Ο Φρίντμαν, ο Κέινς και η ανάκαμψη

FLΟRΙΝ ΑFΤΑLΙΟΝ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 17 Μαΐου 2009

• Mετά την περίοδο του στασιμοπληθωρισμού τη δεκαετία του ΄70, έλεγαν ότι ο Φρίντμαν νίκησε τον Κέινς. Να, όμως, που η κρίση αυτή μοιάζει να αμφισβητείται τώρα. Με άλλα λόγια, θα έπρεπε, για να βγούμε από την κρίση, να υιοθετήσουμε τις πολιτικές που υποστήριζε ο Κέινς και να απορρίψουμε τις πολιτικές του Μίλτον Φρίντμαν.
  

• Σύμφωνα με τον τελευταίο, μια γερή νομισματική επέκταση θα είχε οδηγήσει την Αμερική σε έξοδο από τη Μεγάλη Κρίση, καθώς και από άλλες κρίσεις όπως η σημερινή. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα (Fed) πήρε μέτρα εξαιρετικά ισχυρά προς την κατεύθυνση αυτή, χωρίς να αρκεστεί καν στην αναχρηματοδότηση του τραπεζικού συστήματος, αλλά φθάνοντας ως και την άμεση χορήγηση ρευστών προς τις επιχειρήσεις. Ακολουθεί επομένως πιστά τις φριντμανικές οδηγίες.
  

• Η εξήγηση που δίνει ο Κέινς για την κρίση της δεκαετίας του ΄30 δεν αντιστοιχεί στην κατάσταση της εποχής, όπως έδειξαν πάρα πολλές έρευνες από τότε. Ούτε και αντιστοιχεί στην κατάσταση που ζούμε σήμερα. Πώς να αναφερθεί η υπο-κατανάλωση σε μια Αμερική της δεκαετίας του 2000, όταν το ποσοστό αποταμίευσης έπεσε σε πρακτικά μηδενικό επίπεδο και οι δημοσιονομικοί προϋπολογισμοί επίσης βρέθηκαν καθαρά «στο κόκκινο»;
  

• Οι αιτίες της σημερινής κρίσης, το ξέρουμε, βρίσκονται αλλού: στη μαζική έκδοση ενυπόθηκων δανείων και στην ενσωμάτωσή τους σε δομημένα προϊόντα, μαζί με μια νομισματική πολιτική που για υπερβολικά μεγάλο διάστημα υπήρξε επεκτατική. Μια γιγαντιαία φούσκα ακινήτων ξεπήδησε από αυτό. Οταν έσκασε, η παρουσία στους τραπεζικούς ισολογισμούς «τοξικών» προϊόντων αβέβαιης αξίας εκμηδένισε την εμπιστοσύνη στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και προκάλεσε το ολέθριο πνίξιμο της πίστης.
  

• Είναι σαφές ότι η αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη είναι η εξυγίανση των τραπεζικών ισολογισμών. Αλλά όταν η εξυγίανση αυτή επιτευχθεί, θα πρέπει άραγε να συνεχίσουμε να αντιμετωπίζουμε μια οικονομία με προβλήματα μέσα από τα ελλείμματα που ζητεί ο Κέινς και οι οπαδοί του;
  

• Οι αρμόδιοι αμερικανοί πολιτικοί φαίνεται να το πιστεύουν. Αλλά 150 διάσημοι οικονομολόγοι, εκ των οποίων τρία βραβεία Νομπέλ Οικονομίας, συνυπέγραψαν τη διαφωνία τους σε μια ολόκληρη σελίδα των «Νew Υork Τimes». Αυτοί πιστεύουν ότι τα μαθήματα της Ιστορίας και τα αποτελέσματα των εμπειρικών ερευνών δείχνουν ότι τα δημοσιονομικά ελλείμματα δεν αποτελούν λύση στα προβλήματα της απασχόλησης. Αν έχουν δίκιο, τότε τίποτε δεν δικαιολογεί τα αβυσσαλέα αμερικανικά δημοσιονομικά ελλείμματα της τάξεως του 14% του ΑΕΠ εφέτος και άλλο τόσο του χρόνου.
  

• Το συμπέρασμα είναι προφανές: οι ιδέες του Φρίντμαν είναι περισσότερο από ποτέ επίκαιρες. Οι ιδέες του Κέινς, τις οποίες τίποτε δεν επιβεβαιώνει, ξεθάφτηκαν από το χρονοντούλαπο απλώς και μόνο για να δικαιολογηθούν πολιτικές που είναι κολοσσιαία δαπανηρές. Η αποδοχή τους από την κοινή γνώμη αποτελεί θρίαμβο της πολιτικής αυταπάτης.
  

• Ο κ. Florin Αftalion είναι καθηγητής της ΕSSΕC.