- Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 31 Μαΐου 2009
- Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά, όπως έλεγε ο Μαξ Βέμπερ, δεν υπάρχει άλλη πολιτική εκτός από την «παγκόσμια» πολιτική. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπάρχει μία και μοναδική πολιτική, αλλά σημαίνει αντίθετα ότι επιβάλλεται μια επιλογή ανάμεσα σε διαφορετικές πολιτικές, που ορίζονται από διαφορετικούς στόχους, μέσα, συνθήκες, εμπόδια, «υποκείμενα» ή «βουλήσεις» και κινδύνους.
- Η επιλογή ανάμεσα σε εναλλακτικές λύσεις είναι το πεδίο της πολιτικής. Το ερώτημα είναι επομένως: ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις στις κυρίαρχες μορφές; Η Ευρώπη μπορεί να γίνει φορέας μιας «άλλης παγκοσμιοποίησης»; Και πώς;
*Το να μιλάμε για μιαν υποχρεωτικά παγκόσμια πολιτική δεν σημαίνει να αδιαφορούμε για τις συνθήκες και τα προβλήματα των προσώπων εκεί όπου ζουν ή όπου η ιστορία τα έχει τοποθετήσει. Σημαίνει να υποστηρίζουμε ότι η τοπική ιδιότητα του πολίτη έχει ως προϋπόθεση μιαν ενεργητική παγκόσμια ιδιότητα του πολίτη. Κάθε επιλογή που προσανατολίζει μια τοπική πολιτική στο οικονομικό, κοινωνικό, πολιτισμικό, θεσμικό πεδίο, προϋποθέτει μια «κοσμοπολιτική» επιλογή και αντίστροφα.
*Σήμερα στον κόσμο η Ευρώπη, παρά τις κάποιες διπλωματικές φιλοδοξίες, στερείται οποιασδήποτε πρωτοβουλίας. Δεν λείπουν τα παραδείγματα: από τη μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών έως το Πρωτόκολλο του Κιότο, από τη ρύθμιση των διεθνών μεταναστεύσεων έως την επίλυση της κρίσης στη Μέση Ανατολή.
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει μια ευρωπαϊκή παγκόσμια πολιτική συνεπάγεται το ότι δεν υπάρχει -ή αν υπάρχει είναι ελάχιστη- παγκόσμια πολιτική ούτε και εσωτερική πολιτική των ευρωπαϊκών εθνών που να προϋποθέτει πραγματικές εναλλακτικές λύσεις.
*Οι αιτίες αυτής της κατάστασης πρέπει να αναζητηθούν σε μιαν εξέλιξη των συσχετισμών δύναμης που κληρονομήθηκαν από την ιστορία και ενισχύθηκαν από την τωρινή συγκυρία. Αλλά αυτή η εξέλιξη -που προσδίδει στο «ευρωπαϊκό οικοδόμημα» έναν ρόλο καθαρά αντίδρασης και απλής προσαρμογής- δεν μπορεί να εξηγήσει τα πάντα. Χρειάζεται να προσθέσουμε την καταστροφική συλλογική ανικανότητα του μεγαλύτερου μέρους των ευρωπαϊκών πληθυσμών να φανταστούν εναλλακτικές πολιτικές, ανικανότητα που συνδέεται οργανικά με την αβεβαιότητα για την πολιτική ταυτότητα της Ευρώπης.
*Η οικοδόμηση της Ευρώπης ως ομοσπονδίας νέου τύπου συνεπάγεται, στην τωρινή κατάσταση, ορισμένες κατακτήσεις αλλά καμία δέσμευση. Ο «επεκτατικός» της χαρακτήρας δεν πρέπει να γεννάει αυταπάτες. Ή το ευρωπαϊκό οικοδόμημα θα βρει νέες βάσεις και νέους στόχους ή θα καταρρεύσει ακυρώνοντας για καιρό οποιαδήποτε δυνατότητα συλλογικής πολιτικής δράσης σε αυτό το μέρος του κόσμου.
*Η ευρωπαϊκή ταυτότητα αντιμετωπίζει ένα διπλό πρόβλημα. Από τη μια μεριά πρέπει να υπερβεί την εσωτερική διαίρεση ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, που μετατοπίζεται μέσα στον χρόνο, εκφράζεται με ανταγωνισμούς ανάμεσα σε «καθεστώτα» και «συστήματα» (όχι δίχως παράδοξα, όπως όταν ο «δυτικισμός» μετατοπίζεται στην Ανατολή ακολουθώντας το κύμα «επαναστάσεων» και «αντεπαναστάσεων») αλλά δεν εξαλείφεται.
*Από την άλλη μεριά, πρέπει να επιλέξει μεταξύ μιας Ευρώπης «κλειστής» (επομένως περιορισμένης) και μιας Ευρώπης «ανοιχτής» (που θα ήταν κάτι περισσότερο από μια Μεγάλη Ευρώπη, μια Ευρώπη των συνόρων που αναγνωρίζει την ιδρυτική της αλληλεπίδραση με τους μεγάλους χώρους, τον ευρωατλαντικό, τον ευρωασιατικό, τον ευρωμεσογειακό, τον ευρωαφρικανικό). Σε αυτό το επίπεδο τίθενται τα ζητήματα που σήμερα βρίσκονται σε εκκρεμότητα: το τουρκικό ζήτημα, το ρωσικό ζήτημα, το αγγλικό ζήτημα. Η Ευρώπη πρέπει να επινοήσει τη μεταβλητή γεωμετρία, μια πρωτόγνωρη στην ιστορία κρατική και διοικητική μορφή.
*Μπροστά στην παρακμή της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο (που είναι σχετική αλλά αμετάβλητη και επιταχύνθηκε από τη νεοσυντηρητική απόπειρα της αναστήλωσής της με τη βία) η Ευρώπη πρέπει να επιλέξει ανάμεσα σε δύο στρατηγικές που έχουν συνέπειες σε όλα τα πεδία της πολιτικής και της κοινωνικής ζωής: να αποτελέσει ένα από τα σημαντικά «μπλοκ ισχύος» που θα ανταγωνιστούν για ένα νέο μοίρασμα του κόσμου ή να αποτελέσει μιαν από τις «μεσολαβήσεις» που θα προσπαθήσουν να γεννήσουν μια νέα οικονομική και πολιτική τάξη, πιο εξισωτική και αποκεντρωμένη, ικανή να περιορίσει δραστικά τις συγκρούσεις, να καθιερώσει μηχανισμούς αναδιανομής, να εμποδίσει τις ηγεμονικές αξιώσεις.
*Ο πρώτος δρόμος οδηγεί στην αποτυχία (ακόμα και με το τίμημα μιας ολοκληρωτικού τύπου εξέλιξης, στην οποία θα μπορούσε να ωθήσει η επιδείνωση της ανασφάλειας, μια όψη της οποίας είναι και η τρομοκρατία). Ο δεύτερος παραμένει απίθανος όσο δεν υπάρχει μια ισχυρή συλλογική συνείδηση και πολιτική βούληση που θα συγκροτούν μια πλειοψηφική κοινή γνώμη στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
*Ανάμεσα στον «Βορρά», στον οποίο ανήκει η Ευρώπη, και στον «Νότο» δεν υπάρχει μόνο αλληλεξάρτηση, αλλά αληθινή αμοιβαιότητα στις δυνατότητες ανάπτυξης. Είναι αναγκαίο να το αναγνωρίσουμε και να το μετατρέψουμε σε πολιτικό σχέδιο. Αυτό το σχέδιο θα καθιστούσε δυνατή την αντιμετώπιση των συγκρούσεων συμφερόντων και πολιτισμών ανάμεσα σε «παλιούς» και «νέους», «νόμιμους» και «παράνομους», «κοινοτικούς» και «εξωκοινοτικούς» Ευρωπαίους.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου