Η κρίση βλάπτει τον... «σοσιαλισμό»!

• Οι συντηρητικοί κερδίζουν έδαφος επενδύοντας στην ξενοφοβία και την ανασφάλεια, ενώ η Κεντροαριστερά αντιμετωπίζει κρίση ταυτότητας

• Του Πετρου Παπακωνσταντινου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31/5/2009
  

• Οχι, το Γερμανικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) δεν υιοθέτησε ακόμη το σύνθημα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα». Δεν απέχει, όμως, και πάρα πολύ. Προεκλογική αφίσα του προειδοποιεί ότι η ψήφος στους Χριστιανοδημοκράτες (CDU) της Αγκελα Μέρκελ θα σημάνει βάναυσο ακρωτηριασμό των μισθών. Μια άλλη απεικονίζει καρχαρία με γραβάτα και σαρκαστικό χαμόγελο, παρομοιάζοντας τους Ελεύθερους Δημοκράτες με σαρκοβόρους χρηματιστές. Οσο για τον υποψήφιο καγκελάριο του SPD, Φρανκ - Βάλτερ Στάινμαγερ, ήταν φωτιά και λαύρα, την περασμένη Κυριακή, όταν διακωμωδούσε την απάντηση της Δεξιάς στη διεθνή οικονομική κρίση: «Ακόμη και μια σειρά αποκεφαλισμένων κοτόπουλων μοιάζει με οργανωμένη ομάδα μπροστά τους»!

• Καλή και άγια η αναβάπτιση στην κολυμβήθρα των προλεταριακών καταβολών και του αντικαπιταλιστικού μέλλοντος, μόνο που… το SPD συγκυβερνά με την επάρατη Δεξιά, την οποία καταγγέλλει, από το 2005! Και ο Στάινμαγερ, ο οποίος θα αντιμετωπίσει τη Μέρκελ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, είναι σήμερα το δεξί της χέρι, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών. Και υπουργός Οικονομικών αυτής της κυβέρνησης, αρχιτέκτονας της λιτότητας, δεν είναι άλλος από τον επίσης σοσιαλδημοκράτη Πέερ Στάινμπρουκ!

• Η δοκιμασμένη συνταγή της σοσιαλδημοκρατίας λέει ότι οι εκλογές κερδίζονται από τα αριστερά και η εξουσία ασκείται από τα δεξιά. Αυτή τη φορά, όμως, η συνταγή δεν φαίνεται να δουλεύει εν όψει των ευρωεκλογών της ερχόμενης εβδομάδας. Οι δημοσκοπήσεις εμφανίζουν το SPD να υπολείπεται κατά δέκα μονάδες του CDU.

• Σε πανευρωπαϊκή κλίμακα εμφανίζεται το εξής παράδοξο: Η πρωτοφανής στα μεταπολεμικά χρονικά κρίση του καπιταλισμού φαίνεται να βλάπτει σοβαρά τους… σοσιαλιστές! Παρά την ύπαρξη κεντροδεξιών κυβερνήσεων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, αυτός που κυρίως αιμορραγεί πολιτικά, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, είναι η Κεντροαριστερά. Βεβαίως, η κατακραυγή εναντίον του συνόλου του πολιτικού κατεστημένου, με τη μορφή της ψήφου στα μικρότερα κόμματα ή της αποχής - ρεκόρ, θα πλήξει αμφότερες τις πολιτικές οικογένειες. Ολα δείχνουν όμως ότι οι Σαρκοζί, Μπερλουσκόνι, Μέρκελ θα τα πάνε πολύ καλύτερα από τους αντιπάλους τους.

Τριπλή μετάλλαξη

• Την περίοδο 1997 - 2000, οι οικονομικοί δείκτες ευημερούσαν, τα χρηματιστήρια ξεφάντωναν, αλλά η Κεντροαριστερά άλωνε, από χώρα σε χώρα, τα κυριότερα οχυρά των συντηρητικών. Τώρα συμβαίνει το ακριβώς αντίθετο. Λες και η σοσιαλδημοκρατία έχει συνδέσει τις τύχες της με τον καπιταλισμό σαν παρασιτικός οργανισμός, που ευημερεί και δυστυχεί, ζει και πεθαίνει μαζί με τον ξενιστή του.

• Αυτή η αφύσικη εξέλιξη είναι αποτέλεσμα μιας τριπλής μετάλλαξης. Πρώτα απ’ όλα πολιτικής, καθώς οι κεντροαριστερές κυβερνήσεις διέψευσαν πολύ γρήγορα τις προσδοκίες για τερματισμό του θατσερικού χειμώνα: Ακόμη και οι σοσιαλιστές του Λιονέλ Ζοσπέν στη Γαλλία, πιο αριστεροί, στο επίπεδο της ρητορείας, από τους Νέους Εργατικούς του Μπλερ ή τους Σοσιαλδημοκράτες του Σρέντερ, υποσχέθηκαν προεκλογικά το 35ωρο, στην πράξη, όμως, έκαναν περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις από όσες πραγματοποίησαν αθροιστικά όλες οι δεξιές κυβερνήσεις μετά το 1986.

• Μετάλλαξης, ύστερα, ιδεολογικής, κάτω από τη σημαία του «Τρίτου Δρόμου - Νέου Κέντρου». Στο ιστορικό συνέδριο του Επινέ, το 1971, όταν ο Φρανσουά Μιτεράν χάραζε τη στρατηγική του Κοινού Προγράμματος με τους κομμουνιστές διακηρύσσοντας: «Η επανάσταση είναι πάνω απ’ όλα ρήξη. Οποιος δεν αποδέχεται αυτή τη ρήξη με την κατεστημένη τάξη, με την καπιταλιστική κοινωνία, δεν μπορεί να είναι μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος». Από τότε έχει κυλήσει τόσο νερό κάτω από τις γέφυρες του Σηκουάνα, που δύο πρωτοκλασάτα στελέχη των Γάλλων Σοσιαλιστών, οι Ντομινίκ Στρος - Καν και Πασκάλ Λαμί να ηγούνται σήμερα των Δίδυμων Πύργων της παγκοσμιοποίησης, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου αντίστοιχα.

• Μετάλλαξης, τέλος, κοινωνικής. Οπως αναγνώριζε προ μηνών στη γαλλική Le Monde ο Βρετανός βουλευτής των Εργατικών, Ντένις Μακ Σέιν, «τα κόμματα της Αριστεράς έγιναν κόμματα της ελίτ. Από τον κόσμο της μισθωτής εργασίας δεν έχουν επαφή παρά με τους αποφοίτους πανεπιστημίων, τους δημοσίους υπαλλήλους και τους επαγγελματίες συνδικαλιστές». Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Αυστρίας, όπου η συγκυβέρνηση από τον Μεγάλο Συνασπισμό Χριστιανοδημοκρατών - Σοσιαλδημοκρατών, κατά το πρότυπο της Γερμανίας, συνέβαλε στο να αναδειχθεί το ακροδεξιό Κόμμα της Ελευθερίας στην πιο… εργατική πολιτική δύναμη της χώρας, ως προς την εκλογική του απήχηση!

Η στρατηγική της Δεξιάς

• Σε αντίθεση με τη σοσιαλδημοκρατία, η Κεντροδεξιά κατάφερε να διεισδύσει στα λαϊκά στρώματα, εκμεταλλευόμενη τους φόβους που γεννά η οικονομική κρίση, χάρη στα παραδοσιακά χαρτιά της ξενοφοβίας, της τάξης και της ασφάλειας. Την εβδομάδα που πέρασε, ο υπουργός Εργασίας της Γαλλίας Μπρις Ορτεφέ, δήλωσε στη Le Monde: «Τα θεμελιώδη προβλήματα της πολιτικής αντιπαράθεσης είναι τα πεδία της εθνικής κυριαρχίας: ζητήματα δικαιοσύνης, ασφάλειας, μετανάστευσης. Είναι πάνω σ’ αυτά που παίρνουν θέση οι ψηφοφόροι. Τα υπόλοιπα, η οικονομία, έχουν φύγει πλέον στο πεδίο της παγκοσμιοποίησης».

• Ο Ορτεφέ περιέγραψε με εξαιρετική ενάργεια τη στρατηγική της Δεξιάς: Το βασικό είναι να εξοστρακισθεί το πρόβλημα των προβλημάτων, η οικονομία και οι κοινωνικές ανισότητες, εκτός πολιτικής αντιπαράθεσης. Από κει και πέρα, η αντιπαράθεση περιορίζεται στα ζητήματα της ασφάλειας, της μετανάστευσης, των «αξιών», όπου οι συντηρητικές δυνάμεις «του νόμου και της τάξης» αισθάνονται, δικαιολογημένα, ότι παίζουν στο δικό τους γήπεδο.

• Από τη στιγμή που η σοσιαλδημοκρατία δέχεται ότι η οικονομική πολιτική είναι μονόδρομος σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, μοιραία αιχμαλωτίζεται στην παγίδα που έχει στήσει ο αντίπαλός της: Αυτό έπαθε η Σεγκολέν Ρουαγιάλ, αντιμετωπίζοντας τον Σαρκοζί στο έδαφος του εθνικισμού και της ισλαμοφοβίας, τραγουδώντας τη Μασσαλιώτιδα και προτείνοντας ειδικά στρατόπεδα για τους παραβατικούς νέους. Αλλά όποιος δέχεται εξ αρχής να καταθέσει τα δικά του όπλα και να δώσει όλες τις μάχες με τα όπλα του αντιπάλου του, είναι άξιος της μοίρας του…

Περί βαρβάρων...

• Η επιλογή του προέδρου του ΠΑΣΟΚ και της Σοσιαλιστικής Διεθνούς να επαναφέρει το σύνθημα της Ρόζας Λούξεμπουργκ «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» ήταν παράτολμη, για τρεις, τουλάχιστον, λόγους. Πρώτον, διότι όπως άριστα γνωρίζουν οι γερμανομαθείς συνεργάτες του κ. Παπανδρέου, η Λούξεμπουργκ δολονήθηκε επί κυβέρνησης του σοσιαλδημοκράτη Εμπερτ, ο οποίος έπνιξε στο αίμα την επανάσταση του 1918. Δεύτερον, διότι ο σύγχρονος «σοσιαλισμός» δεν είναι πάντα εντελώς ασύμβατος με τη βαρβαρότητα – αίφνης, αρχιτέκτονας της πρόσφατης σφαγής στη Γάζα υπήρξε ο υπουργός Αμυνας του Ισραήλ και αντιπρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, Εχούντ Μπάρακ. Και τρίτον διότι, όπως και να το κάνουμε, είναι άλλο πράγμα να ρίχνει κανείς αυτό το σύνθημα όταν η Ευρώπη βιώνει τη βαρβαρότητα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, των χαρακωμάτων και των χημικών αερίων και άλλο να υπονοεί ότι κρίνονται ζητήματα ζωής ή θανάτου από την επιλογή μεταξύ κεντροδεξιάς, κεντροαριστεράς και... παραλίας στις ευρωεκλογές. Αν ζούσε ο Μαρξ, θα μπορούσε να προσφύγει στον γνωστό του αφορισμό ότι τα ιστορικά γεγονότα επαναλαμβάνονται, την πρώτη φορά ως τραγωδία και τη δεύτερη ως φάρσα.

• Παρεμπιπτόντως, ένα χρόνο νωρίτερα από τον Γιώργο Παπανδρέου είχε την έμπνευση να επικαλεσθεί το ίδιο ιστορικό σύνθημα ο Οσκαρ Λαφοντέν, πρώην ηγέτης του SPD, από το οποίο αποσπάσθηκε για να ιδρύσει το νέο κόμμα Linke (Αριστερά). Ο Λαφοντέν δέχθηκε σκληρή επίθεση γι’ αυτό του το τόλμημα από τον συντηρητικό Τύπο, αλλά η επιλογή του είχε, τουλάχιστον, συνέπεια: Το Linke σχηματίστηκε με συμμετοχή σοσιαλιστών και κομμουνιστών, θεωρεί το «Μανιφέστο» των Μαρξ - Ενγκελς ιδρυτικό του κείμενο και πρεσβεύει έναν αυτοδιαχειριζόμενο σοσιαλισμό – άλλο ζήτημα αν, τελευταία, έχει βάλει κι αυτό πολύ νερό στο κρασί του.

Διεργασίες στην Αριστερά

• Μπορεί η σοβαρότερη οικονομική κρίση των τελευταίων 80 χρόνων να μη συσσωρεύει αυτόματα κέρδη για την Αριστερά, διαβρώνει ωστόσο τη συναίνεση των δύο μεγάλων παρατάξεων στο «κέντρο» και ενισχύει τις πολωτικές τάσεις, προκαλώντας αυξημένη ζήτηση για νέες, αντισυστημικές δυνάμεις και στα δύο άκρα του πολιτικού φάσματος.

• Στην Ανατολική Ευρώπη, η τάση αυτή ευνοεί κυρίως ξενόφοβες, ακροδεξιές δυνάμεις. Το Εθνικό Κόμμα Τσεχίας δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει την ανατριχιαστική, ναζιστικής έμπνευσης ορολογία περί «Τελικής Λύσης» του «προβλήματος» των τσιγγάνων, ενώ το Κόμμα της Μεγάλης Ρουμανίας ρίχνει το σύνθημα: «Χριστιανοί και πατριώτες, να διώξουμε τους κλέφτες». Από την πλευρά του, το Βρετανικό Εθνικό Κόμμα ζήτησε «βρετανικές δουλειές για Βρετανούς εργάτες».

• Η πέραν της σοσιαλδημοκρατίας Αριστερά ευελπιστεί να εισπράξει σημαντικό μέρος της λαϊκής δυσαρέσκειας. Από τα παραδοσιακά Κ.Κ., σημαντική επιρροή διατηρούν, πέραν του ΚΚΕ, τα Κ.Κ. Πορτογαλίας (9,2% στις ευρωεκλογές του 2005) και Τσεχίας (γύρω στο 12%). Το ιστορικό Κ.Κ. Γαλλίας, το οποίο είχε συρρικνωθεί, πρόσφατα, σε απελπιστικά χαμηλά όρια, κατεβαίνει αυτή τη φορά σε συμμαχία με τους αριστερούς σοσιαλιστές του Ζαν - Λικ Μελανσόν, οι οποίοι αποσπάστηκαν από το επίσημο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Μαρτίν Ομπρί. Οι δημοσκοπήσεις δίνουν στο «Μέτωπο της Αριστεράς», όπως ονομάζεται ο νέος πολιτικός συνασπισμός, γύρω στο 6,5%, με τάσεις ανόδου. Αντιθέτως, τα νέα δεν εμπνέουν αισιοδοξία για την περίπτωση της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης, στην Ιταλία, που πληρώνει το τίμημα της σύμπραξης με την Κεντροαριστερά του Πρόντι και των αλλεπάλληλων διασπάσεων.

• Ενα άλλο σχήμα με πολλές ελπίδες στον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς είναι το Νέο Αντικαπιταλιστικό Κόμμα (ΝΡΑ) της Γαλλίας υπό τον 35χρονο ταχυδρομικό υπάλληλο Ολιβιέ Μπεζανσενό. Προϊόν μετεξέλιξης της τροτσκιστικής LCR, με ρίζες στον Μάη του ’68, το ΝΡΑ, που διατηρεί σχέσεις στην Ελλάδα τόσο με τον ΣΥΡΙΖΑ όσο και με τον νεοπαγή συνασπισμό ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α, φέρεται να συγκεντρώνει άνω του 7% και φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε βασικό πόλο της Αριστεράς.

• Οσο για την «Αριστερά» του Οσκαρ Λαφοντέν, προϊόν συγχώνευσης πρώην κομμουνιστών της Ανατολικής Γερμανίας με την αποσπασθείσα, αριστερή πτέρυγα του SPD, στη Δυτική, οι δημοσκοπήσεις το φέρνουν γύρω στο 12%, αν και την τελευταία χρονιά η δυναμική του παρουσιάζει σημάδια κόπωσης.

Ιnfo

- Monique Canto – Sperber, «Le Liberalisme et la Gauche», Hachette, 2008.

- Sophie Landrin et Arnaud Leparmentier, «Immigration et securite, themes gagnant pour l’UMP», Le Monde, 23 mai 2009.

- Serge Halimi, «Simulacre europeen», Le Monde Diplomatique, juin 2009.