«Στην Ελλάδα σήμερα λίγοι παράγουν και πολλοί ρητορεύουν»

Μιλτιάδης Χατζόπουλος

Της Αννας Γριμάνη, Η Καθημερινή

• Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;

Kαι τα δύο, αλλά όχι για όλους. Ολοι οι Ελληνες έχουν ή, καλύτερα, αποκτούν το αίσθημα ότι είναι Ελληνες. Η συνείδηση, δηλαδή η «μετά λόγου γνώσις» της ελληνικότητας, απαιτεί άλλες διεργασίες που προϋποθέτουν εμπειρία της μη ελληνικότητας, της ξενικότητας, και σπουδή αυτογνωσίας. Οπως συμβούλευσε και ο Σωκράτης τον Αλκιβιάδη: «Και ψυχή ει μέλλει γνώσεσθαι αυτήν εις ψυχήν αυτή βλεπτέον».

• Τι πιo μικρό ελληνικό αγάπησα.

Το ελεφαντοστέινο ανάγλυφο από τη νεκρική κλίνη του Αλεξάνδρου Δ΄ που ανακαλύφθηκε στη Βεργίνα και παριστάνει τον Πάνα, παίζοντας αυλό, να οδηγεί έναν άνδρα και μια γυναίκα, ίσως τον Διόνυσο και την Αριάδνη, στον γαμήλιο θάλαμο. Είναι κατά τη γνώμη μου η ωραιότερη απεικόνιση της χαράς του έρωτα, της αμοιβαίας καταφάσεως της ζωής.

• Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.

Ο Παύλος Μελάς.

• Αυτό που με χαλάει.

Η εικόνα του φυσικού και του ανθρώπινου περιβάλλοντος που αντικρίζω κάθε ημέρα χαλάει μέσα μου την εικόνα της Ελλάδας. Καταστροφή της Φύσης, καταστροφή της ιστορικής μνήμης σε όλες της τις μορφές (ιστορικοί τόποι, μνημεία, γλώσσα), αδιαφορία για το μέλλον είναι προϊόντα άκρατης ιδιοτέλειας και απουσίας πολιτικής αρετής, χωρίς την οποία η δημοκρατία είναι φάρσα.

• Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;

Ούτε προσόν ούτε μειονέκτημα, αλλά πρόκληση που δεν αντέχει τη μετριότητα.

• Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μία ρητορική ελληνικότητα;

Λίγοι παράγουν και πολλοί ρητορεύουν.

• Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στο σύγχρονο κόσμο;

Με τη σχιζοφρενική ταυτότητα του απογόνου του Αθηναίου Σωκράτη, του Βαλκάνιου Νταβέλη και του Λεβαντίνου Ρασταπόπουλου (Tintin). Στο χέρι καθενός είναι να επιλέξει το υπόδειγμα που τον εκφράζει.

• Το ελληνικό μου «γιατί» και ένα «πρέπει» που πέταξα.

Το «γιατί» είναι το ερώτημα που γεννάει το «πρέπει» του αριστεύειν, που όσες φορές το πέταξα μετανόησα πικρά. Η απόκριση στο «γιατί»; Διότι διαφορετικά δεν αξίζει να ζούμε.

• Ο Ελληνας ποιητής μου.

Ο Ανδρέας Κάλβος, για να αντιμετωπίζω σοβαρά τη ζωή, ο Κωνσταντίνος Καβάφης, για να μην αντιμετωπίζω τόσο σοβαρά τη σοβαρότητά μου και ο Οδυσσέας Ελύτης, για να χαίρομαι την Ελλάδα.

• Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.

Γλώσσα και ελευθερία.

• Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.

Η αριστεία. Χωρίς αριστεία, ένα μικρό έθνος σαν το ελληνικό δεν έχει ελπίδα αλλά ούτε και λόγο να επιβιώσει.

• * Ο Μιλτιάδης Χατζόπουλος είναι ιστορικός, διευθυντής του Κέντρου Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Το τελευταίο του βιβλίο είναι «La Macedoine: Geographie Historique, Langue, Cultes et Croyances, Institutions».