεί έναν καλά οχυρωμένο πολιτικό μύθο. Κοιτάξτε τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για την τελευταία 20ετία και θα δείτε καθαρά ότι στον βαθμό που ενθάρρυναν την ευελιξία της αγοράς εργασίας τα υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης και βοήθησαν τις γυναίκες και τους ηλικιωμένους να παραμείνουν στην εργατική δύναμη, τα ισχυρά κράτη πρόνοιας έχουν εξοπλίσει τις χώρες για την παγκοσμιοποίηση πολύ καλύτερα από τα αδύναμα.

Αυτό δεν είναι πρόκληση μόνο για τις ΗΠΑ. Πολλά ευρωπαϊκά κοινωνικά μοντέλα δεν έχουν επιτύχει ακόμη καλές επιδόσεις. Οι προοδευτικοί στις ΗΠΑ και την Ευρώπη πρέπει να ανανεώσουν την αίσθηση του «Νιου Ντιλ» για τις κυβερνήσεις, οι οποίες βοηθούν τον κόσμο μάλλον να δεσμευτεί με ανοιχτές οικονομίες, παρά να τις αφήνει εκτεθειμένες.

Ο Γκόρντον Μπράουν το έχει καταλάβει. Είτε ασχολείται με την αφρικανική ανάπτυξη είτε με την κοινωνική δικαιοσύνη στη Βρετανία, ο Βρετανός πρωθυπουργός θεωρεί την παγκοσμιοποίηση μέρος της λύσης και όχι μέρος του προβλήματος. Όποιες κι αν είναι οι δυσκολίες και οι προκλήσεις, ο κ. Μπράουν δεν έσφαλε ποτέ απορρίπτοντας τα πλαστά πλεονεκτήματα του λαϊκισμού και ακολουθώντας τη θετική πολιτική της παγκοσμιοποίησης. Ο κόσμος έχει ανάγκη να ακούσει το ίδιο μήνυμα από τον πρόεδρο Ομπάμα ή τον πρόεδρο Μακέιν. Η παγκοσμιοποίηση χρειάζεται την Αμερική. Η Αμερική χρειάζεται την παγκοσμιοποίηση.

* Ο Peter Mandelson είναι ο επίτροπος Εμπορίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η ΛΥΣΗ;

Eντονος σκεπτικισμός για το κατά πόσο οι ανοιχτές αγορές παραμένουν το καλύτερο εργαλείο για την ανάπτυξη και την ευημερία

«Η γιορτή της παγκοσμιοποίησης έχει φθάσει στο τέλος της», διαπίστωνε τις προάλλες ο αναλυτής της γαλλικής εφημερίδας Le Monde, Φρεντερίκ Λεμέτρ. Είναι αλήθεια; Το ερώτημα φαίνεται ότι έχει ρίξει βαριά τη σκιά του στην Ευρώπη και την Αμερική, καθώς ολοένα και περισσότεροι διανοούμενοι της Δύσης -αλλά και πολιτικοί, όπως ο υποψήφιος πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα- επιλέγουν να αμφισβητούν τα πλεονεκτήματα του ελεύθερου εμπορίου και μιλούν για την ανάγκη αναθεώρησης των διεθνών οικονομικών συμφωνιών και θεσμών. Μετά και την αποτυχία της συνόδου της FAO στη Ρώμη για την κρίση των τροφίμων, το ερώτημα γίνεται όλο και πιο επιτακτικό.

Η παγκοσμιοποίηση είναι το πρόβλημα ή η λύση; Η παγκόσμια αλληλεγγύη είναι εφικτή στην οικονομία; Πολιτικοί αναλυτές, αν και συμφωνούν στο ότι η παγκοσμιοποίηση έχει πράγματι τη σκοτεινή της πλευρά, υποστηρίζουν ότι οι ανοιχτές αγορές και η οικονομική ενοποίηση παραμένουν, χωρίς αμφιβολία, το καλύτερο εργαλείο για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομικής ευημερίας. Οι δε επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στα κοινωνικά κράτη προνοίας αποτελούν, όπως λένε, πολιτικό μύθο. Η πρόσφατη άνοδος των τιμών στα βασικά αγαθά ήταν βέβαια μέρος των επιπτώσεων, αλλά αποτελεί το αναγκαίο κακό σε μια ευεργετική πορεία ανάπτυξης, που πρέπει να ακολουθήσουμε έως το τέλος «για το καλό της ανθρωπότητας».

Από την πλευρά τους, οικονομολόγοι μεγάλου κύρους, όπως οι Πολ Σάμουελσον και Πολ Κρούγκμαν δείχνουν διστακτικοί, αμφισβητώντας παρά εγκωμιάζοντας τα πλεονεκτήματα των ελεύθερων συναλλαγών, ενώ ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών, Τζούλιο Τρεμόνι, καταγγέλλει στο βιβλίο του «Φόβος και Ελπίδα» τη «δικτατορία της αγοράς». «Η διατροφική κρίση δεν ενίσχυσε την παγκόσμια αλληλεγγύη» υπογραμμίζει στο άρθρο του ο Φρεντερίκ Λεμέτρ. «Αντίθετα επανέφερε στο προσκήνιο τους εθνικούς εγωισμούς, σε βορρά και νότο. Παρότι τα τελευταία χρόνια οι αναπτυσσόμενες χώρες κατήγγειλαν με σφοδρότητα τον προστατευτισμό του βορρά, τουλάχιστον 20 από αυτές περιορίζουν τώρα τις εξαγωγές τους, ώστε να σιτίσουν κατά προτεραιότητα τους δικούς τους πληθυσμούς». Προβληματισμός επικρατεί και στη Γερμανία, σημειώνει η γαλλική εφημερίδα.

Το καθαρό εισόδημα των Γερμανών μισθωτών μειώθηκε κατά 4,7% από το 2002 έως το 2005, κάτι που σημαίνει ότι η μεσαία τάξη της πρώτης ευρωπαϊκής οικονομίας γίνεται φτωχότερη. Αυτή η οικονομική απαισιοδοξία «εμποδίζει τη Δύση να κάνει οποιαδήποτε παραχώρηση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Ουδεμία παραχώρηση προβλέπεται για την Κίνα, την Ινδία ή τη Βραζιλία, που έχουν γίνει επίφοβοι ανταγωνιστές. Αν όμως τα κράτη δεν μπορούν να συμφωνήσουν στους κανόνες του διεθνούς εμπορίου, δύσκολα θα επιτύχουν τη συναίνεση σε πιο σύνθετα προβλήματα, όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη ή τα διογκούμενα κύματα της μετανάστευσης». Χρειάζεται ισχυρή ώθηση για να εξέλθει η παγκοσμιοποίηση από το τέλμα.

ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥ ΜΗΤΣΟΤΑΚΗ

Αιχμές εναντίον του Κ. Μητσοτάκη για την περίοδο του 1965 (Αποστασία) αφήνει ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος, επιχειρώντας παράλληλα να αποσείσει και τις δικές του ευθύνες.

Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Το Παρόν», ο έκπτωτος μονάρχης αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι η δράση του κ. Μητσοτάκη την περίοδο εκείνη σχετίζεται με την ηγεσία της Ενώσεως Κέντρου. «Ο κ. Μητσοτάκης πίστευε ότι θα ήταν ο διάδοχος στην ηγεσία της Ε.Κ. Η εμφάνιση, όμως, του Ανδρέα Παπανδρέου δημιούργησε νέες ανακατατάξεις. Ως ένας εκ των πρωταγωνιστών -όπως δήλωσε ο ίδιος- της πολιτικής κρίσης του 1965, έκανε τις επιλογές του, για τις οποίες θα τον κρίνει η Ιστορία», λέει ο Κωνσταντίνος.

Ο τέως βασιλιάς:

* Αντικρούει τον ισχυρισμό του κ. Μητσοτάκη ότι όρκισε πρωθυπουργό τον Νόβα πριν παραιτηθεί ο Γεώργιος Παπανδρέου και τονίζει ότι δεν καταλαβαίνει γιατί προβάλλεται αυτός ο ισχυρισμός 42 χρόνια μετά.

* Σε μια προσπάθεια να κάνει αυτοκριτική, παραδέχεται ότι ήταν λάθος οι επιστολές που είχε στείλει στον Γεώργιο Παπανδρέου και προσθέτει ότι θα έπρεπε να είχε καταβάλει μεγαλύτερη προσπάθεια για να τον πείσει να μην παραιτηθεί.

* Αποκαλύπτει ότι, μετά την πτώση της κυβέρνησης Παρασκευόπουλου, ο τότε πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος του είχε προτείνει να αναστείλει ορισμένα άρθρα του Συντάγματος και να θέσει σε ισχύ το νόμο περί «καταστάσεως πολιορκίας», κάτι που ο ίδιος αρνήθηκε κατηγορηματικά να υιοθετήσει.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 02/06/2008

ΤΟ ΜΥΣΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ

1964-1965 Κωνσταντίνος - Λαμπουίς

Του ΦΟΙΒΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 2/6/2008

«Δεν απέλυσα τον Παπανδρέου, εκείνος υπέβαλε παραίτηση!», γράφει τίτλος εφημερίδας (Το Βήμα 25/5) αφήνοντας ασχολίαστα τα όσα επαναλαμβάνει ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος για την έντονη και ανοιχτή διαμάχη του με τον πρωθυπουργό και αρχηγό της Ενώσεως Κέντρου Γεώργιο Παπανδρέου εκείνο το καλοκαίρι του 1965.

Ο τέως βασιλιάς με τον Γέρο της Δημοκρατίας. Οι πρώτες συναντήσεις έδειχναν φιλικές

Ο Κωνσταντίνος, που ζει τώρα αρκετό χρόνο σε εξοχική βίλα στο Πόρτο Χέλι, προσθέτει ακόμα ότι «παραίτηση του Γεωργίου Παπανδρέου δεν ήταν προϊόν πιέσεως ή άλλης συνωμοτικής διαδικασίας. Ηταν το αποτέλεσμα της επιμονής του τότε πρωθυπουργού να αναλάβει το υπουργείο Εθνικής Αμύνης, το οποίο είχε την ευθύνη για τη διαμόρφωση της κρίσεως σχετικά με την ανάμειξη ή μη του υιού του σε ύποπτη οργάνωση εντός του στρατεύματος». Οι ισχυρισμοί του Κωνσταντίνου απέχουν παρασάγγας από την αλήθεια, αφού ο τέως μονάρχης συζητούσε κρυφά με τους Αμερικανούς την αποπομπή του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου πολλούς μήνες πριν την τελική του ρήξη με τον αρχηγό της Ε.Κ., πριν αναγγελθεί οτιδήποτε για την υπόθεση του ΑΣΠΙΔΑ.

Ενα απόρρητο μνημόνιο συνομιλίας του Κωνσταντίνου με τον Αμερικανό πρεσβευτή Χένρι Λαμπουίς, που είχε επίσης συμμετάσχει στη συνάντηση του Γεωργίου Παπανδρέου και του Αντρέα με τον Αμερικανό πρόεδρο Λίντον Τζόνσον, στον Λευκό Οίκο, δίνει ανάγλυφα τις πραγματικές προθέσεις του τέως μονάρχη. Κι όμως, η ιστορία έμοιαζε να έχει αρχίσει αρκετά πιο αισιόδοξα. Στις 16 Φεβρουαρίου 1964 η Ενωσις Κέντρου κατήγαγε μια μεγάλη εκλογική νίκη κερδίζοντας το 52,72% των ψήφων. Ο βασιλιάς Παύλος ήταν βαριά άρρωστος, μόλις που μπορούσε να σταθεί στα πόδια του, αλλά η σοβαρότητα της κατάστασης εκρατείτο μυστική στους στενούς κύκλους του Παλατιού.

Στις 19 Φεβρουαρίου ο Παύλος καταφέρνει να σηκωθεί από το κρεβάτι του, να ντυθεί με τη στολή του στρατάρχη και φτάνει ώς την αίθουσα υποδοχής των ανακτόρων του Τατοΐου, όπου θα γινόταν η ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης της Ε.Κ. με πρωθυπουργό τον Γ. Παπανδρέου. Εκεί γίνεται αντιληπτό από τους παρευρισκόμενους ότι ο Παύλος είναι βαριά άρρωστος. Ο ορκισθείς υφυπουργός Αμυνας Μιχάλης Παπακωνσταντίνου θυμόταν ότι είχε «το χρώμα του χώματος στο πρόσωπό του». Στη διάρκεια της ορκωμοσίας στηρίζεται σ' ένα έπιπλο και αμέσως μετά το τέλος της τελετής χαιρετάει διά χειραψίας τον Γ. Παπανδρέου και μ' ένα νεύμα της κεφαλής του τους νέους υπουργούς και υφυπουργούς και αποχωρεί.

Δύο εβδομάδες περίπου αργότερα, στις 6 Μαρτίου, ο Παύλος πεθαίνει και τον διαδέχεται ο γιος του Κωνσταντίνος. Οι πρώτες συναντήσεις Γεωργίου Παπανδρέου - Κωνσταντίνου δείχνουν φιλικές. Αλλά από την πρώτη σχεδόν στιγμή της νέας διακυβέρνησης γίνεται αντιληπτό ότι κάθε πρωτοβουλία και απόφαση της κεντρώας κυβέρνησης τελεί υπό την αυστηρή επίβλεψη και τον έλεγχο του Παλατιού, όπως και της αμερικανικής και βρετανικής πρεσβείας.

Μέτρα κατευνασμού της κυβέρνησης Παπανδρέου σχετικά με την αποφυλάκιση αριστερών πολιτικών κρατουμένων δημιουργούν ένα κλίμα σκεπτικισμού και καχυποψίας στο ακροδεξιό κατεστημένο που κυβερνάει την Ελλάδα μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Τον Απρίλιο, μόλις δύο μήνες μετά την ανάληψη καθηκόντων από την κυβέρνηση της Ε.Κ., η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων επισκέπτεται τον νέο υπουργό Αμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά και εκδηλώνει την ανησυχία της για «την εντεινόμενη δραστηριότητα των κομμουνιστών»1.

Ενα άλλο σοβαρό πρόβλημα που είχε σχέση με τη διάσταση απόψεων περί την Κύπρο μεταξύ της κυβέρνησης Παπανδρέου και των Αμερικανών, παρουσιάστηκε στις αρχές του καλοκαιριού του 1964 κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ελληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ. Στις 24 Ιουνίου 1964 στις 10.30 π.μ. έλαβε χώρα σε επίπεδο κορυφής η ελληνο-αμερικανική συνάντηση στην Ουάσιγκτον. Από ελληνικής πλευράς, συμμετείχαν ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, ο υπουργός Εξωτερικών Σταύρος Κωστόπουλος, ο αναπληρωτής υπουργός Συντονισμού Ανδρέας Παπανδρέου και ο πρεσβευτής στις ΗΠΑ Αλέξανδρος Μάτσας.

Από αμερικανικής πλευράς, ο πρόεδρος Λίντον Τζόνσον, ο υφυπουργός Εξωτερικών Τζορτζ Μπολ και ο πρεσβευτής στην Αθήνα Χένρι Λαμπουίς. Ο Αμερικανός πρόεδρος πήρε πρώτος τον λόγο και μπήκε αμέσως στο ψητό λέγοντας ότι ένας Ελληνας και ένας Τούρκος αντιπρόσωπος «με τη βοήθεια του Ντιν Ατσεσον», κάτι που ανέφερε περισσότερο από μία φορά, θα μπορούσαν να συναντηθούν «στο άμεσο μέλλον» στο Καμπ Ντέιβιντ, για «να διερευνήσουν τον δρόμο για μια λύση» του κυπριακού προβλήματος.

Ο Ατσεσον θα πρόβαλλε το αμερικανικό σχέδιο που ουσιαστικά διχοτομούσε την Κύπρο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Οπως εξήγησε στον Γ. Παπανδρέου σε μια δεύτερη συνάντηση της ελληνικής αντιπροσωπείας με τους Αμερικανούς, υπήρχαν διάφοροι σοβαροί λόγοι που έπρεπε να προσεχτεί, ώστε να μη θίγει «το γόητρο και η υπερηφάνεια» της Τουρκίας. Κατά τον Ατσεσον, ένα άλλο σοβαρό θέμα σχετιζόταν με την ασφάλεια που αφορούσε «περισσότερο την Τουρκία από την Ελλάδα» και η ελληνική κυβέρνηση θα έπρεπε να κατανοήσει αυτό το πρόβλημα.

Ο Γ. Παπανδρέου, αν και δήλωσε ότι δεν θα είχε αντίρρηση να διαμεσολαβήσει ο Ντιν Ατσεσον -ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ -μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας έπρεπε να λάβει υπόψη του ότι η ελληνική θέση για κάθε διαπραγμάτευση είναι «η απόλυτη ανεξαρτησία της Κύπρου». Τόσο ο πρόεδρος Τζόνσον όσο και ο Μπολ άφηναν συνεχή υπονοούμενα ότι, σε μια επέμβαση της Τουρκίας, το ΝΑΤΟ θα παρέμενε ουδέτερο στη διαμάχη για την Κύπρο.

Δηλαδή η ελληνική πλευρά θα έπρεπε να συρθεί σε διαπραγματεύσεις υπό τη δαμόκλεια σπάθη μιας τουρκικής επέμβασης στην Κύπρο. Ο Παπανδρέου απάντησε ότι το ΝΑΤΟ χρειάζεται μια νέα αρχή σύμφωνα με την οποία «κανένα μέλος της Συμμαχίας δεν θα μπορούσε ν' αρχίσει πόλεμο εναντίον ενός άλλου». Σύμφωνα με τον Ελληνα πρωθυπουργό, οι απόψεις Ελλάδας και Τουρκίας διέφεραν τόσο πολύ στο θέμα της Κύπρου, ώστε η πρόταση Τζόνσον για άμεση ελληνο-τουρκική συνάντηση δεν θα οδηγήσει πουθενά. Αντίθετα μάλιστα, λόγω του αδιεξόδου, θα μπορούσε να οδηγήσει και «σε πόλεμο»2.

Πράγματι, η αποτυχία των ελληνοτουρκικών διαπραγματεύσεων το 1955, περί την Κύπρο, είχε οδηγήσει στο οργανωμένο πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. «Οι αμερικανικές πιέσεις στις οποίες υποβληθήκαμε -γράφει ο Ανδρέας Παπανδρέου- για να δεχτούμε το σχέδιο Ατσεσον ήταν πραγματικά ανυπόφορες. Ο Αμερικανός πρεσβευτής Χένρι Λαμπουΐς κι ο Νόρμπερτ Ανσουτς μάς επισκέπτονταν καθημερινά στο σπίτι του πατέρα μου, στο Καστρί. Μπροστά μας πάντα ο Χάρτης της Κύπρου. Πολλές φορές η συζήτηση έπαιρνε έντονο ύφος». Η ελληνική κυβέρνηση πιεζόταν έντονα και αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα.

Ο Τζόνσον είχε καλέσει τον Ελληνα πρεσβευτή Αλέξανδρο Μάτσα και του είχε μιλήσει σε ιδιαίτερα απρεπή τόνο. Οι Βρετανοί, με πιο εκλεπτυσμένο τρόπο, συνταυτίζονταν με τις αμερικανικές θέσεις και ο Κωνσταντίνος, θέλοντας να διατηρεί θερμές σχέσεις με τους Αμερικανούς, «ανέλαβε την πρωτοβουλία να προωθήσει» το σχέδιο Ατσεσον3. Ο Κωνσταντίνος, όπως και οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Αγγλίας, ανησυχούσε πλέον από τις τάσεις ανεξαρτησίας του Γ. Παπανδρέου, τις θέσεις του περί το Κυπριακό, αλλά και από τις εσωτερικές ελληνικές εξελίξεις.

Για παράδειγμα, η μαραθώνια πορεία ειρήνης που είχε απαγορευτεί το 1963, επιτράπηκε το 1964 επί Ε.Κ. Το γεγονός θεωρήθηκε μια επίδειξη δύναμης της Αριστεράς από τους ξένους διπλωματικούς κύκλους και το Παλάτι.

Χένρι Λαμπουίς. Σκοτεινός για άλλη μια φορά ο ρόλος του Αμερικανού πρεσβευτή

Στις αρχές της νέας χρονιάς, ο Κωνσταντίνος ζήτησε να έχει προσωπική συνάντηση με τον Αμερικανό πρεσβευτή Χ. Λαμπουίς. Η ιδιαίτερη αυτή συνάντηση πραγματοποιήθηκε το απόγευμα της 27ης Ιανουαρίου 1965. Το πρώτο που παρατήρησε ο Κωνσταντίνος ήταν ότι υπήρχε «χαώδης κατάσταση» τόσο στην εσωτερική ελληνική πολιτική ζωή όσο και στην Κύπρο. Γινόταν μια μεγάλη συζήτηση «για την επέκταση του κομμουνισμού στην Ελλάδα» και, πράγματι, το Παλάτι διαπίστωνε «κάποια άνοδο στη δραστηριότητα και το θράσος της άκρας αριστεράς, που του προκαλούσε ανησυχία», αν και τα σχόλια του Τύπου μπορεί να ήταν υπερβολικά. Ο Λαμπουίς απάντησε ότι οι διαπιστώσεις της πρεσβείας των ΗΠΑ κατέληγαν «στο ίδιο συμπέρασμα» και συμφωνούσαν ότι το θέμα της κομμουνιστικής δραστηριότητας θα έπρεπα να παρακολουθείται προσεκτικά.

Ο Κωνσταντίνος είπε τότε ότι ορισμένοι παράγοντες τον ήθελαν να κινηθεί «εναντίον της κυβέρνησης Παπανδρέου», αλλά εκείνος πίστευε ότι αυτή η στιγμή δεν ήταν η κατάλληλη. Δεν υπήρχε κάποιος εκείνη τη στιγμή που θα μπορούσε ν' αντικαταστήσει τον Γ. Παπανδρέου, που συνέχιζε να είναι δημοφιλής. Αν τώρα «προσπαθήσει να ανατρέψει (unseat) τον πρωθυπουργό», ο Παπανδρέου «θα κατέβει στο πεζοδρόμιο». Επρεπε επομένως να βρεθεί η κατάλληλη στιγμή για την αποπομπή του.

Ο Κωνσταντίνος σχολίασε και τον διορισμό του Τσιριμώκου ως υπουργού Εσωτερικών. Είχε αμφισβητήσει έντονα, μιλώντας με τον Γ. Παπανδρέου, αυτόν τον διορισμό ενός «συνοδοιπόρου» της Αριστεράς, αλλά ο πρωθυπουργός επέμεινε στην απόφασή του. Ο Γ. Παπανδρέου έμοιαζε να είναι ένας πρωθυπουργός υπό συνεχή αμφισβήτηση. Ο μονάρχης εκμυστηρεύτηκε στον Λαμπουίς ότι «αρχικά είχε σκεφτεί να αντιταχθεί στον Παπανδρέου για τον διορισμό του Τσιριμώκου υποχρεώνοντας τον πρωθυπουργό σε παραίτηση», αλλά τελικά άλλαξε γνώμη περιμένοντας μια καλύτερη στιγμή.

Ο Κωνσταντίνος επιθυμούσε ν' ακούσει τη γνώμη του Λαμπουίς, που τόνισε ότι κατανοούσε πλήρως τη σημασία που είχε για τον βασιλιά «να είναι λογικά βέβαιος για την επιτυχία πριν να συγκρουστεί με τον πρωθυπουργό», επομένως δεν έπρεπε να δράσει «βιαστικά». Αλλά θα βρεθεί η στιγμή όπου ο βασιλιάς «πρέπει να δράσει».

Ο Κωνσταντίνος «συμφώνησε» και τότε προσδιόρισε στον Αμερικανό πρεσβευτή το κεντρικό σημείο όπου θα αντιδρούσε αποφασιστικά λέγοντας ότι αν ο Παπανδρέου «παρέμβει στο στράτευμα, όπως έκανε με τη Χωροφυλακή, αυτό θα είναι το οριστικό ζήτημα και θα απαιτήσει την παραίτηση του πρωθυπουργού». Ο Λαμπουίς αμέσως ρώτησε αν υπήρχε «κάποια ένδειξη» ότι ο πρωθυπουργός αναμειγνυόταν στα ζητήματα του στρατεύματος.

Ο Κωνσταντίνος ανέφερε ότι κάποια στιγμή ο Γ. Παπανδρέου επιθυμούσε να μετακινήσει τον Π. Γαρουφαλιά από το υπουργείο Αμυνας στο υπουργείο Συντονισμού αλλά «και ο βασιλιάς και ο Γαρουφαλιάς είχαν αντιταχθεί» αποφασιστικά4. Εξι και πλέον μήνες πριν από την οριστική ρήξη Γ. Παπανδρέου-Παλατιού, ο Κωνσταντίνος είχε προσδιορίσει το ακριβές σημείο όπου θα προκαλούσε την παραίτηση του προέδρου της κυβέρνησης και αυτό ήταν: περί το στρατιωτικό.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου έμοιαζε μ' έναν πρωθυπουργό υπό προθεσμία, υπό συνεχή έλεγχο και επιτήρηση. Ο Ι. Τσιριμώκος, ο «αριστερός», χρησιμοποιήθηκε τελικά από τον Κωνσταντίνο εναντίον του Γ. Παπανδρέου. Ο υπουργός της κυβέρνησης Π. Γαρουφαλιάς αρνείτο να μετακινηθεί σε άλλη θέση εκτός του υπουργείου Αμυνας, κάτι που ήταν αδιανόητο για μια δημοκρατική κυβέρνηση. Ο παρακρατικός μηχανισμός είχε αρχίσει να λειτουργεί με τελικό στόχο την πτώση της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου.

Ο τότε αρχηγός της ΕΡΕ Παναγιώτης Κανελλόπουλος θα γράψει αργότερα ότι στις αρχές του 1965 άρχισαν να φτάνουν «ψευδείς πληροφορίες» για προετοιμασία ένοπλων κομμουνιστικών οργανώσεων «που απειλούσαν την εσωτερική ασφάλεια της χώρας». Ο ψυχολογικός πόλεμος εναντίον της κυβέρνησης Γεωργίου Παπανδρέου έμπαινε σε αποφασιστικό στάδιο. Τον φεβρουάριο εκείνης της χρονιάς ο αρχηγός της ΕΡΕ οργάνωσε μεγάλη λαϊκή συγκέντρωση στη διάρκεια της οποίας υποσχέθηκε, δημόσια υποστήριξη στη Βουλή «της μερίδας εκείνης του Κέντρου» που θα διαχώριζε τη θέση της από την κυβέρνηση Παπανδρέου. Ο Κανελλόπουλος «είχε πληροφορίες» ότι στους κόλπους της Ενώσεως Κέντρου «είχαν εκδηλωθεί ή υπέβοσκαν σοβαρές αντιθέσεις»5.

Σ' αυτή τη συντονισμένη προσπάθεια για την πτώση της κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου ας προστεθούν και οι κριθείσες ως «ιταμές και αλαζονικές» επιστολές του Κωνσταντίνου προς τον Ελληνα πρωθυπουργό. Και αφού προκλήθηκε συστηματικά η παραίτηση του Παπανδρέου που δεν μπορούσε να λειτουργήσει ως πραγματικός πρωθυπουργός, στη συνέχεια έγινε κάτι ακόμα χειρότερο. Σε οποιαδήποτε δημοκρατική χώρα η πτώση της κυβέρνησης θα αποτελούσε την αφορμή για τη διενέργεια νέων εκλογών για να εκφραστεί ελεύθερα η λαϊκή βούληση.

Ομως δεν έγινε αυτό. Αντίθετα, έγιναν μεγάλες προσπάθειες να υπάρξει μια κυβέρνηση «αποστατών» με στήριξη της ΕΡΕ, ώστε να αποφευχθεί μια θριαμβευτική επιστροφή του Γ. Παπανδρέου και του κόμματός του στην εξουσία, ξεκαθαρισμένο πια από τους φανερούς και κρυφούς φίλους του Κωνσταντίνου. Οπως έγραψε, ο παλιός Βρετανός εκπρόσωπος στην Ελλάδα και ιστορικός Κρις Γουντχάους, ο Παπανδρέου «υπέβαλε την παραίτησή του τον Ιούλιο, προσδοκώντας ότι ο βασιλιάς είτε θα υποχωρούσε είτε θα διέλυε τη Βουλή. Ομως ο βασιλιάς τον απέπεμψε και επιδίωξε να σχηματίσει νέα κυβέρνηση από την ίδια Βουλή. Ηταν μια κίνηση τολμηρή με καταστρεπτικές συνέπειες»6.

• (1) Σπ. Λιναρδάτος, από τον εμφύλιο στη χούντα, τόμος Δ', 1961-1964, σελ. 397-403
• (2) Μνημόνιο συνομιλίας Τζόνσον - Γ. Παπανδρέου 24.6.1964 - 10.30 π.μ. Μνημόνιο συνομιλίας εκπροσώπων της αμερικανικής ηγεσίας με Γ. Παπανδρέου 24.6.1964, 12.30 μ.μ.
• (3) Α. Παπανδρέου, Η Δημοκρατία στο Απόσπασμα, σελ. 203
• (4) POLIS -1 Greece, Συνομιλία Κωνσταντίνου με Λαμπουΐς, συνταγμένο από τον ίδιο τον Χ. Λαμπουΐς, 19.1.1965
• (5) Π. Κανελλόπουλος, Ιστορικά Δοκίμια σελ. 69-71
• (6) C.M. Woodhouse, Η ιστορία ενός λαού, σελ. 356