2009: Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ, αλλά η κρίση είναι βαθιά!!!

Εικοσιεπτά ειδικοί αναπτύσσουν τις απόψεις τους για το μέλλον της οικονομίας τη χρονιά που έρχεται. ΓΡΑΦΟΥΝ Χ. Αλμούνια, Γ. Αλογοσκούφης, Ι. Αλαβάνος, Ν. Αγγελόπουλος, Κ. Αντωνόπουλος, Τ. Αράπογλου, Δ. Ασημακόπουλος, Θ. Βάρδας, Γ. Γράτσος, Γ. Ζάββος, Γ. Ζανιάς, Τρ. Κολλίντζας, Δ. Κούτρας, Ι. Κωστόπουλος, Δ. Μαντζούνης, Ν. Νανόπουλος, Μ. Παπαγεωργίου, Π. Παπασταύρου, Γ. Προβόπουλος, Γ. Ρωμανιάς, Πλ. Σακελλάρης, Μιχ. Σάλλας, Θ. Σκυλακάκης, Αρ. Σπηλιωτόπουλος, Ι. Στουρνάρας, Ι. Τζαβάρας, Χρ. Φώλιας [ΤΟ ΒΗΜΑ, 28/12/2008]

• ΧΟΑΚΙΝ ΑΛΜΟΥΝΙΑ: «Η κρίση είναι βαθιά και θα διαρκέσει πολύ».
  
• 2009 Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΥΦΕΣΗΣ
• Γ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ: Αντιμέτωποι με μια παγκόσμια ύφεση
• Ζ. ΤΣΩΛΗΣ: Εκρηξη της ανεργίας στο τέλος της κρίσης
• ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ: Σκανδιναβικό μοντέλο για την οικονομία
• ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΟΓΟΣΚΟΥΦΗΣ: Θωρακίζουμε περισσότερο την ελληνική οικονομία
• Γ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ: Ερχεται ένα δύσκολο 2009
• Γ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ: Η κερκόπορτα της ελληνικής οικονομίας
• Δ. ΣΤΑΜΠΟΓΛΗΣ: Ακόμη χειρότερα το 2009 για το δημόσιο χρέος

Υπάρχει πολιτική χωρίς ευθύνη;

Η πρόσφατη ανάληψη από τον πρωθυπουργό κ. Κ.Καραμανλή της πολιτικής ευθύνης για το σκάνδαλο του Βατοπαιδίου επανέφερε στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα, ενώ δεν θα έπρεπε, στην Ελλάδα. Υπάρχει πολιτική χωρίς ευθύνη; Και αν ναι, ποιες είναι οι κυρώσεις όταν αυτή η ευθύνη στοιχειοθετείται;

Διαβάστε Επίσης

Οι περιπέτειες της εσωκομματικής δημοκρατίας

Οι αντοχές του συστήματος διαφθοράς

Υλικό από νάιλον που εύκολα ξεχειλώνει

Πολιτική πράξη ή κακόγουστο ανέκδοτο;

ΝΕΕΣ ΕΠΟΧΕΣ, ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 28 Δεκεμβρίου 2008

Πέθανε ο Αμερικανός πολιτειολόγος Σάμιουελ Χάντινγκτον

Ο Αμερικανός πολιτειολόγος Σάμιουελ Χάντινγκτον, συγγραφέας του δοκιμίου «Σύγκρουση των Πολιτισμών» πέθανε στις 24 Δεκεμβρίου, σε ηλικία 81 ετών στη Μασαχουσέτη, ανακοίνωσε σήμερα το πανεπιστήμιο Χάρβαρντ στην ιστοσελίδα του.

Καθηγητής στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, ο Σάμιουελ Χάντινγκτον δεν σταμάτησε να διδάσκει παρά το 2007, ύστερα 58 χρόνια προσφοράς, διευκρίνισε το αμερικανικό πανεπιστήμιο.

Ο Χάντινγκτον έχει συγγράψει και επιμεληθεί 17 βιβλία και 90 επιστημονικά άρθρα για την αμερικανική πολιτική, τον εκδημοκρατισμό, τη στρατιωτική πολιτική, τη στρατηγική, την αναπτυξιακή πολιτική, διευκρίνισε το Χάρβαρντ.

Ο Σάμιουελ Φίλιπς Χάντινγκτον γεννήθηκε στις 18 Απριλίου του 1927 στη Νέα Υόρκη. Αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο Γέιλ σε ηλικία 18 ετών. Άρχισε να διδάσκει στο Χάρβαρντ σε ηλικία 23 ετών.

Το σημαντικότερο από τα δεκάδες βιβλία και άρθρα του που τον ανέδειξαν σε έναν από τους πιο πολυδιαβασμένους αλλά και αμφιλεγόμενους πολιτικούς επιστήμονες των τελευταίων ετών είναι «Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης», το οποίο κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 1996 και μεταφράστηκε σε 39 γλώσσες. Το βιβλίο βασίζεται σε ένα ομότιτλο άρθρο του Χάντινγκτον που δημοσιεύτηκε το 1993 στην επιθεώρηση «Foreign Affairs».

Biographical Note:

Samuel P. Huntington is the Albert J. Weatherhead III University Professor. He graduated with distinction from Yale at age 18, served in the Army, and then received his Ph.D. from Harvard and started teaching there when he was 23. He has been a member of Harvard’s Department of Government since 1950 (except for a brief period between 1959 and 1962 when he was associate professor of government at Columbia University). He has served as chairman of the Government Department and of the Harvard Academy for International and Area Studies. His principal interests are: national security, strategy, and civil military relations; democratization and political and economic development of less-developed countries; cultural factors in world politics; and American national identity. During 1977 and 1978 he worked at the White House as coordinator of security planning for the National Security Council. He was a founder and coeditor for seven years of the journal Foreign Policy. His principal books include The Soldier and the State: The Theory and Politics of Civil-Military Relations (1957); The Common Defense: Strategic Programs in National Politics (1961); Political Order in Changing Societies (1968); American Politics: The Promise of Disharmony (1981); The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century (1991); The Clash of Civilizations and Remaking of World Order (1996); and Who Are We? The Challenges to America’s National Identity (2004).

7 διανοούμενοι γράφουν για την εξέγερση των νέων

Συγγραφείς, ηθοποιοί και τραγουδιστές «μιλούν» με την πένα τους για τα γεγονότα των τελευταίων δύο εβδομάδων που συγκλονίζουν τη χώρα μας. Η εξεγερμένη νεολαία της πατρίδας μας εκφράζει προβληματισμούς, ανησυχίες, την απόλυτη απογοήτευση για την πολιτική κατάσταση και τη βαθύτατη απαισιοδοξία για το μέλλον της. Την αγωνιώδη κραυγή της αφουγκράζονται και ερμηνεύουν καλλιτέχνες, που ο καθένας με τον μοναδικά αυθεντικό του τρόπο αγγίζει την ψυχή των νέων.

Το «Έθνος της Κυριακής» ζήτησε από τους ίδιους να μοιραστούν μαζί μας τις προσωπικές σκέψεις και κρίσεις τους για τα τεκταινόμενα.

ΜΕΝΗΣ ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ (Συγγραφέας)
Είναι θετικό ότι τα παιδιά αντιδρούν έτσι

Δεν θέλει και πολλή φιλοσοφία. Ο κόσμος είναι θυμωμένος και μάλιστα ο νέος κόσμος των 15 και των 20 χρόνων. Αφήστε στην μπάντα τις καταστροφές -ξέρετε καμιά εξέγερση χωρίς καταστροφές;-, την υποκριτική θλίψη του Σαρκοζί και την εκ του ασφαλούς εξομολόγηση του Καραμανλή και κοιτάξτε την ουσία. Είναι θετικό ότι τα παιδιά αντιδρούν έτσι. Το αντίθετο θα ήταν αποκαρδιωτικό. Και λέω τα παιδιά διότι εμείς οι μεγάλοι είμαστε λίγο - πολύ βολεμένοι. Αυτή είναι η αλήθεια. Ομολογώ ότι δεν είμαι πάντα ευτυχής να έχω ένα ανήλικο που να μου λέει τι πρέπει να κάνω, μου έρχεται να του ρίξω καμιά σφαλιάρα, μα από σφαλιάρες έχουν χορτάσει. Εργο των κυβερνώντων είναι η εικόνα που παρουσιάζουν. Εχετε καμιά αμφιβολία γι αυτό;

Οι ξαγρυπνισμένοι στην πίεση των 800 ευρώ άνδρες των ΜΑΤ, που κατά τύχη μόνο έχουν βρεθεί από τη μεριά του νόμου, ας το χωνέψουν: Είναι η μεσαία τάξη τα παιδιά των γραμμάτων που ξεσηκώθηκαν. Τα καλόπαιδα των σχολείων και των πανεπιστημίων. Αν θέλουμε ξανά τάξη και ασφάλεια, η αντιπολίτευση τουλάχιστον ας το διαχειριστεί σοβαρά. Οι μεν από τ αριστερά να αφήσουν τις «παπατσίπριες» αψιμαχίες, οι δε άλλοι της αξιωματικής να εγκαταλείψουν την παθητική στάση που τηρούν, περιμένοντας πότε θα βρωμίσει το κουφάρι της Νέας Δημοκρατίας.

Οσο για μας, αν ρωτάτε, τους ανθρώπους των Γραμμάτων, δεν είμαστε τόσο αδιάφοροι όσο μας κατηγορούν καμιά φορά. Ο καθρέπτης μας είναι τα βιβλία μας. Οποιος θέλει ας κοιταχτεί.

ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ (Συγγραφέας)
Πολιτεία και κοινωνία χρειάζονται νέο προσανατολισμό

Ο φόνος έριξε άπλετο φως. Σε μια νύχτα πήραν χαμπάρι τα πάντα. Και τα παιδιά που έως τότε τα βλέπαμε με τα πάνινα αρκουδάκια και τα ελεφαντάκια που εξέχουν από τα σακίδια στην πλάτη τους, τώρα πάνε κι έρχονται στους δρόμους σαστισμένα από τον θάνατο, ζαλισμένα από τα χημικά, εξαγριωμένα, φοβισμένα προκαταβολικά για τη ζωή που τα περιμένει.

Τα παιδιά από τα φτωχά στρώματα βλέπουν μπροστά τους την ανέχεια, τα παιδιά από τα πλούσια σπίτια καταλαβαίνουν ότι μια ζωή μόνο για τις λαμπερές καριέρες και τα λεφτά δεν αξίζει μία. Οι νέοι έχουν πήξει από το δούλεμα και ξεφωνίζουν το σύστημα κι εμείς δεν γίνεται να παριστάνουμε πως ακούμε κάτι άλλο, επειδή αυτό το ξεφώνημα μας τρομάζει ή δεν μας συμφέρει.

Τώρα λέγονται πολλά: Ομολογίες αποτυχίας, καταθέσεις συντριβής, θυμωμένες κορώνες, συμβουλές συνετισμού, ψύχραιμες τοποθετήσεις, πιασάρικες-ανέξοδες ατάκες, αναλύσεις εδώ, αναλύσεις εκεί. Οι μεγάλοι, όποια ιδιότητα κι αν έχουμε, δεν μπορούμε να υποδείξουμε στα παιδιά τι θα κάνουν, μιλάμε άλλη γλώσσα κι εξάλλου δεν μας περιμένουν, αργήσαμε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και μας το χρεώνουν. Ισως ο μόνος τρόπος για να μας εμπιστευθούν είναι να αντιδράσουμε επιτέλους, να βρεθούμε κοντά στις αγωνίες και στους αγώνες τους.

Η διαφθορά δεκαετιών, οι βάρβαροι νόμοι της αγοράς, τα πολιτικοοικονομικά παιχνίδια των ΜΜΕ, οι χρυσοπληρωμένοι του συστήματος, τα σκάνδαλα και η ατιμωρησία, αυτά είναι που καταστρέφουν τον τόπο, που δεν αφήνουν τίποτα όρθιο μέσα μας. Μακάρι η οργή των νέων για τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου να γίνει ένα συγκλονιστικό Ναι στη ζωή, Ναι σ' ένα καλύτερο αύριο.

Πολιτεία και κοινωνία χρειάζονται νέο προσανατολισμό. Κυβέρνηση, αντιπολίτευση και λοιποί αρμόδιοι πήραν το μήνυμα, πρέπει να πιάσουν αμέσως δουλειά, αποφασισμένοι να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Αναρωτιέμαι: Είναι αδύνατον να τιμωρηθεί αστυνομικός που σκοτώνει εν ψυχρώ ή βιαιοπραγεί;

Είναι αδύνατον να μπει φρένο στην πλεονεξία των τραπεζών;

Είναι αδύνατον η Εκκλησία να κάτσει στ αβγά της; Είναι αδύνατον καναλάρχες και δημοσιογράφοι να πάψουν πια να καπελώνουν τους πολιτικούς; Είναι αδύνατον να καταργηθεί η παραπαιδεία, το μεγαλύτερο οικονομικό, διαχρονικό και εν τέλει διακομματικό σκάνδαλο που ξεπαραδιάζει τις οικογένειες και αλαλιάζει παιδάκια και εφήβους σε υπερωρίες εξουθένωσης;

Λοιπόν, οι νέοι βάρεσαν συναγερμό!

ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΤΣΑΚΝΗΣ (Τραγουδοποιός)
Πόση περισυλλογή θέλουμε για να σπάσουμε τη σιωπή

Δεν ξέρω σίγουρα, αλλά η σιωπή συνήθως είναι ή περισυλλογή ή συνενοχή. Ακόμα όμως κι αν δεχτούμε το πρώτο ως ένδειξη σοφίας έστω, πόσο καιρό αλήθεια χρειαζόμαστε για να τη σπάσουμε και να μιλήσουμε ανοικτά και καθαρά για όσα συμβαίνουν. Ολοι ίσως συμφωνούν πως το φονικό ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι.

Αυτό όμως από μόνο του σημαίνει πως το περιβόητο ποτήρι ήταν ήδη γεμάτο. Πότε επιτέλους θα συζητήσουμε για το περιεχόμενό του; Πότε θα απαντήσουμε από τι ήταν γεμάτο και γιατί το κοιτάζαμε -γεμάτο καθώς ήταν- σφυρίζοντας αδιάφορα μέχρι να γίνει το κακό;

Γιατί αναγκαστήκαμε να μιλήσουμε μόνο μετά από ένα τραγικό γεγονός, γιατί δεν προλάβαμε τα μικρά και μεγάλα εγκλήματα που διαπράττονται καθημερινά μπροστά στα μάτια μας;

Και τέλος, πόση ακόμα περισυλλογή χρειαζόμαστε για να σπάσουμε τη σιωπή που υπαγορεύεται από τον φόβο μην τυχόν και εκτεθούμε;

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΜΕΝΗΣ (Ηθοποιός)
Τα ανένταχτα μυαλά μάς ανοίγουν καινούργιους δρόμους

Δεν ξέρω, αυτές τις μέρες έχω μια περίεργη θλίψη, κλαίω, συγκινούμαι εύκολα, φοβάμαι και βέβαια δεν μου δημιουργήθηκε από το αποτρόπαιο έγκλημα, της Ναβαρίνου. Αυτή η μελαγχολία υπήρχε χρόνια μέσα μου, αλλά τώρα μετατράπηκε σε θλίψη στην ψυχή, στο μυαλό, θλίψη και γι αυτούς που με κυβερνούν. Και εδώ προσθέτω και τον θυμό που ίσως δεν τολμούσα να τον εκφράσω αν θέλετε... Και τώρα που τα παιδιά, μέσα σε αυτήν την πουτάνα, την άδικη, την ανελέητη, την κυνική και τη φασιστική κοινωνία τόλμησαν και ύψωσαν το ανάστημά τους ξεφοβήθηκα και κατάλαβα «ότι το μικροαστικό οχυρό που είχα στήσει ήταν χάρτινο και άνευ ουδεμίας αξίας...», όπως έλεγε και ο θείος μου ο Πάνος ως παλιός κομμουνιστής, που πέθανε από μαρασμό μετά το 89 και τα ντολμαδάκια της Μαρίκας.

Και να μαι ανάμεσα στους νέους εγώ με άσπρα μαλλιά, με πορεία στους Λαμπράκηδες, στον Ανένδοτο, στο Κυπριακό, στα Ιουλιανά, στη δικτατορία, στο Πολυτεχνείο, στη Μεταπολίτευση, στους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία, στον Οτσαλάν και ενάντια στους ρασοφόρους που μαύρισε η Ελλάδα απ τις συγκεντρώσεις και τα λάβαρα των απογόνων.

Το Αρθρο «16» και όλα τ άλλα τα ευτράπελα απαξιώ να τα κατονομάσω, γιατί απλώς θα ναι σαν να παίρνω μέρος σ' αυτήν την ξεφτίλα που συντελείται στην όμορφη, γλυκιά μου πατρίδα, που λατρεύω, πιστεύω και θα την υπερασπιστώ, σε ό,τι άλλο σκέφτονται οι ξεφτίλες και οι προδότες οι δωσίλογοι, τα χαμένα κορμιά να τη διασύρουν. Θα είμαι έτοιμος και στη φωτιά να πέσω για να την κρατήσω ζωντανή, έτσι ώστε να μπορεί να ονειρεύεται, να ελπίζει, να πιστεύει σε άλλες αξίες, σε άλλη διακυβέρνηση, σε μια άλλη πατρίδα, χωρίς φοβισμένους πολιτικούς και πολίτες, όπως ακριβώς η νεολαία μας ξεχύνεται στους δρόμους χωρίς αρχηγούς, χωρίς κόμματα, χωρίς καθοδηγητές, χωρίς κομματικές σημαίες. Μην ανεχτείτε κανέναν κερατά. Τα πιο ελεύθερα, τα πιο έξυπνα μυαλά, τα πιο ανένταχτα, αυτά μας ανοίγουν καινούργιους δρόμους, αν εμείς δεν τους βλέπουμε κακό του κεφαλιού μας...

Υ.Γ. Γράφω θυμωμένος, γι' αυτό συγχωρέστε μου τις όποιες υπερβολές.

Με αγάπη, Ο Εξαρχειώτης, Γ. Αρμένης.

ΑΛΚΙΝΟΟΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ (Τραγουδοποιός)
Η φλόγα που άναψε ίσως μας οδηγήσει σ' έναν καλύτερο κόσμο

Δεν τρέφω αισθήματα εθνικής υπερηφάνειας. Το να καυχιέται κανείς για την καταγωγή του είναι το πρώτο βήμα προς τον ρατσισμό και δεν έχει σχέση με την αγάπη για τον τόπο του.

Και να ήθελα όμως, ελάχιστα πράγματα νομίζω πως θα έβρισκα να παινευτώ για τη σημερινή Ελλάδα, τον πολιτισμό της κι εμένα τον ίδιο. Γιατί δεν είναι πολιτισμός το να είσαι (ή να πιστεύεις πως είσαι) δισέγγονο του Σωκράτη, ενώ ταυτόχρονα αποτελείς μνημείο στην ανθρώπινη βλακεία. Ούτε το να ζεις σε μια χώρα προικισμένη απ τη φύση και να την κάνεις σκουπιδότοπο.

Ούτε το να ψηφίζεις αυτόν που θα βρίζεις την επόμενη τετραετία. Πολιτισμένος δεν είναι ο τόπος όπου ένας ανάπηρος δεν μπορεί να πάει ούτε μέχρι το περίπτερο, πόσω μάλλον να λειτουργήσει κοινωνικά σαν πολίτης. Μέσα στο απάνθρωπο αυτό τοπίο, στην άθλια αισθητική σχολείων, ΜΜΕ, ψηφοφόρων και κυβερνήσεων, μέσα στο γκρίζο, τη συνήθεια, την υποταγή, τα γεγονότα που ακολούθησαν τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου, παρ όλες τις αστοχίες, υπερβολές και φαιδρότητές τους, μου δίνουν ελπίδα.

Ελπίδα για τη διατήρηση μιας φλόγας, που δεν πηγάζει αποκλειστικά από οργή και αγανάχτηση, αλλά και από αγάπη και όνειρο.

Μιας φλόγας που, σε εποχή άλλη, καταλληλότερη, πιο έτοιμη, ίσως επιτέλους κάψει τη φοβισμένη ανάγκη μας για εξουσία οποιουδήποτε είδους, εξαφανίζοντας μαζί τις στολές, τα διαβατήρια, τα χρήματα, τα κράτη και χαρίζοντάς μας έναν κόσμο που σήμερα καταδικάζεται σαν ουτοπικός (μα, πού αλλού μπορεί να είναι στραμμένο τ όνειρο εκτός από την Ουτοπία;). Μιας φλόγας που θα καταργήσει κάθε αρχή και μαζί κάθε διαφθορά.

Διεφθαρμένος κι εγώ, ανησυχώ για τα παιδιά μου. Η καθαρότητα του βλέμματός τους κάνει πιο οδυνηρή την επερχόμενη ενσωμάτωσή τους σ' ένα σύστημα που υπηρετώ και σιχαίνομαι. Οι μέρες του Αλέξη, μαζί με τον μεγάλο πόνο για το αδικοχαμένο παιδί, μας επιτρέπουν να στοχεύουμε σ' έναν κόσμο όχι απλά καλύτερο, αλλά τέλειο.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ (Συγγραφέας)
Το σάπιο σύστημα δεν έχει άλλο όπλο από τη βία

Βαρέθηκα να ακούω τα ίδια και τα ίδια, χρόνια τώρα, από τους ίδιους και τους ίδιους, φύλακες και απολογητές του συστήματος. Και τότε μας λέγανε αλήτες, αναρχοκομμουνιστές, εξτρεμιστές, αριστεριστές, προβοκάτορες, τσόγλανους που δεν σεβόμασταν την ασφάλεια και την «τάξη» που επέβαλλε η δικτατορία.

Σήμερα έχουμε κοινοβουλευτική αντιπροσωπευτική, ολιγαρχική δημοκρατία που νομιμοποιεί την εγκληματική, διεφθαρμένη πολιτική της, στο όνομα της δημοκρατίας, επιδιώκοντας να μας καταστήσει συνένοχους, φοβισμένους και υποταγμένους.

Το σύστημα είναι σάπιο και γι αυτό επικίνδυνο, λόγω της κατάρρευσής του, εν απογνώσει ευρισκόμενο, δεν έχει άλλο όπλο από τη βία. Ο φόβος καλλιεργείται γιατί βολεύει τις εξουσίες και στρώνει τον δρόμο στον εκφασισμό.

Ο μικροαστός, ο μικροϊδιοκτήτης, ο νοικοκυραίος δικαίως διαμαρτύρεται και αγανακτεί εναντίον ποιων; Των παιδιών που βλέπουν το μέλλον τους μαύρο ή των γονιών τους που συναρθρώνουν μια άρρωστη κοινωνία με φανταχτερές βιτρίνες και εικονική ψεύτικη ζωή, κλείνοντας το μάτια σ' αυτούς που ζουν από τα σκουπίδια. Οποιος ερμηνεύει την οργή και την εξέγερση των νέων ως διαμαρτυρία απλή στη μνήμη του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου δεν έχει καταλάβει πόσο εκρηκτικά βράζει το καζάνι που κανείς, ούτε ο Καραμανλής ούτε ο Παπανδρέου μπορούν να σηκώσουν το καπάκι της εκτόνωσης.

Το πρόβλημα είναι η διαμάχη της Αριστεράς και η συμπεριφορά του ΚΚΕ, που κρύβεται πίσω από τους κουκουλοφόρους γιατί δεν μπορεί να υπερασπιστεί την εξέγερση των νέων, που δεν τους ελέγχει και δεν βρίσκονται κάτω από την καθοδήγησή του. Δυστυχώς δεν συμμορφώνεται. Τα ίδια έκανε και με την εξέγερση του Πολυτεχνείου που στο 8ο φύλλο της Πανσπουδαστικής μας αποκάλεσε «οι τριακόσιοι προβοκάτορες του Ρουφογάλη».

Τα παιδιά έχουν το δικαίωμα, άμα μας βρουν εμπόδιο μπροστά τους, να μας τσακίσουν. Τα όνειρά τους δεν φυλακίζονται, δεν φοράνε κουκούλες, ζητάνε και θα πάρουν εκδίκηση. Το αίμα δεν γίνεται να πάει χαμένο. Είναι δικό τους και δικό μας, μπορούν να συνεχίσουν από εκεί που εμείς δεν φτάσαμε.

ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ (Συγγραφέας)
Εφηβοι που τα έχουν όλα, μα στερούνται πολλά

Οι ξεσηκωμοί της δικής μου γενιάς ανήκουν πια στην «αρχαιολογία των εξεγέρσεων». Εχω την αίσθηση ότι τα τελευταία γεγονότα αποκρυσταλλώνουν έναν καινούργιο κώδικα αναταραχών. Για μένα είχαν ξεκάθαρες, αλλά και ασαφείς πλευρές.

Στις ξεκάθαρες ανήκει πρώτα απ όλα το πολύπλευρο δίκιο των παιδιών. Ο τρόπος που αντέδρασαν κρατώντας λουλούδια ή απλώνοντας αφίσες μπροστά στα παρατεταγμένα ΜΑΤ. Τα καθαρά μα κι οργισμένα ακάλυπτα πρόσωπά τους. Η σχεδόν παντελής έλλειψη βίας. Εφηβοι που συνήθως «τα έχουν όλα», μα στερούνται πάρα πολλά μέσα στις με καινούργιο τρόπο καταπιεστικές οικογένειές τους, ανάμεσα στον μαθησιακό τους μόχθο και την απαξίωση των γραμμάτων, την έλλειψη προοπτικής, τη διαφθορά των κυβερνώντων. Στα παιδιά θα πρέπει να εστιαστεί το ενδιαφέρον στο εξής, χωρίς να αποτελεί κι αυτό πανάκεια.

Στις ξεκάθαρες πλευρές ανήκει η βία και η ατιμωρησία της σημερινής, της χθεσινής, της αιώνιας Αστυνομίας στην Ελλάδα. Ο εκφασισμός ολόκληρης της δημοκρατικής μας κοινωνίας δεν είναι πια κρυφός, και τα ακραία στοιχεία του Σώματος, επίκτητα ή εγγενή, έχουν εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο. Ο εκάστοτε εκτελεστής ξέρει καλά ότι ποτέ και πουθενά δεν είναι μόνος του.

Στις ασαφείς, τις σκοτεινές μάλλον πλευρές ανήκει η σχεδόν μαθηματική εκτροπή της δίκαιης αφορμής σε καταστροφική λαίλαπα. Ανήκουν τα πρόσωπα όσων δειλών κρύβουν το πρόσωπό τους σε κουκούλες, με σκοπό να κάψουν και να λεηλατήσουν εκ του ασφαλούς. Ανήκει η κουκούλα που μετατρέπει τις όποιες ομαδοποιήσεις σε μεμονωμένα και απολιτικά άτομα, σ' ένα είδος χούλιγκαν, παρά τις δικαιολογίες που μπορούν να επινοήσουν και να επικαλεστούν κατ ιδίαν - δεν υπάρχει για μένα δικαιολογία για την πυρπόληση πόλεων ή επιχειρήσεων, για την ανανδρία και την τυφλότητα της βίας, αλλά και για την επί τόσα χρόνια κρατική ατιμωρησία της βίας. Κατά τις αλλεπάλληλες Νύκτες Κρυστάλλων που ζήσαμε μάθαμε ότι οι κουκουλοφόροι προέρχονται από ποικίλες κατηγορίες ανθρώπων, ηλικιών, επαγγελμάτων, «ιδεολογιών». Σαφήνεια και ασάφεια μαζί.

Η δύναμη, τέλος, της καινούργιας τεχνολογίας, να κινητοποιεί σε ελάχιστο χρόνο κάθε είδους κόσμο, είναι μεν απίστευτα δημοκρατική, όσο και απίστευτα επικίνδυνη, καθώς ούτε προέρχεται ούτε ελέγχεται από θεσμούς. Η θέση της όμως στις νέου τύπου αναταραχές είναι πια αναμφισβήτητη.

Επιμέλεια: ΜΑΡΙΝΑ ΖΙΩΖΙΟΥ

Ποιο νόημα έχει σήμερα η γιορτή των Χριστουγέννων;

Ο χριστιανισμός στη Δύση

Ποιο νόημα έχει σήμερα στην αναπτυγμένη Δύση η γιορτή των Χριστουγέννων; Στο ερώτημα αυτό δίνει τη δική του απάντηση ο ιταλός φιλόσοφος Ουμπέρτο Γκαλιμπέρτι στο κείμενο που ακολουθεί.

Τα Χριστούγεννα είναι ακόμα μια χριστιανική γιορτή; Παρατηρώντας τις χριστουγεννιάτικες πρακτικές των αγορών και της κατανάλωσης φαίνεται ότι στην κουλτούρα μας τα Χριστούγεννα είναι ήδη άθεα ή αν προτιμάτε αγνωστικιστικά και σίγουρα βαθιά κοσμικά. Χριστιανικό παρέμεινε μόνο το τελετουργικό που επαναλαμβάνεται, η γιορτή, η οποία, όσο καμιά άλλη, είναι αληθινά «επιβεβλημένη».

Επιβεβλημένη από ποιον; Από την οικονομία μας, φυσικά, η οποία, όσο και αν βρίσκεται σε κρίση, παραμένει μια οικονομία της αφθονίας, με φανερή σε όλους την κατανάλωση και τη σπατάλη.

Πώς μπορούμε λοιπόν να συμφιλιώσουμε τη χριστιανική κουλτούρα, που συνηθίσαμε να αναγνωρίζουμε ως μορφή της Δύσης, με το επίπεδο πλούτου και αφθονίας το οποίο πέτυχαν οι δυτικές κοινωνίες; Από το σπήλαιο όπου γεννήθηκε ο Ιησούς το νόημα των Χριστουγέννων μεταφέρθηκε πράγματι στη λάμψη των καταστημάτων, στην υπεραφθονία των σουπερμάρκετ, στις εξορμήσεις που υπόσχονται τα ταξιδιωτικά πρακτορεία, με αποτέλεσμα το ερώτημα να μην είναι «τι νόημα έχει η γιορτή των Χριστουγέννων για έναν λαϊκό», αλλά «τι νόημα αυτή μπορεί ακόμα να έχει για έναν χριστιανό», ο οποίος ζει στη «χριστιανική» Δύση, σε έναν ριζικά εκκοσμικευμένο πολιτισμό της αφθονίας;

Δεν αρκεί η ύπαρξη λίγου εθελοντισμού, που είναι πάντοτε ωφέλιμος αλλά εντελώς ανεπαρκής, για να μειωθούν τα εμπόδια που γεννιούνται από τη σιδερένια λογική της αγοράς, η οποία δεν προβλέπει το δώρο αλλά τη σκληρή διαπραγμάτευση. Οπως δεν αρκεί το να προσφέρουμε «δώρα» τα Χριστούγεννα, για να συγκαλυφθεί ο οικονομικός νόμος του κέρδους που κυβερνά τη Δύση. Οχι, δεν αρκεί.

Επομένως, ας μην το κρύβουμε: η Δύση ίσως δεν είναι πλέον χριστιανική και η πλήρης εκκοσμίκευση των Χριστουγέννων, της κατ' εξοχήν χριστιανικής γιορτής, είναι μόνο μια επιβεβαίωση του ότι ο χριστιανισμός στην αληθινή ουσία του, που είναι η αγάπη για τον πλησίον, όσο κοντινός ή μακρινός και αν είναι, δεν έχει πλέον θέση στη Δύση, ούτε εκκλησία, ούτε τόπο στον οποίο θα μπορούσε να εκφραστεί. Αυτό δεν αποδεικνύει η φτώχεια του κόσμου που δεν βρίσκει έκφραση στις συνειδήσεις της Δύσης και που είναι μια είδηση χαμένη ανάμεσα σε τόσες άλλες οι οποίες, μέσα στη γενική αδιαφορία, φτάνουν από τόπους που η Δύση θεωρεί ξένους;

Ο χρόνος της ελπίδας, που ο χριστιανισμός εγκαινίασε, έγινε τόσο μακρινός ώστε να φαίνεται ξένος στο βλέμμα μας, επειδή ήδη έχουμε αποδεχθεί την τυχαιότητα της ύπαρξής μας. Κι ωστόσο, στο σπήλαιο της Βηθλεέμ, για τους χριστιανούς, το θεϊκό έγινε γήινο και η Γη έγινε η κατοικία του Θεού. Τότε ο χρόνος διαιρέθηκε στα δύο: προ Χριστού και μετά Χριστόν. Η φύση και ο κύκλος της παραχώρησαν τη θέση τους στο μέλλον και στην επαγγελία του.

Ο χρόνος, που έγινε πλήρης νοήματος, έπαψε να είναι καθαρό και αδιάφορο «γίγνεσθαι» και έγινε «ιστορία». Με αυτόν τον τρόπο ο χριστιανισμός διαχωρίστηκε από τις αρχέγονες μυθολογίες, οι οποίες ερμήνευαν τον χρόνο ξεκινώντας από το «παρελθόν», από μια χρυσή εποχή ή έναν απολεσθέντα παράδεισο, στον οποίο βρίσκει καταφύγιο η νοσταλγία, επειδή ο χριστιανισμός προβάλλει τη σωτηρία σε εκείνο το εφικτό «μέλλον» με το οποίο συνδέονται τόσο η ουτοπία όσο και η επανάσταση. Οπότε η νέα μορφή του χρόνου, που εγκαινιάζει ο χριστιανισμός, διασταυρώνεται με τον αθεϊσμό της ελπίδας. Οσο μακρινές και αν φαίνονται η ουτοπία, η πρόοδος και η επανάσταση είναι χριστιανικά γεγονότα, ανήκουν στον χρόνο «μετά Χριστόν», βαθαίνουν τον λόγο της ελπίδας, εξερευνούν δυνατότητες σωτηρίας, πιστεύουν ότι η ιστορία έχει νόημα, βλέπουν με δυσπιστία τον νιτσεϊκό «χρόνο χωρίς σκοπό».

Η Δύση σαγηνεύθηκε από αυτό το νέο μοντέλο χρονικότητας και στη χριστιανική, ουτοπική ή επαναστατική εκδοχή της, εξύμνησε στα Χριστούγεννα όχι τον ρυθμό της «επιστροφής» αλλά την ατμόσφαιρα της «αναγέννησης», τον ενθουσιασμό αυτού που ακόμα είναι σε θέση να υπόσχεται το μέλλον: την επαγγελία του χρόνου. Κυκλοφορεί ακόμα αυτή η επαγγελία που είναι εντελώς χριστιανική; Κατά τη γνώμη μου, όχι. Από τότε που το χρήμα έγινε στη Δύση ο μοναδικός συμβολικός γεννήτορας όλων των αξιών και η τεχνική έγινε το μέσο για την επιδίωξή τους, το μέλλον δεν εμφανίζεται ως ελπίδα. Τα γνωρίσματά του μοιάζουν να είναι μάλλον εκείνα της αβεβαιότητας και του ανεξιχνίαστου.

Τότε λοιπόν τι απέγινε ο χριστιανισμός, ο οποίος εισέβαλε στον χρόνο αναγγέλλοντας το μέλλον ως ελπίδα; Στη Δύση έχουν χαθεί τα ίχνη του. Δεν γνωρίζω αν αυτό είναι καλό ή είναι κακό. Απλώς έτσι είναι. Αν όμως αναγνωρίζουμε ότι ο πολιτισμός μας ρυθμίζεται μόνον από τον σκληρό νόμο της αγοράς και είναι διατεθειμένος να φιλοξενεί μόνο κάποια παρέκκλιση με τη μορφή ελεημοσύνης, φιλανθρωπίας ή εθελοντικής δράσης (που χρησιμεύουν περισσότερο για να αμβλύνουν το αίσθημα ενοχής που συνδέεται με τα προνόμιά μας, παρά για να μετασχηματίζουν τις πιο καταστροφικές συνθήκες του κόσμου), τότε ας αποφεύγουμε τουλάχιστον αυτή την ψευδή συνείδηση που μας οδηγεί να ταυτίζουμε τη Δύση με τον χριστιανισμό. Ποτέ άλλοτε οι δύο πολιτισμοί δεν χωρίζονται από τόσο αβυσσαλέα απόσταση όσο σήμερα. Και ο τρόπος με τον οποίο γιορτάζουμε κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα σηματοδοτεί καθαρά αυτή την αντίφαση.

Από τον ΘΑΝΑΣΗ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 21/12/2008

ΔΙΑΛΟΓΟΙ για τις σχέσεις κράτους και αγοράς

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΘΑΝΑΣΗΣ ΓΙΑΛΚΕΤΣΗΣ

Η παγκόσμια οικονομική κρίση σαρώνει όλα τα δόγματα του νεοφιλελεύθερου φονταμενταλισμού με πρώτο ανάμεσά τους το δόγμα της αυτορύθμισης της ελεύθερης αγοράς. Σηματοδοτεί ταυτόχρονα μιαν επιστροφή του κράτους στο πεδίο της οικονομίας. Βλέπουμε, έτσι, τις περισσότερες κυβερνήσεις να υιοθετούν διάφορες μορφές κρατικής παρέμβασης, αναθέτοντας στο κράτος την ευθύνη για την αποκατάσταση μιας πιο αποτελεσματικής λειτουργίας του οικονομικού συστήματος. Καθώς, μάλιστα, η σημερινή κρίση συγκρίνεται εύλογα με εκείνη του 1929, όλοι υποχρεώνονται να θυμηθούν το μάθημα της ιστορίας: ο κόσμος βγήκε από την ταραχή της δεκαετίας του '30 με κεϊνσιανές στρατηγικές που προσανατόλιζαν την κρατική παρέμβαση όχι μόνο στον περιορισμένο ρόλο της θέσπισης «κανόνων», αλλά και σε θετικά προγράμματα δημόσιας δράσης, δημόσιων επενδύσεων στα συλλογικά αγαθά, οικοδόμησης του κράτους πρόνοιας, τόνωσης της ενεργού ζήτησης κ.ά.

Στις σχέσεις κράτους και αγοράς αναφέρονται με τις αναλύσεις τους τρεις γνωστοί μελετητές:

*Ο Πολ Σάμουελσον είναι ένας από τους κορυφαίους αμερικανούς οικονομολόγους. Εχει διδάξει στο Massachusetts Institute of Technology και σε άλλα πανεπιστήμια και έχει τιμηθεί με το Νόμπελ Οικονομίας το 1970.

*Ο Μαρτσέλο Ντε Τσέκο είναι καθηγητής της Οικονομικής Ιστορίας στην Scuola Normale Superiore της Πίζας.

*Ο Τζόρτζιο Ρούφολο, ιστορικό στέλεχος της ιταλικής αριστεράς, είναι οικονομολόγος και ιδρυτής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Ερευνών.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/12/2008

Η ιστορία μιας δύσκολης σχέσης

Διάλογοι για τις σχέσεις κράτους και αγοράς

Του ΜΑΡΤΣΕΛΟ ΝΤΕ ΤΣΕΚΟ

Κυρίαρχα κράτη και αγορές συμβιώνουν εδώ και μερικές χιλιετίες. Τα εθνικά κράτη υπάρχουν, όμως, μόνον εδώ και μερικές εκατοντάδες χρόνια, αν και έχουμε συνηθίσει να τα βλέπουμε σαν μέρος του φυσικού τοπίου. Και τις αγορές, που έχουν τουλάχιστον την ίδια ηλικία με τα κυρίαρχα κράτη, έχουμε ακόμα τη συνήθεια να τις σκεφτόμαστε έγκλειστες μέσα στα σύνορα των εθνικών κρατών, όταν, αντίθετα, ορισμένες από αυτές τείνουν σχεδόν από τη φύση τους να τα υπερβαίνουν, να έχουν διαστάσεις που μερικές φορές συμπίπτουν με ολόκληρο τον κόσμο.

*Οταν στην Ευρώπη επικράτησαν τα εθνικά κράτη, οι μονάρχες προσπάθησαν με κάθε τρόπο να θέσουν τις αγορές στην υπηρεσία της πολιτικής της ισχύος που είχε γίνει η κυριότερη εμμονή τους. Αυτή η δραστηριότητα πήρε το όνομά της από τον Κολμπέρ, τον υπουργό του Λουδοβίκου ΙΔ', που την εφάρμοσε πιο ολοκληρωμένα, με αποτελέσματα που άλλοι θεωρούν εξαιρετικά και άλλοι κατακριτέα ή και μηδαμινά.

*Μια αμυντική και μυπωπική παρέκκλιση του κολμπερτισμού είναι το κλειστό εμπορικό κράτος του γερμανού φιλοσόφου Γιόχαν Φίχτε, που περιορίζει τις αγορές αυστηρά στην εθνική διάσταση, σε έναν στατικό και αιώνιο προστατευτισμό.

*Μοιάζει λίγο με αυτό που θα είχε θελήσει ο Πλάτων, ένας από τους πιο οξυδερκείς αναλυτές των αγορών που ήταν και ανελέητος εχθρός τους. Θαυμαστής της Περσικής αυτοκρατορίας και της σπαρτιατικής πολιτείας, όπου το κράτος ήταν το παν, ο Πλάτων μισούσε το αθεράπευτα εμπορικό πνεύμα των αθηναίων συμπολιτών του και προσπάθησε να το περιορίσει και να το καταστήσει μειονοτικό στην ιδεώδη πολιτεία του, που τη σκέφτηκε να λειτουργεί ως ένα είδος «αντι-Αθήνας».

Αυτή η πολιτεία έπρεπε να απομακρύνει τους εμπόρους σε κατοικίες γύρω από το λιμάνι να τους διαχωρίσει από την πόλη, να τους διατηρεί ξένους, για να αποτρέψει τον κίνδυνο η ηθική τους να διαφθείρει τους υπόλοιπους πολίτες της επικράτειας.

Εφτασε, μάλιστα, ο Πλάτων ώς το σημείο να ρυθμίσει αυτήν που σήμερα αποκαλούμε μικροδομή των αγορών: Επιτηρούμενοι από αυστηρούς κρατικούς λειτουργούς, οι έμποροι όφειλαν να διαπραγματεύονται μεταξύ τους και με τους πελάτες τους με τον λιγότερο θορυβώδη τρόπο, αναγγέλλοντας την τιμή του εμπορεύματος και αφήνοντας τον αγοραστή να την αποδεχθεί ή να την απορρίψει, αλλά χωρίς να επαναπροτείνουν ούτε έκπτωση ούτε αύξηση στην τιμή.

*Διαφορετική ήταν η στάση του σύγχρονού του Ξενοφώντα: Εμποροι και αγορές πρέπει να προσελκύονται μέσα στην πόλη, επειδή είναι αναγκαίοι για την ανάπτυξή της. Το κράτος πρέπει να κατασκευάζει με δικές του δαπάνες καράβια, αποθήκες και καταστήματα και να τα μισθώνει. Χρειάζεται να εκπαιδεύει τους εμπόρους να είναι καλοί πολίτες και να τους υποχρεώνει να υπηρετούν με δικά τους έξοδα στο ιππικό. Ετσι, παρακινεί τη δική τους θέληση για συμμετοχή στα κοινά και μειώνονται οι κρατικές δαπάνες για την άμυνα.

*Σε έναν καιρό από πολλές απόψεις παρόμοιο με τον δικό μας, όπως ο Μεσαίωνας, έμποροι και αγορές συμβιώνουν δύσκολα με το φεουδαλικά κράτη. Σε τόπους όπως η Ιταλία και η Γερμανία εμφανίζονται εμπορικές πόλεις, κυριαρχούμενες από συντεχνίες οι οποίες διεκδικούν μια δική τους κυριαρχία και μιαν αυξανόμενη εξωτερικότητα ως προς τη φεουδαλική δομή.

Είναι χαρακτηριστικό ότι αυτές οι πολιτείες διεκδικούν και ένα πεδίο δράσης χωρίς σύνορα για τις δικές τους εξαγωγές μεταποιημένων προϊόντων και προσπαθώντας να περιορίσουν τις εισαγωγές ανεπεξέργαστων πρώτων υλών. Οι έμποροι φτάνουν, μάλιστα, να αυτοοργανωθούν σε ένα είδος διεθνούς πολιτείας, προικισμένης με έναν νόμο που δημιούργησαν οι ίδιοι, τη lex mercatoria, μητέρα του εμπορικού δικαίου, που διόλου τυχαία είναι εξαιρετικά προσφιλής στους νεοφιλελεύθερους.

Είναι σκόπιμο να σημειώσουμε επίσης ότι οι εμπορικές συντεχνίες περιορίζουν δραστικά την πρόβαση στα επαγγέλματά τους, ευνοώντας το οικογενειακό κανάλι και υπερασπιζόμενοι τα μονοπώλια της παραγωγικής και εμπορικής δραστηριότητάς τους.

Ετσι, ολόκληρος ο μηχανισμός συντεχνίες-lex mecratoria μπορεί να ιδωθεί και ως μια αμυντική δομή, σκοπός της οποίας είναι η διατήρηση των προνομίων όσων ανήκουν σε αυτόν. Ετσι τον έκρινε ο Ανταμ Σμιθ, ο πατέρας της σύγχρονης πολιτικής οικονομίας.

*Η έλευση της Βιομηχανικής Επανάστασης, με την κατίσχυση του εργοστασιακού συστήματος, με τη χρήση του ατμού και έπειτα της ηλεκτρικής ενέργειας και των κινητήρων που τροφοδούνται από παράγωγα του πετρελαίου, δίνει μια νέα διάσταση στις σχέσεις μεταξύ κρατών και αγορών.

Τα εργοστάσια είναι μεγάλες συγκεντρώσεις εργατών και μηχανών και πρέπει να λειτουργούν με ηρεμία και συνέχεια. Το εθνικό κράτος υπάρχει ήδη εδώ και τρεις αιώνες. Αυτό όχι μόνον εξασφαλίζει την ομαλή διεξαγωγή των οικονομικών δραστηριοτήτων, διατηρώντας τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, αλλά συχνά υποκινεί άμεσα την εκβιομηχάνιση.

Και αυτό, άλλωστε, αποτελεί μέρος της πολιτικής της ισχύος. Οι σχέσεις ανάμεσα σε κράτη και αγορές γίνονται συμπληρωματικές και περισσότερο από πριν τίθεται το δίλημμα για την ιεραρχία μεταξύ αυτών των θεσμών. Ορισμένοι διανοούμενοι σκέφτονται ότι μπορούν να απαλλαγούν ή από τον ένα ή από τον άλλον: απόλυτος οικονομικός φιλελευθερισμός ή σχεδιασμένη οικονομία.

*Οταν η εκβιομηχάνιση επεκτείνεται σε ολόκληρο τον κόσμο και η παραγωγή, εξαιτίας της πτώσης του κόστους των επικοινωνιών και των μεταφορών, μπορεί να τεμαχιστεί και να παγκοσμιοποιηθεί, ακόμα και μερικοί συνταγματολόγοι αρχίζουν να αντιλαμβάνονται την επίπτωση που έχουν όλα αυτά πάνω στην παραδοσιακή έννοια της κρατικής κυριαρχίας. Υποστηρίζεται ότι η παγκοσμιοποίηση επιβάλλει το εμπορικό κράτος, έκφραση στην οποία το επίθετο κυριαρχεί πάνω στο ουσιαστικό.

Σε υποστήριξη αυτής της θέσης αναφέρονται μεταρρυθμίσεις που μετασχηματίζουν θεσμούς όπως τα δικαιώματα του πολίτη, το κράτος πρόνοιας, το φορολογικό σύστημα, προσαρμόζοντάς τους στη νέα πραγματικότητα της παγκόσμιας παραγωγής.

*Η τωρινή κρίση ξανανακάτεψε τα χαρτιά της τράπουλας, ανέτρεψε τις νέες βεβαιότητες και κατέδειξε πόσο άχρηστες είναι οι μεταρρυθμίσεις που εφαρμόστηκαν τόσο επώδυνα προκειμένου να δημιουργηθεί το εμπορικό κράτος. Οι νεοφιλελεύθεροι, που μέχρι χθες ήταν μέγα πλήθος, τώρα μετριούνται σε λίγες εκατοντάδες. Οι περισσότεροι έστριψαν, ακολουθώντας τη φορά του ανέμου.

Οι επιχειρηματίες, που ήταν πιο ριζοσπάστες και από τους ίδιους τους οικονομολόγους στον παγκοσμιοποιητικό νεοφιλελευθερισμό τους, τώρα ζητούν κρατικές παρεμβάσεις που θα τους προστατέψουν από τις επιπτώσεις της κρίσης.

Το κράτος, όμως, είναι σαν τη μητέρα: Υπάρχει μόνο μία μητέρα και, όταν την σκοτώνουμε ή όταν επιζεί γερασμένη από τα πολλά πλήγματα που δέχθηκε από τα απάνθρωπα παιδιά της, δεν μπορούμε να καταφεύγουμε πλέον στην αγκαλιά της.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/12/2008

Τα δύο πρόσωπα της Αμερικής

Διάλογοι για τις σχέσεις κράτους και αγοράς

Του ΠΟΛ ΣΑΜΟΥΕΛΣΟΝ

ΟΦράνκλιν Ντελάνο Ρούζβελτ, με τη βοήθεια μιας επίλεκτης ομάδας συμβούλων αποτελούμενης από σημαντικές προσωπικότητες, όπως ο επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου Λούις Μπράνταϊς, γνωστός για τις μάχες του εναντίον των μονοπωλίων, ή ο πρόεδρος της National Recovery Administration Χιου Τζόνσον, κατόρθωσε να δημιουργήσει εκείνο που στο τέλος της δεκαετίας του '30 παρουσιαζόταν ως μεικτό σύστημα οικονομίας.

*Το κράτος δεν βρίσκεται έξω από την οικονομία και δεν πρέπει να ελπίζουμε ότι η ελεύθερη αγορά θα λύσει από μόνη της τα δύσκολα προβλήματα.

Ολα αυτά ο Ρούζβελτ τα πραγματοποίησε με μια σειρά μέτρων που θα τα χαρακτηρίζαμε «ανορθόδοξα», ορισμένα από τα οποία ήταν προσωρινά και άλλα μόνιμα. Τα μέτρα αυτά δημιούργησαν όχι μια καθαρά μονεταριστική οικονομία, όπως την είχε προφητέψει ο Χέρμπερτ Χούβερ στην προηγούμενη δεκαετία, με αποτέλεσμα να ρίξει την Αμερική στη Μεγάλη Υφεση, αλλά ένα ισορροπημένο «μείγμα» ελεύθερης αγοράς, αυστηρών κανόνων για τη ρύθμισή της και μιας σειράς κρατικών μέτρων υποστήριξης της οικονομίας.

*Για να αναφέρουμε ορισμένα παραδείγματα, εκείνα τα χρόνια γεννήθηκε η Federal Deposit Insurance Corporation για να εγγυηθεί τις τραπεζικές καταθέσεις, βελτιώθηκε το σύστημα ελέγχων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας και καθιερώθηκε ο διαχωρισμός ανάμεσα σε επενδυτικές τράπεζες και εμπορικές τράπεζες για να περιοριστούν οι συγκρούσεις συμφερόντων. Χορηγήθηκαν, επίσης, επιδόματα στους ανέργους και κίνητρα στους νέους. Καθιερώθηκε τέλος, ο εγγυημένος μισθός που δεν ήταν μικρότερος από τα 20 σεντς την ώρα και η εργάσιμη εβδομάδα που δεν ξεπερνούσε τις 45 ώρες.

*Αναθεωρήθηκε και άλλαξε με τρόπο πιο προοδευτικό και δίκαιο το φορολογικό σύστημα. Τέθηκαν μια σειρά φραγμοί για να εμποδίσουν τη δημιουργία μονοπωλίων από τομέα σε τομέα. Και δημιουργήθηκε προσωρινά η Public Works Administration, ένα πρόγραμμα δημόσιων έργων το οποίο μεταξύ των ετών 1933 και 1935 επένδυσε 3,3 δισ. δολάρια για να πραγματοποιήσει 35.000 σχέδια. Με εξαίρεση αυτό το τελευταίο πρόγραμμα, όλα τα άλλα στοιχεία που συγκροτούσαν ένα μεικτό σύστημα παρέμειναν ζωντανά μέχρι τις αρχές του 1980.

*Οποιος νομίζει ότι η αμερικανική οικονομία για όλα τα χρόνια από το 1933 ώς το 1979 ήταν μια οικονομία απόλυτης και ελεύθερης αγοράς λαθεύει εντελώς. Η δύναμη της Αμερικής βρισκόταν ακριβώς σε αυτό το μεικτό σύστημα. Μια δύναμη που της επέτρεψε να βγει από τη Μεγάλη Υφεση και μετά από λίγα χρόνια να μπει σε έναν καταστροφικό πόλεμο, να νικήσει, να βοηθήσει τον κόσμο να απελευθερωθεί από τις δικτατορίες και μάλιστα να χρηματοδοτήσει τα προγράμματα ανασυγκρότησης στις χώρες που είχαν γνωρίσει πείνα και καταστροφές.

Ολα αυτά χωρίς ποτέ να υποστηρίξει την ανωτερότητα της αγοράς ή αντίθετα τον κρατικό παρεμβατισμό, αλλά δημιουργώντας -το επαναλαμβάνω- ένα μεικτό σύστημα, όχι καθαρά καπιταλιστικό, στο οποίο το κράτος είναι κοντά στους πολίτες και η Αμερική είναι κοντά στον υπόλοιπο κόσμο.

*Το 1979, όμως, αρχίζει η εποχή του Ρόναλντ Ρέιγκαν και των οικονομικών συμβούλων του, που ήταν φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς. Και αρχίζει μια σειρά φιλελευθεροποιήσεων σε κάθε μέτωπο, αλλάζει το φορολογικό σύστημα για να δοθούν περισσότερα χρήματα στους πλούσιους με την αυταπάτη ότι αυτοί θα χρηματοδοτούσαν την ανάπτυξη και κατεδαφίζεται όλο το σύστημα των εγγυήσεων που είχε θεμελιωθεί προηγούμενα.

Ο πατέρας Μπους επαναλαμβάνει το έργο της κατεδάφισης του «κοινωνικού κράτους» και της παράλληλης φιλελευθεροποίησης της οικονομίας.

*Σε αυτόν οφείλεται, για παράδειγμα, η κατάρριψη των φραγμών μεταξύ των επενδυτικών τραπεζών και των εμπορικών τραπεζών. Μετά την παρένθεση του Μπιλ Κλίντον, η οποία ωστόσο δεν έμεινε αμόλυντη από αυτό το σύνδρομο της απορύθμισης, ο υιός Μπους, ο χειρότερος πρόεδρος των δύο τελευταίων αιώνων, ξαναρχίζει και ολοκληρώνει αυτή την καταστροφή. Με τα αποτελέσματα που όλοι βλέπουμε σήμερα.

Γεγονός είναι ότι ένα αποκλειστικά καπιταλιστικό σύστημα έχει, βέβαια, κάποιο πλεονέκτημα, κυρίως ως κίνητρο για τις επιχειρήσεις, αλλά έχει και μια σειρά βαρύτατα «κατά» που καταδεικνύουν τελικά την αναγκαιότητα να έχουμε ένα σύνολο καθορισμένων και σταθερών κανόνων λειτουργίας.

*Αυτό οι Ρεπουμπλικανοί που βρέθηκαν στην εξουσία από τον καιρό του Ρέιγκαν δεν ήταν ποτέ ικανοί να το κατανοήσουν. Δεν θέλησαν ποτέ να έχουν μια ήρεμη, νηφάλια και ορθολογική θεώρηση της οικονομικής πραγματικότητας στο σύνολό της, με όλες τις αποχρώσεις της και τις φωτοσκιάσεις της.

Πιθανόν δεν έχουν τη διανοητική προετοιμασία που είναι αναγκαία για να κατανοήσουν ένα πράγμα τόσο περίπλοκο όπως η λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών.

*Η Ρώμη δεν οικοδομήθηκε σε μια μέρα και ο Ρούζβελτ χρειάστηκε μερικά χρόνια για να οικοδομήσει πάνω στις στάχτες της Μεγάλης Υφεσης ένα λειτουργικό σύστημα σαν αυτό που περιέγραψα. Εξάλλου και οι Ρεπουμπλικανοί χρειάστηκαν κάμποσα χρόνια για να το καταστρέψουν. Είναι σημαντικό, ωστόσο, να αρχίσουμε αμέσως αυτή την ανοικοδόμηση.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/12/2008

Κεϊνσιανισμός εναντίον μονεταρισμού

Διάλογοι για τις σχέσεις κράτους και αγοράς

Του ΤΖΟΡΤΖΙΟ ΡΟΥΦΟΛΟ

«Χρειαζόμαστε τον Θεό. Αλλά θα έπρεπε να έρθει ο ίδιος αυτοπροσώπως και όχι να στείλει τον Υιό του, δεν είναι καιρός για παιδιαρίσματα». Μπροστά στη σημερινή οικονομική κρίση, ο Κέινς θα επαναλάμβανε ίσως αυτή την ανίερη ικεσία του. Αυτές τις μέρες το όνομά του το επικαλούνται, όλο και πιο συχνά, μερικές φορές παρακλητικά («Κέινς, ξαναγύρνα, έχουν τρελαθεί», γράφει ένας γάλλος οικονομολόγος). Πώς έγινε αυτό; Επί τουλάχιστον τριάντα χρόνια μετά τον θάνατό του (πέθανε το 1946) η οικονομική θεωρία κυριαρχήθηκε από τη σκέψη του. Οπως όλοι γνωρίζουν, ακόμα και το 1972 ο πρόεδρος Νίξον δήλωνε: «Είμαστε όλοι κεϊνσιανοί». Λίγοι όμως γνωρίζουν ότι αυτή η ίδια φράση διατυπώθηκε έξι χρόνια πριν από τον Μίλτον Φρίντμαν, τον μεγάλο εμπνευστή της σχολής του Σικάγου και του μονεταριστικού οικονομικού φιλελευθερισμού, του κακού δαίμονα του κεϊνσιανισμού.

*Η κεϊνσιανή ηγεμονία διήρκεσε μέχρι τη δεκαετία του 1970. Σε εκείνη την ταραχώδη δεκαετία αυτό που υπήρξε σχεδόν ευαγγέλιο έγινε ανάθεμα, από τη στιγμή που την οικονομία την έπληξε ο στασιμοπληθωρισμός, η ευθύνη για τον οποίο αποδόθηκε στην κεϊνσιανή συνταγή (οφείλω να πω: όχι εντελώς αδικαιολόγητα, αν και δεν ευθύνεται ο Κέινς αλλά οι πιο ενθουσιώδεις οπαδοί του).

*Στην κεϊνσιανή σκέψη αντιτάχθηκε η μονεταριστική. Οι δύο θεωρίες ήταν συμμετρικές. Σύμφωνα με τον Κέινς, η καλή οικονομία, εκείνη της πλήρους απασχόλησης, εξαρτάται από το επίπεδο της ζήτησης.

Για μια σειρά λόγους η ζήτηση, αν αφεθεί στον εαυτό της, μπορεί να παραμένει για μεγάλες περιόδους κάτω από το επίπεδο που είναι αναγκαίο για την επίτευξη της πλήρους απασχόλησης.

*Σύμφωνα με τους μονεταριστές, η πλήρης απασχόληση εξαρτάται από τις συνθήκες της προσφοράς. Αν οι τιμές των συντελεστών της παραγωγής και κυρίως του κόστους της εργασίας ήταν ελεύθερες να κυμαίνονται από τον άνεμο της αγοράς, χωρίς κυβερνητικές ή συνδικαλιστικές παρεμβάσεις, η οικονομία θα πετύχαινε αυθόρμητα την πλήρη απασχόληση. Σύμφωνα με τον Κέινς, ήταν καθήκον του κράτους να παρεμβαίνει για να καλύψει το κενό της ζήτησης με μακροοικονομικές, νομισματικές και φορολογικές πολιτικές.

*Σύμφωνα με τους μονεταριστές, το κράτος οφείλει να απέχει αυστηρά από κάθε παρέμβαση η οποία θα μεταφραζόταν υποχρεωτικά σε πληθωρισμό χωρίς να αυξάνει, παρά μόνο για πολύ μικρό διάστημα, την απασχόληση. Το κράτος επομένως έπρεπε να περιορίζεται στο να προμηθεύει μια ποσότητα νομισμάτων συμβατή με το ποσοστό του επιθυμητού πληθωρισμού.

Από δω προέρχεται ο όρος μονεταρισμός, που είναι λίγο παράδοξος, καθώς οι μονεταριστές υποστήριζαν ότι το νόμισμα δεν μπορεί να αλλάξει τις πραγματικές σχέσεις ανάμεσα σε ζήτηση και προσφορά.

*Είναι μόνον ένας πέπλος απλωμένος πάνω στην οικονομία. Ο Κέινς ξεκινούσε και αυτός από την ίδια θεωρητική βάση, την ποσοτική θεωρία του νομίσματος, σύμφωνα με την οποία η αξία αυτού που θα δαπανηθεί είναι ίση με την αξία αυτού που θα αποκτηθεί, ένας ισχυρισμός που φαίνεται καθησυχαστικός.

Αλλά έπειτα αυτός εισήγαγε στη θεωρία ένα στοιχείο που την διατάρασσε: τις προσδοκίες. Ενα ψυχολογικό στοιχείο που αλλοίωνε εκείνη την ισορροπία. Ο άνθρωπος, πράγματι δεν είναι ένα αυτόματο που αντιδρά μηχανικά στα ερεθίσματα. Είναι ένα σκεπτόμενο ον που μπορεί να διαταράξει τις εξισώσεις των οικονομολόγων.

*Από τις «αυθαίρετες» προσδοκίες του (παράδειγμα η επιθυμία του να έχει στην άμεση διάθεσή του το νόμισμα αντί να το επενδύει: προτίμηση της ρευστότητας) μπορούν να γεννηθούν μη ισορροπημένες καταστάσεις. Ανήκει τότε στο κράτος το καθήκον να επαναφέρει την ισορροπία, διαχειριζόμενο μέσω του επιτοκίου το νόμισμα, το οποίο επομένως γίνεται όχι ένας πέπλος αλλά ένα εργαλείο οικονομικής πολιτικής. Η σημασία των ψυχολογικών προσδοκιών είναι η πιο μεγάλη θεωρητική συμβολή του Κέινς στην οικονομία.

Αυτή είναι προφανής κυρίως στις χρηματοπιστωτικές αγορές, με τη διαμόρφωση της κερδοσκοπικής φούσκας. Η κερδοσκοπία, η οποία μέσα σε ορισμένα όρια παίζει έναν θετικό ρόλο στις επιλογές των επενδύσεων και στην κάλυψη των κινδύνων, μπορεί εύκολα να βγει εκτός ελέγχου ενεργοποιώντας διαδικασίες συσσώρευσης.

*Ηταν ακριβώς ο Κέινς εκείνος που φώτισε με μια λαμπρή παραβολή -όπως αυτός γνώριζε να το κάνει- τον ανακλαστικό μηχανισμό αυτών των διαδικασιών.

Αν θέλουμε να προβλέψουμε την έκβαση ενός διαγωνισμού ομορφιάς, δεν πρέπει να αναρωτηθούμε ποια είναι η πιο ωραία κοπέλα αλλά ποια θα κρίνει πιο ωραία η επιτροπή που θα αποφασίσει. Με δυο λόγια, η οικονομία αποτελείται από αβεβαιότητα και από στοιχήματα. Οταν όμως αρχίζουμε να στοιχηματίζουμε για όλα, «όταν -έλεγε ο Κέινς- η ανάπτυξη του κεφαλαίου μιας χώρας γίνεται υποπροϊόν των δραστηριοτήτων ενός καζίνου, είναι πιθανό να υπάρχει κάτι που δεν πάει καλά».

*Ο Κέινς υπήρξε ένας μεγάλος οικονομολόγος, ίσως ο μεγαλύτερος του καιρού μας, και, επειδή γνώριζε να τοποθετεί την οικονομία στο ευρύτερο πλαίσιο των αξιών που γι' αυτόν μετρούσαν στη ζωή: ομορφιά, αγάπη, γνώση. Ηταν ένας εκκεντρικός, αλαζόνας και αυθάδης.

«Ο βαρόνος σας -έλεγε ο αμερικανός ανταγωνιστής του Γουάιτ, απευθυνόμενος στους Αγγλους- στάζει άρωμα». Αλλά ήταν -όπως έλεγε ο Μιντ- και ένας γενναιόδωρος και βαθιά καλός άνθρωπος. Το μεγάλο εγκώμιο το είπε γι' αυτόν, όταν πέθανε, ο μεγάλος ανταγωνιστής του, ο Χάγεκ: Μετά από αυτόν, είπε, ο κόσμος θα είναι λιγότερο άξιος για να ζει κανείς σε αυτόν.

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/12/2008

«Είναι υποκριτική η σημερινή ιστοριογραφία»

ΤΟ... ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΟ ΜΙΚΡΟΣΚΟΠΙΟ

Της Μικέλας Χαρτουλάρη, ΤΑ ΝΕΑ: Τρίτη 16 Δεκεμβρίου 2008

«Ο ρόλος της Ιστορίας και του ιστορικού είναι η διαμόρφωση κοινωνικών συνειδήσεων». Μ΄ αυτά τα λόγια ο καθηγητής Βασίλης Κρεμμυδάς έδωσε το στίγμα ενός επίκαιρου συμποσίου για το πώς γράφεται η Ιστορία, από ποιον και για ποιον

Σε τούτες τις ταραγμένες μέρες, μέρες κοινωνικών εξεγέρσεων, ένα ερώτημα για τον ρόλο του ιστορικού γίνεται οξύτερο και μας αφορά όλους. Σ΄ αυτό συμφώνησαν δώδεκα εκλεκτοί ιστορικοί της παλαιότερης και της νεώτερης γενιάς από την «κοινωνική σχολή» αλλά και οι πανεπιστημιακοί καθηγητές ή δάσκαλοι στο συμπόσιο της «Εταιρείας Σπουδών νεοελληνικού πολιτισμού και γενικής παιδείας της Σχολής Μωραΐτη» (12,13/12). Ένα συμπόσιο που θέλησε να κοιτάξει κάτω από την κορυφή του παγόβουνου, κάτω από την υπόθεση του βιβλίου της ΣΤ΄ Δημοτικού, κάτω και από την αντιπαράθεση των ιστοριογραφικών σχολών (δεν εκπροσωπούνταν άλλωστε ούτε οι ακραιφνώς μεταμοντέρνοι, ούτε οι νεο-συντηρητικοί ούτε οι πολιτικοί επιστήμονες), προκειμένου να εισαγάγει έναν ουσιαστικό προβληματισμό.

«Σήμερα, στη φάση της παγκοσμιοποίησης, η ιστοριογραφία μοιάζει να έχει έναν νέο προορισμό», σημείωσε ο Βασίλης Παναγιωτόπουλος, που είχε διευθύνει την δεκάτομη Ιστορία του Νέου Ελληνισμού (Εκδ. ΤΑ ΝΕΑ/ Ελληνικά Γράμματα). «Είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όχι όμως αυτά των Διακηρύξεων, αλλά εκείνα που αναπτύσσονται στις νέες συνθήκες όπως το δικαίωμα του επιχειρείν ή το δικαίωμα της άρσης των εθνικών- κοινωνικών φραγμών. Ωστόσο η Ιστορία που προκύπτει έτσι, είναι μια υποκριτική Ιστορία». Μια Ιστορία νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας, όπως εξήγησε, που έχει ως (αφανή) στόχο να καταπολεμηθεί τόσο η εθνική όσο και η κοινωνική Ιστορία (σ.σ.: οι κυρίαρχες κατευθύνσεις δηλαδή της νεώτερης και σύγχρονης ιστοριογραφίας) ώστε να υποβαθμιστεί εν τέλει, και να απαξιωθεί το ίδιο το αντικείμενο αυτών των ιστοριών: τα έθνη δηλαδή και τα κοινωνικά φαινόμενα. Αναπτύσσεται όμως άλλη μια διαφορετική τάση η οποία αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό την ιστοριογραφία που αναφέρεται στο έθνος-κράτος είναι η λεγόμενη «υπερεθνική ιστορία» (τοπική, περιφερειακή, συγκριτική, μετα-αποικιακή, Ιστορία του φύλου κ.ά.). Είναι η Ιστορία που θέλει να υπερβεί τον εθνοκεντρισμό και η οποία αναπτύσσεται επειδή αυξάνεται η πολυπολιτισμικότητα των σύγχρονων κοινωνιών, επειδή αναπτύσσονται νέες συλλογικότητες μέσα από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης, επειδή γεννιούνται υπερεθνικοί θεσμοί και διεθνοποιείται η ιστορική έρευνα, επειδή η μεταμοντέρνα κριτική καταξιώνει τον κατακερματισμό του εκάστοτε αντικειμένου κ.λπ. Την παρουσίασε η Χριστίνα Κουλούρη που επιμελήθηκε το τετράτομο βοηθητικό εκπαιδευτικό έργο για τη διδασκαλία της Βαλκανικής Ιστορίας στις χώρες της περιοχής.

Απ΄ τη μεριά του, ο ειδικευμένος στην Οικονομική Ιστορία Βασίλης Κρεμμυδάς που επιμελήθηκε την επανέκδοση της εμβληματικής «Ιστορίας της ελληνικής επαναστάσεως» του Σπυρίδωνος Τρικούπη, θέλησε να υπερασπιστεί την αξία που έχουν για τον ιστορικό και την ιστοριογραφία οι αρχειακές πηγές, έστω κι αν ελέγχεται η αξιοπιστία τους. Απαντώντας λοιπόν στην ιστοριογραφική σχολή που υποστηρίζει ότι η εύρεση της ιστορικής αλήθειας είναι περίπου ανέφικτη (σ.σ.: πρόκειται για μια μεταμοντέρνα προσέγγιση), χρησιμοποίησε ως παράδειγμα την «πρόταση» του Σπυρίδωνος Τρικούπη, για να αμφισβητήσει εκείνους τους σημερινούς ιστορικούς που κτίζουν την αφήγησή τους χωρίς να ανατρέχουν στα αρχεία, «με το πρόσχημα ότι αυτά είναι διαμεσολαβημένα».

Η ιδεολογική χρήση της Ιστορίας είναι απ΄ την άλλη, γεγονός. Τα ιστοριογραφικά παραδείγματα είναι πάμπολλα. Ο Δημήτρης Αρβανιτάκης, ειδικευμένος στις σχέσεις Ιονίων και Δύσης και υπεύθυνος εκδόσεων και έρευνας στο Μουσείο Μπενάκη, κατέδειξε πόσο παραπλανητική είναι η εικόνα που προκύπτει όταν τα γεγονότα και οι πράξεις εξετάζονται εκτός του πλαισίου τους. Με αφορμή το πώς φωτίζεται σε τούτη την εποχή της νέας Δεξιάς η επέτειος της ανακωχής της Ιταλίας (8/9/΄43), παρουσίασε λοιπόν την προσπάθεια αποφασιστικοποίησης του φασισμού που άρχισαν από το ΄60 οι αναθεωρητές Ιταλοί ιστορικοί. Και εστίασε στην επιχειρούμενη ένταξη της φασιστικής περιόδου στην εθνική Ιστορία της Ιταλίας μέσα και από την σχεδόν εξίσωση όλων των πλευρών- παρτιζάνων και υποστηρικτών της «Δημοκρατίας του Σαλό»- χάριν της «κάθαρσης».

Άραγε η Ιστορία φτιάχνει ήρωες; Αυτό το ερώτημα έθεσε έμμεσα η Νάσια Γιακωβάκη που διδάσκει Νεότερη Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, με αφορμή τις τέσσερις πρώτες (μεταφρασμένες) Ιστορίες της Ελλάδος που κυκλοφόρησαν στα προεπαναστατικά χρόνια (1806, 1807). Απαντώντας στο «Για ποιον γράφεται η Ιστορία;» εξήγησε ότι σ΄ αυτές τις Ιστορίες αποτυπώνεται μια νέα πολιτική προσδοκία- η αναγέννηση και η ελευθερία του έθνους- και κατέδειξε τη σύνδεσή τους με τη γενιά, άρα και με τη συνείδηση των Ιερολοχιτών.

«Και με πάθη και με λάθη»

Πώς γράφεται ένα σχολικό εγχειρίδιο ιστορίας; Ο Δημήτρης Κυρτάτας, καθηγητής Ύστερης Αρχαιότητας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, απάντησε παραστατικά με το παράδειγμα του διαφορετικού εγχειριδίου Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας του προγράμματος Αρχαιογνωσίας του Κέντρου Εκπ. Έρευνας και του Ινστ. Τριανταφυλλίδη.

Σκεφθείτε λ.χ, είπε, ότι ο Νεοέλληνας έχει συνηθίσει να συνδέει απευθείας τον Μεγαλέξανδρο με τον Μεγάλο Κωνσταντίνο, παραλείποντας την ελληνιστική περίοδο ως περίοδο παρακμής. Άρα ένα εγχειρίδιο Αρχαίας Ιστορίας για τους Νεοέλληνες οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις ανάγκες, τις γνώσεις, τις προσδοκίες αλλά και τις προκαταλήψεις τους. Πώς όμως θα γραφεί; «Και με πάθη και με λάθη... του κάθε λαού στον οποίο αναφέρεται, όχι τα δικά μας». Και ποιος θα το γράψει; «Οι ίδιοι οι αρχαίοι».

Έτσι ο Δημήτρης Κυρτάτας μίλησε για ένα βιβλίο που δεν κάνει διάκριση ανάμεσα σε ένδοξες και άδοξες περιόδους, που εναλλάσσει διαρκώς τα πολεμικά και πολιτικά γεγονότα με τα πολιτιστικά- με τις ιδέες δηλαδή κ.λπ.- που επεκτείνεται και στην Ιστορία της Περσίας και της Ρώμης, και που «ακούει» και τους αρχαίους ιστορικούς. Η απάντηση στο αρχικό ερώτημα είναι λοιπόν ζήτημα προσέγγισης και αυτό προσπάθησε να καταδείξει το συμπόσιο στο οποίο συμμετείχαν και οι Γ. Μουρέλος, Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Α. Καψωμένος, Κ. Λάππας, Α. Πολίτης.

«Κοινωνική εξέγερση» η έκρηξη των νέων

Πώς αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη τα τελευταία γεγονότα, τι πιστεύει για τις καταστροφές, τη στάση της κυβέρνησης και της αστυνομίας

Του Γιαννη Μαυρη, Η Καθημερινή, Kυριακή, 14 Δεκεμβρίου 2008

Σε αντιδιαστολή με την πολιτική τάξη της χώρας, η πλειοψηφία της ελληνικής κοινής γνώμης φαίνεται να έχει αντιληφθεί επαρκώς το μέγεθος, αλλά σε μεγάλο βαθμό και τον χαρακτήρα της εντεινόμενης κοινωνικής έκρηξης. Συγκεκριμένα:

Πρώτον, έξι στους 10 (ενήλικες) πολίτες, συμφωνούν τόσο με την εκτίμηση ότι πρόκειται για αυθεντική «κοινωνική εξέγερση» (σε ποσοστό 60%, έναντι 36%), όσο και με τη διαπίστωση ότι πρόκειται για «μαζικό κοινωνικό φαινόμενο» και όχι για εκδηλώσεις μιας «μικρής μειοψηφίας» (60%, έναντι 36%).

Δεύτερον, η κοινή γνώμη είναι πεπεισμένη ότι οι καταστροφές προκαλούνται από μια μικρή μερίδα των διαδηλωτών: «λίγους» (42%), ή «ελάχιστους» (26%) και μόνον το 10% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι στις βίαιες πρακτικές συμμετέχουν οι «περισσότεροι» ή και «όλοι» οι διαδηλωτές.

Τρίτον, οι πρόσφατες κινητοποιήσεις θεωρούνται από το εκλογικό σώμα «αυθόρμητες». Ο ένας στους δύο πολίτες (47%) απορρίπτει ευθέως την εκτίμηση, ότι τα πρόσφατα γεγονότα είναι «υποκινούμενα από τα πολιτικά κόμματα». Ταυτοχρόνως, παρά τις πανταχόθεν πολιτικές επιθέσεις που δέχεται, μόλις το 14% της κοινής γνώμης (δηλαδή ένας στους επτά ερωτηθέντες) αποδίδει στον ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ καθοδηγητικές ευθύνες για τις κινητοποιήσεις.

Κυβέρνηση και πολιτικοί αρχηγοί

Η κρίση τείνει να επιδεινώσει περαιτέρω την εικόνα της κυβέρνησης. Οι έως τώρα χειρισμοί της αποδοκιμάζονται από το 69% (7 στους 10). Παράλληλα, κανείς πολιτικός αρχηγός δεν κερδίζει την αναγνώριση της κοινής γνώμης στην τρέχουσα συγκυρία: Το 42% των πολιτών αποδέχεται τη θέση ότι «κανένας δεν κράτησε σωστή στάση στα γεγονότα». Τα ποσοστά επιδοκιμασίας, τόσο της στάσης του σημερινού πρωθυπουργού (20%), όσο κι εκείνης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης (17%) είναι ιδιαιτέρως συρρικνωμένα. Δεν αντιπροσωπεύουν ούτε καν το ήμισυ της κομματικής τους επιρροής και πιστοποιούν μέγιστη πολιτική αδυναμία, σε συνθήκες μάλιστα πρωτοφανούς κοινωνικής έκρηξης.

Η εν γένει στάση και η απολογία του ειδικού φρουρού έχει προκαλέσει εξαιρετικά αρνητικές εντυπώσεις στην κοινή γνώμη (70%). Ταυτοχρόνως, στην έρευνα διαπιστώνεται καθολικής έκτασης κοινωνική δυσαρέσκεια για τη στάση της Αστυνομίας (76%). Επιπλέον, σχεδόν 6 στους 10 ερωτηθέντες (58%) επικροτούν την αμυντική στάση των αστυνομικών στα επεισόδια, ενώ ένας στους δύο (48%) απορρίπτει την προοπτική μιας περισσότερο κατασταλτικής αντιμετώπισης των διαδηλώσεων.
www.mavris.gr / www.publicissue.gr

[+] ΓPAΦHMATA ΣXETIKA ΘEMATA

Σε αδιέξοδο ως κοινωνία;

Η Αθηναϊκή Τριλογία και ο αγώνας της νέας γενιάς

Ατομική και συλλογική ευθύνη

«Να τα χτίσουμε όλα από την αρχή»

Η κουλτούρα της μεταπολίτευσης

Η ελληνική «νύχτα των κρυστάλλων»

Τα «Δεκεμβριανά» των δεκαεξάρηδων

Το μηδέν σαν μακρόβιος επιθανάτιος ρόγχος

Ανάγκη για επαγγελματισμό στη Δημόσια Τάξη

Οταν οι αναρχικοί είδαν το χάος και σάστισαν

Η τυφλή πολιτική

Οσοι έβλεπαν την κρίση να έρχεται

Ούτε δικτατορία ούτε αναρχία — Δημοκρατία!

Σύγχρονη ιστοριογραφία και ιστορικοί

Συμπόσιο αφιερωμένο στη σύγχρονη ιστοριογραφία, που θα επιχειρήσει να δώσει μια σφαιρική απάντηση στο ερώτημα «Από ποιον, για ποιον και πώς γράφεται η ιστορία», διοργανώνεται με αυτόν τον τίτλο, την Παρασκευή 12 και το Σάββατο 13 Δεκεμβρίου, από την Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού της Σχολής Μωραΐτη, στο αμφιθέατρο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (Β. Κωνσταντίνου 48).

Το συμπόσιο θα ξεκινήσει στις 6.30 μ.μ. με την ομιλία του Γ. Μουρέλου με θέμα «Ο ιστορικός ερευνητής αντιμέτωπος με τη συνείδησή του». Στις εργασίες του επιστημονικού συμποσίου θα παρέμβουν με ομιλίες τους γνωστοί ιστορικοί, εξετάζοντας θέματα που ξεκινούν από τη διδασκαλία της ιστορίας στην Ευρώπη (Ι. Μιχαηλίδης), την υπερ-εθνική και την εθνοκεντρική ιστοριογραφία (Χρ. Κουλούρη) και την αρχαία ελληνική ιστορία (Δ. Κυρτάτας, Α. Καψωμένος) και φτάνουν μέχρι την βαλκανική, την ελληνική και τη γαλλική ιστοριογραφία (Α. Κωνσταντακοπούλου, Ν. Γιακωβάκη, Κ. Λάππας, Ν. Θεοτοκάς, Δ. Αρβανιτάκης, Β. Παναγιωτόπουλος, Β. Κρεμμυδάς, Γ. Βώκος), καθώς και θέματα όπως ο Σεφέρης και η ιστορία (Γ. Γιαννουλόπουλος), η νεοελληνική λογοτεχνία (Α. Πολίτης) ή η άκρα δεξιά (Σπ. Μαρκέτος).

Στο Μπρέτον Γουντς το δολάριο έγινε... χρυσό

Η συνάντηση που καθόρισε τη μεταπολεμική εμπορική και νομισματική τάξη πραγμάτων υπό τη σκιά του αμερικανικού νομίσματος

Η διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς έχει παραλληλιστεί, ως προς τη σημασία της, με τη συνθήκη των Βερσαλλιών στο τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Μόνο, που αυτή δεν χάραξε κρατικά σύνορα, αλλά την παγκόσμια οικονομική τάξη πραγμάτων μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο στον καπιταλιστικό κόσμο.

Με την έννοια αυτή ήταν η σπουδαιότερη διεθνής οικονομική και νομισματική συμφωνία του 20ού αιώνα - και όχι μόνο. Πραγματικά «μυθική», όπως τη χαρακτηρίζουν ορισμένοι ιστορικοί της οικονομίας και οικονομολόγοι.

Διακηρυγμένοι στόχοι της ήταν η καθιέρωση αποτελεσματικών μηχανισμών για τη νομισματική ισορροπία, τις παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές, την ανασυγκρότηση και ανάπτυξη των μεταπολεμικών οικονομιών.

Πράγματι, ευγενείς μπροστά στο χάος, που προξένησε ο παγκόσμιος πόλεμος, αλλά και η αποσάθρωση του οικονομικο-νομισματικού συστήματος πριν από την έκρηξή του.

Για την υλοποίηση αυτών των υψηλών στόχων ιδρύθηκαν το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) και η Διεθνής Τράπεζα Ανασυγκροτήσεως και Αναπτύξεως (η γνωστή ως Παγκόσμια Τράπεζα). Τα «δίδυμα παιδιά» της διάσκεψης του Μπρέτον Γουντς ήταν οι πυλώνες αυτού που θα ονομαστεί «σύστημα Μπρέτον Γουντς».

• Ο κανόνας χρυσού-δολαρίου

Το νέο, που έφερνε στον καπιταλιστικό κόσμο, ήταν η δημιουργία σταθερών νομισματικών ισοτιμιών, βασισμένων στον κανόνα χρυσού-συναλλάγματος.

Στην πραγματικότητα ένα κανόνα χρυσού-δολαρίου, αφού οι ισοτιμίες καθορίζονταν σε σχέση είτε με το χρυσό είτε με το δολάριο. Οι κεντρικές τράπεζες διατηρούσαν τ αποθέματά τους σε χρυσό ή δολάρια.

Στις χώρες, που είχαν ελλείμματα δινόταν η δυνατότητα δανεισμού από το ΔΝΤ, ώστε να είναι σε θέση να διατηρούν σταθερές ισοτιμίες.

Επιπλέον, ως ασφαλιστική δικλίδα, κάθε χώρα μπορούσε να τις αναπροσαρμόζει εφάπαξ, σε περιπτώσεις «θεμελιωδών ανισορροπιών». Δηλαδή, να υποτιμά το νόμισμά της, ειδοποιώντας προηγουμένως το ΔΝΤ.

Ο μηχανισμός λειτουργίας του συστήματος βασιζόταν στις ΗΠΑ. Αυτές αναλάμβαναν την υποχρέωση να διατηρούν σταθερή την ισοτιμία του δολαρίου ως προς το χρυσό. Η τιμή που ορίστηκε ήταν τα 35 δολάρια η ουγκιά. Δεσμεύονταν ακόμη να παρεμβαίνουν με αγοραπωλησίες στην αγορά χρυσού και να στηρίζουν αυτή τη συγκεκριμένη τιμή.

Τα κράτη δεσμεύονταν να διατηρούν σταθερή την ισοτιμία των νομισμάτων τους έναντι του δολαρίου ή του χρυσού. Στην πράξη έναντι του πρώτου.

Πέραν αυτών των βασικών κι όλων των σχετικών η ουσία του «συστήματος Μπρέτον Γουντς» ήταν ότι το δολάριο επιβαλλόταν ως παγκόσμιο χρήμα. Η οικονομική εξουσία συγκεντρωνόταν στις ΗΠΑ.

ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΣΧΕΔΙΟ

• Ο άσημος Γουάιτ νίκησε τον λόρδο Κέινς

Αρχιτέκτονες του «συστήματος Μπρέτον Γουντς» και ιδρυτές του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας ήταν ο Βρετανός Τζ. Κέινς και ο Αμερικανός Χ. Γουάιτ. Ο λόρδος Κέινς, διάσημος ήδη ως οικονομολόγος, «προφήτης» για τα δεινά της συνθήκης των Βερσαλλιών και εμπνευστής της πολιτικής Ρούσβελτ για την έξοδο από την κρίση του 1929, υπήρξε ο πρώτος που κατέθεσε καινοτόμες προτάσεις.

Στις αρχές του 1943 έχει διατυπώσει, για λογαριασμό του Βρετανικού Στέμματος, το σχέδιό του. Προβλεπόταν ο σχηματισμός διεθνούς οργανισμού εμπορίου, που θα στηριζόταν σε μια διεθνή τράπεζα. Η τελευταία θα ήταν εκδότης ενός παγκόσμιου νομίσματος, ρυθμιστής και διαχειριστής των εμπορικών ελλειμμάτων ή πλεονασμάτων κάθε χώρας. Θεωρητικά το χρέος δεν θα γονάτιζε κράτη, ούτε θα επιτρεπόταν τεράστια εμπορικά πλεονάσματα. Υποτίθεται ότι έτσι δεν θα υπήρχαν περιθώρια για κερδοσκοπικά κεφάλαια.

Ο Γουάιτ, οικονομολόγος και βοηθός του υπουργού Οικονομικών, θ αναλάβει να συντάξει το αμερικανικό αντισχέδιο (πλήρη ελευθερία του διεθνούς εμπορίου με οδηγό το δολάριο).

Στη βάση των δύο κειμένων γίνονται οι μακρές διαβουλεύσεις και αντιπαραθέσεις, που θα οδηγήσουν στο Μπρέτον Γουντς, όπου και οι δύο προεδρεύουν στις βασικές επιτροπές της διάσκεψης.

Οι ειδικοί τεκμηριώνουν ότι το Μπρέτον Γουντς είχε πολύ λιγότερο Κέινς από την εντύπωση, που είναι διάχυτη σήμερα.

• Η αμερικανική επιθυμία

«Ο Κέινς έδωσε το κύρος του, όχι την ουσία του, γράφει ο Ρ. Σκιντέλσκι, συγγραφέας της μνημειώδους τρίτομης βιογραφίας του. Η Συμφωνία αντανακλούσε τις απόψεις των Αμερικανών. Του Γουάιτ και όχι του Κέινς. Δεν διαμορφώθηκε από τη Γενική Θεωρία (το θεμελιώδες έργο του Κέινς), αλλά από την αμερικανική επιθυμία για έναν αναθεωρημένο κανόνα του χρυσού ως μέσο για την απελευθέρωση του διεθνούς εμπορίου... Αν υπήρχε κάποια ιδεολογία πίσω της ήταν η θέληση του Μοργκεντάου να συγκεντρώσει τη χρηματοοικονομική δύναμη στην Ουάσιγκτον».

Ο Τζ. Κ. Γκαλμπρέιθ είναι πιο περιγραφικός. Ο Κέινς, γράφει, αντιτάχτηκε στα ηγεμονικά σχέδια των ΗΠΑ. Το ζήτημα, όμως, «διευθετήθηκε» μέσω δανείου που δώσανε στη Βρετανία, η οποία βρισκόταν στο χείλος της καταστροφής. «Είχε φανταστεί ένα σύστημα όπου τα μεγάλα κράτη δεν θα έθεταν την τήρηση των εμπορικών συμφωνιών πάνω από τους στόχους κοινωνικής ευημερίας, με κυριότερο την πλήρη απασχόληση. Στο πλαίσιο αυτό έβλεπε τη δυνατότητα συνύπαρξης των ελεύθερων ανταλλαγών με γενναιόδωρα συστήματα προστασίας, που θα εξασφάλιζαν τα διεθνή χρηματοοικονομικά ιδρύματα.

Μια τέτοια τάξη πραγμάτων ήταν απαράδεκτη για τις ΗΠΑ. Σε έναν κόσμο που χαρακτηριζόταν από την υπεροχή της βιομηχανίας των ΗΠΑ, το αμερικανικό ιδεώδες ήταν το ελεύθερο εμπόριο. Ενας μηχανισμός διεθνών πληρωμών που θα λάμβανε υπόψη και τα συμφέροντα των οφειλετών ήταν τόσο μακριά από το πνεύμα της Γουόλ Στριτ, όσο θα ήταν για τους κοινούς θνητούς η ιδέα μιας φυλακής, με διοίκηση από τους φυλακισμένους...».

• Η συγκρότηση των οργάνων και η επικράτηση των ΗΠΑ

Ιούλιος 1944: Συγκροτείται το «σύστημα Μπρέτον Γουντς» με όργανα το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Παγκόσμια Τράπεζα. Εχουν προηγηθεί διαβουλεύσεις πάνω από έναν χρόνο, με επίκεντρο ένα βρετανικό και ένα αμερικανικό σχέδιο. Οι θέσεις των ΗΠΑ επικρατούν πλήρως στα βασικά ζητήματα.

Δεκέμβριος 1945: Ενα και πάνω χρόνο μετά το Μπρέτον Γουντς εκπρόσωποι από 28 χώρες συγκεντρώθηκαν στην Ουάσιγκτον και κυρώσανε τη συμφωνία που είχε επιτευχθεί εκεί. Ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Τυπικά αρχίζει η λειτουργία του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.

Μάρτιος 1946: Συνέρχονται για πρώτη φορά τα διοικητικά συμβούλια του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Το κεφάλαιό τους ορίστηκε στα 16 δισ. δολάρια (από 8 ο καθένας). Τη μεγαλύτερη συμμετοχή (περίπου στο μισό) είχαν οι ΗΠΑ. Ετσι ουσιαστικά και τυπικά μετατρέπονταν σε αμερικανικά όργανα.

• 700 εκπρόσωποι αποδέχονται τα σχέδια των ΗΠΑ

Σύμφωνα με μια παραδοξολογία, οι καταστροφές είναι χρήσιμες γιατί... πλουτίζουν τις ιστορικές και γεωγραφικές γνώσεις μας.

Εννοείται οι φυσικές, αλλά συμπεριλαμβάνονται οι οικονομικές, αφού σχεδόν ταυτίζονται σε χαρακτηρισμούς. Ετσι, με την τρέχουσα οικονομική θύελλα, μάθαμε και για το Μπρέτον Γουντς. Διανθίζει, πια, όλες σχεδόν τις συζητήσεις για την αντιμετώπιση και την έξοδο από την κρίση. Ολοι μιλούν για ένα νέο «Μπρέτον Γουντς», αν και η συμφωνία που έγινε εκεί έχει καταρρεύσει από τη δεκαετία του 1970.

Αν και πολλοί δεν υποψιάζονται ότι αυτό σημαίνει την πλήρη αποκατάσταση της αυτοκρατορίας του δολαρίου. Επειδή, ακριβώς σ' αυτή τη μικρή επαρχιακή πόλη των ΗΠΑ, πριν από έξι δεκαετίες, το αμερικανικό νόμισμα ανακηρύχτηκε σε παγκόσμιο. Δηλαδή, έγινε αυτό το οποίο βρίσκεται στον πυρήνα της σημερινής κρίσης.

Το άσημο, έως τότε, χειμερινό θέρετρο της Πολιτείας Νιου Χαμσάιρ, δεν είχε να επιδείξει παρά ένα ημιεγκαταλειμμένο ξενοδοχείο πολυτελείας κι έναν οδοντωτό σιδηρόδρομο. Εκεί, στο Mount Washington Hotel κλήθηκαν από τον Αμερικανό πρόεδρο Φ. Ρούσβελτ 700 περίπου εκπρόσωποι 44 χωρών του αντιχιτλερικού συνασπισμού για να καθορίσουν το οικονομικό, νομισματικό και χρηματοοικονομικό μέλλον του κόσμου. Ο ίδιος, όπως και οι άλλοι κρατικοί ηγέτες, απουσίαζαν.

Η διάσκεψη συνήλθε το καλοκαίρι του 1944, ενώ ακόμη μαινόταν ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος, μόλις είχε γίνει η απόβαση και συνεχιζόταν η μάχη της Νορμανδίας. Η προετοιμασία της ξεκίνησε από τις αρχές ακόμη του 1943. Ακολούθησαν μακρές διαβουλεύσεις μέχρι να καταλήξουν οι εμπειρογνώμονες (άνοιξη 1944) σ' ένα κοινό σχέδιο. Το σχετικό κείμενο τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση και οριστικοποιήθηκε ένα μήνα πριν από τη διάσκεψη. Στη φάση αυτή μέρος είχε πάρει και η ΕΣΣΔ. Αργότερα (αρχές 1945) θ αποχωρήσει από το «σύστημα Μπρέτον Γουντς» και δεν θα κυρώσει την έναρξη της λειτουργίας του.

Η διάσκεψη, υπό την προεδρία του Αμερικανού υπουργού Οικονομικών Χ. Μορκεντάου, χωρισμένη σε τρεις επιτροπές και πολλές θα καταλήξει σε συμφωνία ύστερα από πολύωρες συνεδριάσεις (1-22 Ιουλίου 1944).

• Ο άσημος ιδρυτής...

Ο πατέρας του Μπρέτον Γουντς και εμπνευστής του ΔΝΤ Χ. Γουάιτ (1892-1948) ήταν οικονομολόγος με ειδίκευση στα διεθνή νομισματικά ζητήματα. Γιος Λιθουανών μεταναστών στις ΗΠΑ έκανε πανεπιστημιακή καριέρα και από το 1934 υπηρετούσε στο αμερικανικό υπ. Οικονομικών. Αναδείχτηκε διευθυντής των νομισματικού τομέα. Συνέταξε το αμερικανικό σχέδιο για τη μεταπολεμική οικονομία, που «νίκησε» στη διάσκεψη. Υπήρξε ο πρώτος επικεφαλής του ΔΝΤ...

• ... και το περίεργο τέλος του

Ο Γουάιτ είχε πρόωρο και άδοξο τέλος. Κατηγορήθηκε ως προδότης! Επισήμως συνταξιοδοτήθηκε το 1947 σε ηλικία 54 χρόνων για λόγους υγείας. Μάλλον, όμως, γιατί θεωρήθηκε ύποπτος ως... κομμουνιστής! Μετά τη συνταξιοδότησή του καταγγέλθηκε ως πράκτορας των Ρώσων. Τον Αύγουστο του 1948 κλήθηκε ν απολογηθεί στην επιτροπή για τις αντιαμερικανικές δραστηριότητες. Δύο εικοσιτετράωρα μετά έπαθε καρδιακή προσβολή. Μετά θάνατον (1953) κρίθηκε ότι δεν ήταν ένοχος.

• Δεν πρόλαβε τα αποτελέσματα

Ο Κέινς (1883-1946) δεν πρόλαβε να δει τα αποτελέσματα της συμφωνίας. Πέθανε από καρδιακή προσβολή τον Απρίλιο του 1946, λίγο μετά την επιστροφή του στην Αγγλία από την πρώτη συνεδρίαση του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, όπου μετείχε ως εκπρόσωπος της βρετανικής κυβέρνησης. Μετά το τέλος της διάσκεψης έπλεξε το εγκώμιο όσων συμμετείχαν αποφεύγοντας προβλέψεις: «Είχαμε να διεκπεραιώσουμε καθήκοντα οικονομολόγου, χρηματοοικονομικού συμβούλου, πολιτικού, δημοσιογράφου, προπαγανδιστή, δικηγόρου, ακόμη και προφήτη νομίζω...».

Τι είναι ο λαϊκισμός;

Νέα Εστία, τεύχος 1816, Νοέμβριος 2008

Πολύ πρόσφατα ο πρωθυπουργός προσπάθησε να ορίσει το νέο πολιτικό-εκλογικό δίλημμα για τη χώρα ως εξής: υπευθυνότητα ή λαϊκισμός; Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο, ούτε ελληνική πρωτοτυπία (κι άλλες φορές στο παρελθόν έχουμε βρεθεί ενώπιον παρόμοιων διλημμάτων, όπως ας πούμε «εκσυγχρονισμός ή λαϊκισμός», όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και αλλού).

Ο λαϊκισμός είναι μία καταρχήν επιστημονική έννοια, που κάποτε απέκτησε ιδιαίτερη δημοφιλία και έκτοτε υποφέρει ακριβώς γι’ αυτό. Η κατάχρησή της μέσα στο πεδίο της πολιτικής πολεμικής οδήγησε στο να βαφτίζονται όλα, ή τέλος πάντων πολλά, «λαϊκισμός», και να καταγγέλλονται ως εκ τούτου μετά βδελυγμίας, έτσι που εξανεμίστηκε κάθε μέριμνα αυστηρής και πειθαρχημένης πραγμάτευσης του λαϊκισμού. Η έννοια, κορεσμένη από άπειρες σημασιοδοτήσεις, φορτωμένη με αμέτρητα νοήματα, έχασε τελικά κάθε νόημα. Και, άδεια πια από περιεχόμενο, έγινε πρόσφορη για κάθε τύπου ιδεολογική χρήση.

Το τρέχον τεύχος του περιοδικού Νέα Εστία συμβάλλει στην (αναγκαία) συζήτηση περί λαϊκισμού με τον πιο κατάλληλο τρόπο: επιστημονικά, συγκεκριμένα, εύστοχα. Διότι περιλαμβάνει τρία εκτενή κείμενα (συνολικά εκατό σελίδων) για τον λαϊκισμό, του Γάλλου φιλοσόφου, πολιτολόγου και ιστορικού των ιδεών Πιερ-Αντρέ Ταγγυέφ («Ο λαϊκισμός και η πολιτική επιστήμη», «Ο λαϊκισμός στην Ευρώπη», «Η περίπτωση Σεγκολέν Ρουαγιάλ: στο μεταίχμιο λαϊκισμού και δημαγωγίας»), καλύπτοντας έτσι ένα μεγάλο κενό στην ελληνόγλωσση βιβλιογραφία, που δεν έχει να επιδείξει παρά ελάχιστες μεταφράσεις σημαντικών σχετικών κειμένων.

Είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται στα ελληνικά τμήμα από τις επεξεργασίες του Γάλλου θεωρητικού σχετικά με το σύνθετο, πολύσημο και αμφιλεγόμενο λαϊκιστικό φαινόμενο. Επεξεργασίες πρωτοποριακές, καθόσον ο Ταγγυέφ, μπροστά στον υπερκορεσμό νοημάτων και σημασιών, επιχειρεί να σκεφτεί τον λαϊκισμό όχι κατασκευάζοντας ένα θεωρητικό μοντέλο που αναζητά την κοινή ουσία του φαινομένου πέρα από τις ιστορικές και πολιτισμικές εμφανίσεις του, αλλά με μια μέθοδο περιγραφική, συγκριτική και πλουραλιστική, που προσεγγίζει το λαϊκιστικό φαινόμενο μέσα από τις διαφορές και τις διαφορετικές εκφάνσεις του.

Επιδιώκοντας, λοιπόν, να θέσει τις προϋποθέσεις μιας αυστηρής χρήσης του όρου, ο Ταγγυέφ ιστορικοποιεί τις εκδηλώσεις του λαϊκιστικού φαινομένου, προσπαθώντας να θεμελιώσει έναν «μίνιμουμ ορισμό» του λαϊκισμού: ως συγκεκριμένο τύπο κοινωνικής και πολιτικής κινητοποίησης, που δεν ενσαρκώνεται σε έναν ορισμένο τύπο πολιτικού καθεστώτος ούτε σε προσδιορισμένα ιδεολογικά περιεχόμενα, αλλά που συνιστά μάλλον ένα «πολιτικό ύφος» ικανό να συγκολλάται σε διάφορους ιδεολογικούς τόπους.

Εδώ, ο λαϊκισμός είναι αδιαχώριστος από μια κυριαρχική αναφορά στον «λαό», ένα «ρητορικό ύφος» βασισμένο σε μια κλήση (appel) του λαού, και δη ενός λαού ρηματικά κατασκευασμένου, πέραν των κοινωνικών τάξεων και των ταξικών διαιρέσεων. Αυτή η κλήση υποστυλώνεται από έναν λόγο κινητοποιητικό και πολεμικό, που τρέφει το κοινωνικο-πολιτικό φαντασιακό με εξαιρετική αποτελεσματικότητα.

Ο Ταγγυέφ εντοπίζει την υψηλή συμβατότητα του λαϊκιστικού ύφους με κάθε ιδεολογία, με κάθε πολιτικό και οικονομικό πρόγραμμα, με κάθε τύπο καθεστώτος, με κάθε κοινωνική βάση. Στον σκληρό πυρήνα του λαϊκισμού βρίσκεται εγκαθιδρυμένη μια πολιτική ψυχολογία εναντίωσης. Αρχετυπικό είναι το σχήμα «λαός» ενάντια στην «εξουσία», που του επιτρέπει να εμφανίζεται όχι ως ιδεολογία αλλά ως ένας «αντι-ισμός» με ποικίλες ιστορικές εκδοχές: αντι-καπιταλιστικός λαϊκισμός, αντι-ιμπεριαλιστικός, αντι-κατεστημένος, αντι-σημιτικός, ξενοφοβικός κ.λπ.

Το λαϊκιστικό ύφος καθορίζεται όχι από μια κοινή ουσία αλλά από μια κοινή ρητορική: αντι-ελιτισμός, αντι-διανοουμενισμός, εξύψωση του «λαού», πάθος για τους «απλούς ανθρώπους», τους τίμιους και «υγιείς». Ταυτόχρονα με ένα στοιχείο που -αντίθετα από πολύπλοκες διανοητικές συνθέσεις που πάντα χρειάζονται επεξηγήσεις- προσδίδει στις φαντασιακές κατασκευές του λαϊκισμού τη δυναμική και τη γοητεία τους: πρόκειται για ένα ισχυρό μήνυμα που απορρίπτει κάθε είδους διαμεσολαβήσεις ως άχρηστες, επιφανειακές, επιβλαβείς και καταπιεστικές, ενώ αντιτάσσει, υπερθεματίζοντας, «όνειρα αμεσότητας, εγγύτητας, άμεσης επαφής, διαφάνειας ή επιστροφής στο αυθεντικό, στο πρωταρχικό, στο φυσικό».

Φορέας, πομπός και αυθεντικός εκφραστής αυτού του μυθικού μηνύματος είναι συνήθως ένας χαρισματικός ηγέτης, ένας δημαγωγός. Ο λόγος του χαρισματικού ηγέτη διαθέτει μια εξαιρετική συμβολική αποτελεσματικότητα, εγκαθιδρύοντας μια συγκινησιακή κοινότητα μεταξύ του ηγέτη και του ακροατηρίου του, μέσα από υπεραπλουστευτικά σχήματα, μανιχαϊκού τύπου αναπαραστάσεις του κοινωνικού και του πολιτικού, δαιμονοποίηση και καταγγελία του εχθρού, γοητεία, στόχευση στα συναισθήματα, τα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις του «λαού», κολακεία του ακροατηρίου και αφειδώλευτη προσφορά υποσχέσεων (εκπληρώσιμων ή μη, αδιάφορο). Τέλος, συνθήκη και όρος ανάδυσης του λαϊκισμού είναι μια κρίση της πολιτικής νομιμοποίησης που πλήττει συνολικά το σύστημα αντιπροσώπευσης. Ο λαϊκισμός εμφανίζεται ως αντι-κατεστημένη δυναμική, που καταγγέλλει τη σαθρότητα του πολιτικού, θεσμικού και κομματικού συστήματος, τρέφοντας λαϊκές προσδοκίες για μια αναβάπτιση της πολιτικής.

Έτσι ο «λαός» αποκτά μια διάσταση διαμαρτυρίας (λαός-δήμος ενάντια στις ελίτ, οι «μικροί» ενάντια στους «μεγάλους», οι «από κάτω» ενάντια στους «από πάνω») αλλά και μια διάσταση ταυτότητας (λαός-εθνότητα ενάντια στους ξένους, ο «αυθεντικός λαός», οι «από εδώ», οι «από μέσα», ενάντια στους «ξένους», στους «έξω», στους «απέναντι»).

Περιττεύει, ίσως, να επισημάνουμε ότι τα κείμενα που παρουσιάζονται στη Νέα Εστία αφορούν όχι μόνο όσους προσπαθούν να δουν με όρους επιστημονικούς και αυστηρούς το λαϊκιστικό φαινόμενο, αλλά και όλους εκείνους που θέλουν να σκεφτούν κριτικά τον λαϊκισμό, τόσο σε σχέση με τις ιδεολογικές και πολιτικές του χρήσεις, όσο και σε σχέση με τη δική τους (αριστερή) πολιτική πρακτική και αντίληψη.

Γιάννης Μπαλαμπανίδης

Ανδρέας Πανταζόπουλος

Η ΑΥΓΗ, 07/12/2008

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΡΙΣΗ

ΒΗΜΑ ΙΔΕΩΝ - Τεύχος 05/12/2008

Οικονομία και πολιτική σε κρίση

Τάσος Γιαννίτσης
Καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην υπουργός

Στη φάση που ξεκινάει, κρίσιμα οικονομικά μεγέθη (πληθωρισμός, ρυθμοί μεγέθυνσης, ανταγωνιστικότητα, εισοδηματικές ανισότητες, επενδύσεις και, ιδιαίτερα, τα δημοσιονομικά) έχουν επιδεινωθεί ήδη πριν από την κρίση. Προσφάτως προστέθηκαν η εξάρθρωση στην εκτέλεση του προϋπολογισμού του 2009 και η κατακόρυφη μείωση της εμπιστοσύνης της διεθνούς αγοράς- που αποτελεί τον πλέον ουδέτερο κριτή για τις προοπτικές της οικονομίας μας- στην οικονομική πολιτική και στη φερεγγυότητα του Δημοσίου, με τη θεαματική αύξηση των επιτοκίων δανεισμού του.

Η ελληνική οικονομία σε κρίσιμο σταυροδρόμι

Γκίκας Α.Χαρδούβελης
Καθηγητής στο τμήμα χρηματοοικονομικής και τραπεζικής διοικητικής πανεπιστημίου Πειραιώς και οικονομικός σύμβουλος ομίλου Eurobank EFG

Η ελληνική οικονομία παρουσιάζει σήμερα έντονες ιδιαιτερότητες. Από τη μια πλευρά, η χώρα έχει ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα και μπορεί υπό προϋποθέσεις να ξεπεράσει την κρίση με τις λιγότερες δυνατές απώλειες σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Από την άλλη, η χώρα δοκιμάζεται από τεράστιες μακροχρόνιες ανισορροπίες, όπως το έλλειμμα ανταγωνιστικότητας, που απεικονίζεται στον υψηλότερο ελληνικό πληθωρισμό και το τεράστιο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Οι μακροχρόνιες αυτές ανισορροπίες επιτείνουν τις παρενέργειες της κρίσης και μπορεί να φέρουν την οικονομία σε μεγάλη ύφεση.

Μια πρώτη αποτίμηση

Ιωάννης Μάνος
Μέλος της συντακτικής επιτροπής του «Βήματος Ιδεών», δικηγόρος

Τα αίτια της χρηματοοικονομικής κρίσης, η οποία θα μας ταλανίζει για αρκετό ακόμη καιρό, αποτελούν πλέον κοινό τόπο. Η κρίση αυτή συνοδεύεται από μια ηθική κρίση που δημιουργήθηκε από τους νεοφιλελεύθερους δογματισμούς, στάσεις και πρακτικές, οι οποίες μας έχουν πλέον οδηγήσει στην πραγματική κοινωνική και οικονομική κρίση με μακροχρόνιες συνέπειες. Η διαχείριση των καταστάσεων αυτών αναδεικνύει την ευθύνη των πολιτικών και επιβάλλει, διεθνώς και εσωτερικά, θεσμικές αντιμετωπίσεις.

Εξοδος από την κρίση με ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο

Γιάννης Στουρνάρας
Καθηγητής oικονομικών στο πανεπιστήμιο Αθηνών, επιστημονικός διευθυντής του ΙΟΒΕ

Η ελληνική οικονομία έχει σημαντικό όφελος από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωζώνη. Αυτή είναι μία βασική διαπίστωση μέσα στη δίνη της διεθνούς κρίσης αν κάποιος αναλογιστεί τι θα είχε συμβεί αν η Ελλάδα βρισκόταν εκτός. Ισχυρές αλλά μικρές οικονομίες, όπως η Σουηδία και η Δανία, σκέπτονται πλέον σοβαρά να υποβάλουν αίτηση συμμετοχής στην ευρωζώνη αφού οι κεντρικές τους τράπεζες αναγκάζονται να αυξήσουν τα παρεμβατικά επιτόκια όταν οι υπόλοιπες τα μειώνουν, ενώ η Ισλανδία και η Ουγγαρία θα είχαν αποφύγει τις πολύ μεγάλες περιπέτειες αν ήταν μέλη της ευρωζώνης.

Προϋπολογισμός και οικονομική κρίση

Βασίλης Θ.Ράπανος
Καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών

Το φάσμα της ύφεσης της παγκόσμιας οικονομίας είναι προ των πυλών. Ολες οι ενδείξεις είναι ότι η ελληνική οικονομία θα δοκιμαστεί σημαντικά, αλλά αυτό δεν φαίνεται να το αποδέχεται η κυβέρνηση, αφού στον προϋπολογισμό που κατέθεσε πριν από λίγες ημέρες προβλέπει για το 2009 αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,7%. Ολες όμως οι ενδείξεις οδηγούν στην άποψη ότι το 2009 και το 2010 θα είναι χρονιές χαμηλής οικονομικής δραστηριότητας και αύξησης της ανεργίας. Εύλογο επομένως το ερώτημα για το τι μπορεί να κάνει το κράτος για να βοηθήσει την οικονομία να μην περάσει σε ύφεση.

Συγκαλύπτει ευθύνες, αποκαλύπτει προβλήματα

Γιάννης Καλογήρου
Αναπλ. καθηγητής τεχνολογικής οικονομικής και βιομηχανικής στρατηγικής στο ΕΜΠ

Ηελληνική οικονομία βρίσκεται αντιμέτωπη με μια διπλή κρίση- την παγκόσμια και την ενδογενή κρίση του δικού της αναπτυξιακού μοντέλου. Ηδη από το φθινόπωρο του 2007 η ραγδαία επιδείνωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (που έφθασε στα τέλη του ΄07 το ιστορικό του μέγιστο) έδειχνε ότι εξαντλείται η δυναμική του μοντέλου. Η έκρηξη της παγκόσμιας κρίσης στα καθ΄ ημάς επιβράδυνε απότομα τον υψηλό ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης (που άντεξε περί τα 15 χρόνια) και επιτάχυνε την ανοιχτή εκδήλωση της «ελληνικής» οικονομικής κρίσης συγκαλύπτοντας τελικά τα βαθύτερα αίτια του ελληνικού οικονομικού ζητήματος.

Δημοσιονομική πολιτική: νέα εποχή, νέες ευκαιρίες

Σταύρος Β.Θωμαδάκης
Καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, πρώην πρόεδρος της επιτροπής κεφαλαιαγοράς

Η δράση για την έξοδο από την κίση θα υφανθεί στο μεγάλο πεδίο της δημοσιονομικής πολιτικής και μάλιστα της δημόσιας επένδυσης. Η οικονομική ύφεση θα επιφέρει πτώση της παραγωγής, των επενδύσεων και της απασχόλησης. Η δημοσιονομική πολιτική θα ρυθμίσει την αντιμετώπιση της ύφεσης. Από τότε που οι κεϊνσιανές αντιλήψεις παραμερίστηκαν από νεοφιλελεύθερες ιδέες η δημοσιονομική πολιτική πέρασε σε δεύτερη μοίρα. Ενώ μπορεί να είναι ισχυρό και αποτελεσματικό εργαλείο η χρήση του απονευρώθηκε και συρρικνώθηκε σε μονότονα καθήκοντα: ισοσκέλιση προϋπολογισμού, μείωση χρέους.

Μαντεύοντας την επόμενη ημέρα

Σπύρος Παντελιάς
Ανώτ. διευθυντής συγκροτήματος investment banking & asset management της τράπεζας Κύπρου

Oι τελευταίοι 16 μήνες έχουν ταυτισθεί με γεγονότα πρωτόγνωρα για το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σκηνικό γενικότερα και την ελληνική τραπεζική αγορά ειδικότερα: Κατάρρευση τραπεζικών ιδρυμάτων με μεγάλη ιστορία και ακόμη μεγαλύτερο μέγεθος. Πτώση των αγορών χρήματος, ομολόγων και μετοχών σε επίπεδα που ήταν αδύνατον να προβλεφθούν έστω και εβδομάδες πριν από την έναρξη του εκάστοτε καθοδικού κύκλου. Ελλειμμα εμπιστοσύνης στη σταθερότητα και στην υγεία του τραπεζικού συστήματος τόσο εκτός όσο και εντός των τειχών του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Ποιοι ωφελούνται από τη φοροδιαφυγή

Μάνος Ματσαγγάνης
Διδάσκων στο oικονομικό πανεπιστήμιο Αθηνών

Μια ενδιαφέρουσα ιδέα: «Αν οι φτωχοί είχαν περισσότερες ευκαιρίες φοροδιαφυγής από ό,τι οι πλούσιοι ή αν ήταν ικανότεροι σε αυτήν, τότε ο προοδευτικός πολιτικός (the egalitarian policy maker) θα είχε έναν καλό λόγο να αντιμετωπίζει τη φοροδιαφυγή με χαμόγελο επιείκειας- μέχρις ενός σημείου τουλάχιστον». Τάδε έφη Frank Cowell, καθηγητής Δημόσιας Οικονομικής στη London School of Εconomics. Γνωρίζουμε τις αρνητικές παρενέργειες της φοροδιαφυγής: στερεί πολύτιμα έσοδα από...

Ενεργειακά αδιέξοδα και ευκαιρίες

Dr Κ.Σ.Μητρόπουλος
Πρόεδρος της Eurobank Efgtelesis Finance

Ησυζήτηση για τον ενεργειακό ρόλο της Ελλάδας στην ευρύτερη περιοχή είναι παλαιά, αλλά μέχρι στιγμής χωρίς κανένα ουσιώδες αποτέλεσμα. Και ενώ το περιβάλλον μέσα στο οποίο εξελίσσεται η συζήτηση μεταβάλλεται σημαντικά, τόσο από οικονομική όσο και από γεωπολιτική πλευρά, η στρατηγική η οποία ακολουθείται παραμένει πρωτόγονη και ασήμαντη. Η Ελλάδα, όπως και όλες οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση ως σύνολο, είναι ελλειμματικές στο επίπεδο της πρωτογενούς ενέργειας.

Αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα

Δημήτρης Β.Παπούλιας
Oμότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Aθηνών

Οτίτλος του άρθρου προδιαθέτει για μια συζήτηση παραδοσιακής μορφής πάνω στο παρόν και στο μέλλον του δημόσιου τομέα της οικονομίας στη χώρα μας. Μια συζήτηση που θα μπορούσε να περιστραφεί στο παρόν και στο μέλλον της ΔΕΗ, του ΟΤΕ, του ΟΣΕ, των λιμανιών, των αεροδρομίων της χώρας κ.λπ. Συζήτηση που θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τους κρατικούς φορείς παραγωγής υπηρεσιών υγείας, παιδείας, πολιτισμού κ.ά. Αλλά και τις τράπεζες και όπου αλλού υπάρχουν δημόσιες ανάγκες και δημόσια αγαθά.

Ισοζύγιο πληρωμών, εθνική αποταμίευση και ανταγωνιστικότητα

Δημήτρης Κ.Μαρούλης
Διευθυντής της διεύθυνσης οικονομικών ερευνών στην Alpha Bank

Το έλλειμμα στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ) της χώρας μας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία έτη και προκαλεί πολλές συζητήσεις. Εχει χαρακτηριστεί καθρέφτης του ελλείμματος ανταγωνιστικότητας και σημαντικό διαρθρωτικό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας. Μάλιστα, το ελληνικό έλλειμμα διογκώνεται στο 14,1% του ΑΕΠ, από το 12,2%, όταν δεν προσμετρώνται οι εισπράξεις της χώρας από τα διαρθρωτικά ταμεία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ αντιθέτως λαμβάνονται ως τρέχουσες συναλλαγές οι εισαγωγές και εξαγωγές πλοίων της ποντοπόρου ναυτιλίας που αύξησαν το έλλειμμα το 2007 κατά 2,4% του ΑΕΠ.

Ακριβοί στο πίτουρο και φτηνοί στ΄ αλεύρι...

Νίκος Φραγκάκης
Δικηγόρος, πρόεδρος του ΕΚΕΜΕ

Βιώνουμε γενικευμένη αταξία, στα όρια της ανομίας, σε ολοένα περισσότερα πεδία της δημόσιας δράσης με οικονομικές παραμέτρους (για να περιοριστούμε σ΄ αυτές). Το δημόσιο και το ιδιωτικό αλληλοβοηθούνται και αλληλοδιηθούνται σε μια ιδιόρρυθμη συνεργασία των δύο τομέων (η ΣΔΙΤ έχει άλλωστε νομοθετηθεί...), η οποία επιδιώκει υπερκέρδη με εργαλείο την παράκαμψη, την αποφυγή ή ακόμα χειρότερα την κατάργηση των ελεγκτικών διαδικασιών. Παρατηρούμε κολοσσιαία ποσά να διασπαθίζονται νομιμοφανώς με μεγάλη ελαφρότητα, ενώ ασήμαντα, συνήθη έξοδα να εξονυχίζονται με ελεγκτικό κόστος πολλαπλάσιο της ίδιας της δαπάνης.

Συντάξεις: Η εμπέδωση του κοινωνικού συμβολαίου

Πλάτων Τήνιος
Οικονομολόγος, επίκουρος καθηγητής στο πανεπιστήμιο Πειραιά

Πέρασαν οκτώ μήνες από την τελευταία παρέμβαση στις συντάξεις. Η κυβέρνηση εφησυχάζει ότι επέλυσε το πρόβλημα για 30 χρόνια, αν και ακόμη περιμένουμε την τεκμηρίωση. Η αντιπολίτευση αντιτείνει ότι τίποτε δεν λύθηκε, αλλά συμπεριφέρεται σαν το θέμα να είναι λυμένο. Κάθε πέντε χρόνια, η κινδυνολογία προλογίζει «ήπιες,αλλά σωστικές,παρεμβάσεις» για το ασφαλιστικό. Στο ενδιάμεσο διάστημα απουσιάζει ο προβληματισμός κάτι που δικαιολογεί την έλλειψη προετοιμασίας. Ο στρουθοκαμηλισμός διαταράσσεται από πανικό όταν επιβάλλονται επείγουσες παρεμβάσεις.

Σε αναζήτηση οράματος για το μέλλον της χώρας

Ανδρέας Α.Κιντής
Πρώην πρύτανης του οικονομικού πανεπιστημίου Αθηνών

Ολοι φαίνεται να συμφωνούν ότι η χώρα βρίσκεται σε βαθιά και πολύπλευρη κρίση: το πολιτικό σύστημα απαξιώνεται συνεχώς, τα ηθικά αποθέματα της κοινωνίας εξαντλούνται με υψηλούς ρυθμούς, η εμπιστοσύνη του κόσμου στις προοπτικές της χώρας και στους δημόσιους θεσμούς έχει κλονιστεί, ενώ η πολιτική ηγεσία και το πολιτικό προσωπικό αδυνατούν να θέσουν εφικτούς στόχους για ένα καλύτερο μέλλον. Ακόμη, η δημόσια ζωή κυριαρχείται από νοσηρά φαινόμενα που αμαυρώνουν την εικόνα της χώρας, το βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού υποβαθμίζεται καθημερινά, τα αδιέξοδα στην οικονομία και στην κοινωνία μεγαλώνουν.