Του ΠΟΛ ΣΑΜΟΥΕΛΣΟΝ
ΟΦράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ, με τη βοήθεια μιας επίλεκτης ομάδας συμβούλων αποτελούμενης από σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου Λούις Μπράνταϊς, γνωστός για τις μάχες του εναντίον των μονοπωλίων, ή ο πρόεδρος της National Recovery Administration Χιου Τζόνσον, κατόρθωσε να δημιουργήσει εκείνο που στο τέλος της δεκαετίας του '30 παρουσιαζόταν ως μεικτό σύστημα οικονομίας.
*Το κράτος δεν βρίσκεται έξω από την οικονομία και δεν πρέπει να ελπίζουμε ότι η ελεύθερη αγορά θα λύσει από μόνη της τα δύσκολα προβλήματα.
Ολα αυτά ο Ρούζβελτ τα πραγματοποίησε με μια σειρά μέτρων που θα τα χαρακτηρίζαμε «ανορθόδοξα», ορισμένα από τα οποία ήταν προσωρινά και άλλα μόνιμα. Τα μέτρα αυτά δημιούργησαν όχι μια καθαρά μονεταριστική οικονομία, όπως την είχε προφητέψει ο Χέρμπερτ Χούβερ στην προηγούμενη δεκαετία, με αποτέλεσμα να ρίξει την Αμερική στη Μεγάλη Υφεση, αλλά ένα ισορροπημένο «μείγμα» ελεύθερης αγοράς, αυστηρών κανόνων για τη ρύθμισή της και μιας σειράς κρατικών μέτρων υποστήριξης της οικονομίας.
*Για να αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα, εκείνα τα χρόνια γεννήθηκε η Federal Deposit Insurance Corporation για να εγγυηθεί τις τραπεζικές καταθέσεις, βελτιώθηκε το σύστημα ελέγχων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας και καθιερώθηκε ο διαχωρισμός ανάμεσα σε επενδυτικές τράπεζες και εμπορικές τράπεζες για να περιοριστούν οι συγκρούσεις συμφερόντων. Χορηγήθηκαν, επίσης, επιδόματα στους ανέργους και κίνητρα στους νέους. Καθιερώθηκε τέλος, ο εγγυημένος μισθός που δεν ήταν μικρότερος από τα 20 σεντς την ώρα και η εργάσιμη εβδομάδα που δεν ξεπερνούσε τις 45 ώρες.
*Αναθεωρήθηκε και άλλαξε με τρόπο πιο προοδευτικό και δίκαιο το φορολογικό σύστημα. Τέθηκαν μια σειρά φραγμοί για να εμποδίσουν τη δημιουργία μονοπωλίων από τομέα σε τομέα. Και δημιουργήθηκε προσωρινά η Public Works Administration, ένα πρόγραμμα δημόσιων έργων το οποίο μεταξύ των ετών 1933 και 1935 επένδυσε 3,3 δισ. δολάρια για να πραγματοποιήσει 35.000 σχέδια. Με εξαίρεση αυτό το τελευταίο πρόγραμμα, όλα τα άλλα στοιχεία που συγκροτούσαν ένα μεικτό σύστημα παρέμειναν ζωντανά μέχρι τις αρχές του 1980.
*Οποιος νομίζει ότι η αμερικανική οικονομία για όλα τα χρόνια από το 1933 ώς το 1979 ήταν μια οικονομία απόλυτης και ελεύθερης αγοράς λαθεύει εντελώς. Η δύναμη της Αμερικής βρισκόταν ακριβώς σε αυτό το μεικτό σύστημα. Μια δύναμη που της επέτρεψε να βγει από τη Μεγάλη Υφεση και μετά από λίγα χρόνια να μπει σε έναν καταστροφικό πόλεμο, να νικήσει, να βοηθήσει τον κόσμο να απελευθερωθεί από τις δικτατορίες και μάλιστα να χρηματοδοτήσει τα προγράμματα ανασυγκρότησης στις χώρες που είχαν γνωρίσει πείνα και καταστροφές.
Ολα αυτά χωρίς ποτέ να υποστηρίξει την ανωτερότητα της αγοράς ή αντίθετα τον κρατικό παρεμβατισμό, αλλά δημιουργώντας -το επαναλαμβάνω- ένα μεικτό σύστημα, όχι καθαρά καπιταλιστικό, στο οποίο το κράτος είναι κοντά στους πολίτες και η Αμερική είναι κοντά στον υπόλοιπο κόσμο.
*Το 1979, όμως, αρχίζει η εποχή του Ρόναλντ Ρέιγκαν και των οικονομικών συμβούλων του, που ήταν φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς. Και αρχίζει μια σειρά φιλελευθεροποιήσεων σε κάθε μέτωπο, αλλάζει το φορολογικό σύστημα για να δοθούν περισσότερα χρήματα στους πλούσιους με την αυταπάτη ότι αυτοί θα χρηματοδοτούσαν την ανάπτυξη και κατεδαφίζεται όλο το σύστημα των εγγυήσεων που είχε θεμελιωθεί προηγούμενα.
Ο πατέρας Μπους επαναλαμβάνει το έργο της κατεδάφισης του «κοινωνικού κράτους» και της παράλληλης φιλελευθεροποίησης της οικονομίας.
*Σε αυτόν οφείλεται, για παράδειγμα, η κατάρριψη των φραγμών μεταξύ των επενδυτικών τραπεζών και των εμπορικών τραπεζών. Μετά την παρένθεση του Μπιλ Κλίντον, η οποία ωστόσο δεν έμεινε αμόλυντη από αυτό το σύνδρομο της απορύθμισης, ο υιός Μπους, ο χειρότερος πρόεδρος των δύο τελευταίων αιώνων, ξαναρχίζει και ολοκληρώνει αυτή την καταστροφή. Με τα αποτελέσματα που όλοι βλέπουμε σήμερα.
Γεγονός είναι ότι ένα αποκλειστικά καπιταλιστικό σύστημα έχει, βέβαια, κάποιο πλεονέκτημα, κυρίως ως κίνητρο για τις επιχειρήσεις, αλλά έχει και μια σειρά βαρύτατα «κατά» που καταδεικνύουν τελικά την αναγκαιότητα να έχουμε ένα σύνολο καθορισμένων και σταθερών κανόνων λειτουργίας.
*Αυτό οι Ρεπουμπλικανοί που βρέθηκαν στην εξουσία από τον καιρό του Ρέιγκαν δεν ήταν ποτέ ικανοί να το κατανοήσουν. Δεν θέλησαν ποτέ να έχουν μια ήρεμη, νηφάλια και ορθολογική θεώρηση της οικονομικής πραγματικότητας στο σύνολό της, με όλες τις αποχρώσεις της και τις φωτοσκιάσεις της.
Πιθανόν δεν έχουν τη διανοητική προετοιμασία που είναι αναγκαία για να κατανοήσουν ένα πράγμα τόσο περίπλοκο όπως η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών.
*Η Ρώμη δεν οικοδομήθηκε σε μια μέρα και ο Ρούζβελτ χρειάστηκε μερικά χρόνια για να οικοδομήσει πάνω στις στάχτες της Μεγάλης Υφεσης ένα λειτουργικό σύστημα σαν αυτό που περιέγραψα. Εξάλλου και οι Ρεπουμπλικανοί χρειάστηκαν κάμποσα χρόνια για να το καταστρέψουν. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να αρχίσουμε αμέσως αυτή την ανοικοδόμηση.
Ολα αυτά ο Ρούζβελτ τα πραγματοποίησε με μια σειρά μέτρων που θα τα χαρακτηρίζαμε «ανορθόδοξα», ορισμένα από τα οποία ήταν προσωρινά και άλλα μόνιμα. Τα μέτρα αυτά δημιούργησαν όχι μια καθαρά μονεταριστική οικονομία, όπως την είχε προφητέψει ο Χέρμπερτ Χούβερ στην προηγούμενη δεκαετία, με αποτέλεσμα να ρίξει την Αμερική στη Μεγάλη Υφεση, αλλά ένα ισορροπημένο «μείγμα» ελεύθερης αγοράς, αυστηρών κανόνων για τη ρύθμισή της και μιας σειράς κρατικών μέτρων υποστήριξης της οικονομίας.
*Για να αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα, εκείνα τα χρόνια γεννήθηκε η Federal Deposit Insurance Corporation για να εγγυηθεί τις τραπεζικές καταθέσεις, βελτιώθηκε το σύστημα ελέγχων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας και καθιερώθηκε ο διαχωρισμός ανάμεσα σε επενδυτικές τράπεζες και εμπορικές τράπεζες για να περιοριστούν οι συγκρούσεις συμφερόντων. Χορηγήθηκαν, επίσης, επιδόματα στους ανέργους και κίνητρα στους νέους. Καθιερώθηκε τέλος, ο εγγυημένος μισθός που δεν ήταν μικρότερος από τα 20 σεντς την ώρα και η εργάσιμη εβδομάδα που δεν ξεπερνούσε τις 45 ώρες.
*Αναθεωρήθηκε και άλλαξε με τρόπο πιο προοδευτικό και δίκαιο το φορολογικό σύστημα. Τέθηκαν μια σειρά φραγμοί για να εμποδίσουν τη δημιουργία μονοπωλίων από τομέα σε τομέα. Και δημιουργήθηκε προσωρινά η Public Works Administration, ένα πρόγραμμα δημόσιων έργων το οποίο μεταξύ των ετών 1933 και 1935 επένδυσε 3,3 δισ. δολάρια για να πραγματοποιήσει 35.000 σχέδια. Με εξαίρεση αυτό το τελευταίο πρόγραμμα, όλα τα άλλα στοιχεία που συγκροτούσαν ένα μεικτό σύστημα παρέμειναν ζωντανά μέχρι τις αρχές του 1980.
*Οποιος νομίζει ότι η αμερικανική οικονομία για όλα τα χρόνια από το 1933 ώς το 1979 ήταν μια οικονομία απόλυτης και ελεύθερης αγοράς λαθεύει εντελώς. Η δύναμη της Αμερικής βρισκόταν ακριβώς σε αυτό το μεικτό σύστημα. Μια δύναμη που της επέτρεψε να βγει από τη Μεγάλη Υφεση και μετά από λίγα χρόνια να μπει σε έναν καταστροφικό πόλεμο, να νικήσει, να βοηθήσει τον κόσμο να απελευθερωθεί από τις δικτατορίες και μάλιστα να χρηματοδοτήσει τα προγράμματα ανασυγκρότησης στις χώρες που είχαν γνωρίσει πείνα και καταστροφές.
Ολα αυτά χωρίς ποτέ να υποστηρίξει την ανωτερότητα της αγοράς ή αντίθετα τον κρατικό παρεμβατισμό, αλλά δημιουργώντας -το επαναλαμβάνω- ένα μεικτό σύστημα, όχι καθαρά καπιταλιστικό, στο οποίο το κράτος είναι κοντά στους πολίτες και η Αμερική είναι κοντά στον υπόλοιπο κόσμο.
*Το 1979, όμως, αρχίζει η εποχή του Ρόναλντ Ρέιγκαν και των οικονομικών συμβούλων του, που ήταν φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς. Και αρχίζει μια σειρά φιλελευθεροποιήσεων σε κάθε μέτωπο, αλλάζει το φορολογικό σύστημα για να δοθούν περισσότερα χρήματα στους πλούσιους με την αυταπάτη ότι αυτοί θα χρηματοδοτούσαν την ανάπτυξη και κατεδαφίζεται όλο το σύστημα των εγγυήσεων που είχε θεμελιωθεί προηγούμενα.
Ο πατέρας Μπους επαναλαμβάνει το έργο της κατεδάφισης του «κοινωνικού κράτους» και της παράλληλης φιλελευθεροποίησης της οικονομίας.
*Σε αυτόν οφείλεται, για παράδειγμα, η κατάρριψη των φραγμών μεταξύ των επενδυτικών τραπεζών και των εμπορικών τραπεζών. Μετά την παρένθεση του Μπιλ Κλίντον, η οποία ωστόσο δεν έμεινε αμόλυντη από αυτό το σύνδρομο της απορύθμισης, ο υιός Μπους, ο χειρότερος πρόεδρος των δύο τελευταίων αιώνων, ξαναρχίζει και ολοκληρώνει αυτή την καταστροφή. Με τα αποτελέσματα που όλοι βλέπουμε σήμερα.
Γεγονός είναι ότι ένα αποκλειστικά καπιταλιστικό σύστημα έχει, βέβαια, κάποιο πλεονέκτημα, κυρίως ως κίνητρο για τις επιχειρήσεις, αλλά έχει και μια σειρά βαρύτατα «κατά» που καταδεικνύουν τελικά την αναγκαιότητα να έχουμε ένα σύνολο καθορισμένων και σταθερών κανόνων λειτουργίας.
*Αυτό οι Ρεπουμπλικανοί που βρέθηκαν στην εξουσία από τον καιρό του Ρέιγκαν δεν ήταν ποτέ ικανοί να το κατανοήσουν. Δεν θέλησαν ποτέ να έχουν μια ήρεμη, νηφάλια και ορθολογική θεώρηση της οικονομικής πραγματικότητας στο σύνολό της, με όλες τις αποχρώσεις της και τις φωτοσκιάσεις της.
Πιθανόν δεν έχουν τη διανοητική προετοιμασία που είναι αναγκαία για να κατανοήσουν ένα πράγμα τόσο περίπλοκο όπως η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών.
*Η Ρώμη δεν οικοδομήθηκε σε μια μέρα και ο Ρούζβελτ χρειάστηκε μερικά χρόνια για να οικοδομήσει πάνω στις στάχτες της Μεγάλης Υφεσης ένα λειτουργικό σύστημα σαν αυτό που περιέγραψα. Εξάλλου και οι Ρεπουμπλικανοί χρειάστηκαν κάμποσα χρόνια για να το καταστρέψουν. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να αρχίσουμε αμέσως αυτή την ανοικοδόμηση.
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/12/2008
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου